پیشینه‌ی برگزاری زادروز دکتر مصدق

جمعه ٦ خرداد ١٣٨٤

با جشن بزرگداشت زادروز زنده یاد دکتر محمد مصدق یک حرکت گسترده فرهنگی بستر یافت و قد برافراشت. حرکتی که زندگی مصدق را از جهات دانائی، شادمانی، زایندگی و باروری تجسم داده و به نمایش میگذارد. با یادآوری و مرور یک زندگی حماسی از طریق جشن و سرود، رقص و پایکوبی و نمایش فرازهای زندگی وی، ایرانیان بن مایه‌ها و ارزشهای فرهنگ خود را پاس می‌دارند و در جهت ساختن و آفریدن ایرانی آزاد و آباد و مستقل گام برمی دارند

دکتر مصدق از طریق مهرورزی به مردمان میهنش ایران، و ارج گذاری بر مهر در مقابل قدرت، از طریق افزایش همبستگی و همدلی و خودگستری و خودآگاهی و آگاهی ملی، از طریق گسترانیدن روان انسانی و اجتماعی و افزایش نیروهای نهفته در آن چندین بار در طول ٨٣ سال زندگیش از نو زنده گردید. مصدق مدرن، خلاق و با انگیزه و بزرگ همت بود. جان مهرورز او، به گفته خودش، به دو چیز عشق می‌ورزید: به میهنش و مادرش. ایرانیان قدر وی را می‌شناسند و به فرش آفرین می‌گویند.

سالیان بود که زادروز او را گردآفریدها و سیاوشهائی چون پروانه‌ها و داریوش‌ها و یاران نزدیک دیگرشان در ایران استبدادزده جشن میگرفتند. اکنون این آتش هزاران جان شیفته را به حرکت و جنبش برانگیخته و می‌خیزاند تا رستاخیز سراسری فرهنگی ایران زمین را تدارک بینند


حزب ملت ایران در نخستین فرصت، از هنگامی كه در میان دست نوشته‌های دكتر محمد مصدق، زاد روزش با خط خودش, روشن گردید درصدد برآمد, همواره این روز را پاس بدارد.

در بیست و نهم اردیبهشت ماه سال یك هزار و سیصد و پنجاه و پنج, شماری از وابستگان حزب ملت ایران در قلعه‌ی احمدآباد بر مزار مصدق گرد آمدند و با گذاردن سنگ نبشته ای در آنجا كه هنوز هم برجاست, دوران تازه ای را برای كوششهای سیاسی آغاز كردند

سال هزار و سیصد و پنجاه و شش درمنزل داریوش و پروانه فروهر شب شعری به نام مصدق، بمناسبت بزرگداشت زایش دکتر محمد مصدق، برپا گردید

در سال ١٣٥٧ در ٩٦ مین سالگرد تولد دکتر مصدق در دفتر حزب ملت ایران در خیابان فردوسی آیین زادروز مصدق برگزار شد. زنده یاد داریوش فروهر در این آیین سخنرانی نمود. قسمتی از سخنان وی به شرح زیر است: به اعتقاد من برخی از انسان‌ها در تاریخ منزلتی خاص پیدا می‌كنند و زادروزشان به عنوان بزرگ‌ترین یادآور زندگی برای نسل‌های بعد ، احترام آمیز و جاودانه می‌شود . . سخن از آشنای خسته دلی است كه از نادره‌های زمان و از شگفت پدیدارهای تاریخ پرفراز و نشیب ملت فرهنگ ساز ایران است وی با جنبش و گرمی ایرانگیر خود ، نسل امید باخته‌ی سال‌های جنگ .جهانگیر دوم را به نسل‌های گذشته ، نسل انقلاب پرشكوه مشروطیت و نسل‌های درخشان دورتر پیوند داد داریوش فروهر در ادامه صحبتش به تحلیل درونی جامعه ایران، وجود اقوام، و شزایط بیرونی آن، اتحاد این اقوام در مقابل بیگانگان، میپردازد. پس از آن به توضیح امر آزادی و استقلال و رابطه درونی و درهم آمیختگی آنان با یکدیگر پرداخته و در پیوند با آن با برخوردی تاریخی سیاست موازنه منفی را از زمان قائم مقام و امیر کبیر تا اوج آن در دوره زمامداری دکتر مصدق تشریح می‌نماید.

در "بهار آزادی" یعنی بهار ١٣٥٨، جبهه‌ی دموکراتیک ملی روز ۲۸ اردیبهشت، زاد روز مصدق را "روز آزادی اندیشه، آزادی سخن و آزادی قلم" اعلام کرد. کانون نویسندگان نیز از جمله‌ی نخستین سازمانهایی بود که بر این انتخاب صحه گذاشت و این روز را گرامی داشت و برای نخستین بار نشریه‌ای را انتشار داد که نام آن را “اندیشه‌ی آزاد" نهاد. از طرف دیگر تمبری نیز بمناسبت یکصدمین سالروز تولد مصدق از جانب دولت وقت در تهران به چاپ رسید

در سال ١٣٦١ در یكصدمین زادروز مصدق، مجددا حزب ملت ایران در بیست و نهم اردیبهشت این روز را گرامی داشت. در قسمتی از پیامی که بمناسبت آن روز داده شد ، آمده است "مصدق چنان بر پیكره استعمار این پرورش دهنده استبداد و ارتجاع كوبید كه آن را از چند سو شكافت و پس از او استعمار هرگز نتوانست بر چهارستون بندخورده خویش تكیه كند بی جهت نیست كه دشمنان ایران از بیگانگان غارتگر و سرسپردگان بی آزرم آنها تا شب كوران بومی نورگریز از مصدق ، از نامش و یادش حتی از كالبد در زیر خروارها خاك آرمیده‌اش، هراس دارند از فاتحه خوانی و گل گذاری بر مزارش را كه «زیارتگه رندان جهان خواهد بود » جلوگیری می‌کنند."

در ٢٩ اردیبهشت ١٣٦٩ در یکصد و هشتمین زادروز دکتر مصدق آیین ویژه‌ای در خانه‌ی زنده یادان پروانه و داریوش فروهر با شرکت فعالان حزب ملت ایران برپا گردید. نشست با نیایش به وسیله‌ی آقای نریمان آغاز گردید وسپس آقای فروتن زندگی نامه‌ی مصدق بزرگ را بازگو كرد. . سپس آقای امامی شعر ”وطن عاشقی چون مصدق ندید“ را كه خود سروده بود, خواند. آنگاه پیام شانزدهم دیماه یك هزار و سیصد و سی و یك مصدق خطاب به ملت ایران كه در آن برای رویارویی با فتنه انگیزان داخلی و استعمارگران خارجی از مردم یاری خواسته بود, پخش شد. در بخش بعدی زنده یاد پروانه فروهر شعری با عنوان ”درمقدم خورشید“ را كه در برخورد هنگامی با همین روز سروده بود, خواند. در واپسین بخش این آیین ویژه , زنده یاد داریوش فروهر رشته‌ی سخن را به دست گرفت و پس از شادباش به همه دربیان چرایی و چگونگی پافشاری حزب ملت ایران در برپایی زاد روز مصدق بزرگ, گفت: « میان یك فرهنگ پویا و یك فرهنگ ایستا جدایی‌هایی است. ویژگی فرهنگ ایستا, رو به مرگ داشتن, در سوگ نشستن, غم را سلام گفتن است. اما درفرهنگ پویا به زایش ارج نهاده می‌شود, زندگی را زیبا می‌دانند و شادی می‌خواهد و میكوشد كه به آن شورمندی دهد» وی با اشاره به بزرگداشتهای این زادروز در قبل و پس از انقلاب بهمن از جانب حزب ملت ایران .سخنش را چنین چنین دنباله گرفت: دگرگشت جهان به سوی بازسازی زندگی ملی است, عصر كنونی را می‌توان عصر بازسازی زندگی ملت‌ها آن هم در مردم سالاری تلقی كرد وی سپس بر ضرورت کوشش سازمانی و پی ریزی اتحادی بزرگ برای هماهنگ كردن نیروهای ملی در ایران چه بواسطه شرایط سیاسی آن روز و چه بلحاظ اندرز مصدق در واپسین سالهای زندگیش و پیش كشیدن طرح سازمانی برای جبهه ملی به گونه‌ی که دربردارنده‌ی همه‌ی حزب‌ها و جمعیتهای ناوابسته باشد و تاکید نمود. این آیین ویژه سپس باصرف کیک صد و هشتمین سال زایش دکتر مصدق ، خواندن جمعی سرود ای ایران و پذیرایی از گردآمدگان و پخش پوستر مصدق بزرگ پایان گرفت

در سال ١٣٨٣ بدنبال فراخوان هیئت امنای قلعه احمدآباد به مناسبت بزرگداشت زادروز دکتر مصدق گروههای سیاسی، زنان، مردان و دانشجویان از تمام نقاط ميهن در احمد آباد گرد آمدند. ابتدا، مبارزین حزب ملت ايران که پيشاپيش خود گل بسته زيبايی به شکل پرچم سه رنگ که با نشان ويژه حزب مزين شده بود را هدايت می‌کردند، وارد قلعه شدند و پس از نثار گل به آرامگاه پيشوا به ادای احترام پرداختند. سپس مبارزین جبهه ملی که گل بسته ای سه رنگ را حمل می‌کردند، نيز وارد قلعه شده و به ادای احترام پرداختند. شماری از مبارزین " ملي- مذهبي" و چهره‌های سياسي- ملی نيز در قلعه حضور داشتند. اين آيين که توسط آقای حسين سکاکی اداره می‌شد، با سخنان مهندس لصف الله ميثمی از فعالان سياسی آغاز شد، ايشان به دو بعد عارف بودن و کارشناس بودن مصدق اشاره داشتند. سپس چکامه ای از زنده ياد پروانه فروهر توسط خواهر مبارزش فرزانه اسکندری برای باشندگان تحت عنوان "رستخيز به آستان پيشوايم" خوانده شد که با استقبال پرشور حاضران رو به رو شد. سپس آقای حسين شاه حسينی با اشاره به راه و رسم مصدق سخن گفت اين آيين با خواندن سرود ای ايران پايان يافت.

در مراسم صد و بیست و سومین سال زادروز دکتر مصدق پنجشنبه ٢٩ اردیبهشت ١٣٨٤ حورشیدی رهبران جبهه ملی ایران، حزب ملت ایران، حزب ایران، جاما، شخصیت‌های ملی مذهبی و تعداد زیادی از جوانان در قلعه احمد آباد تبعیدگاه و جایگاه ابدی دکتر محمد مصدق گرد آمدند. در این آئین در ابتدا رهبران و اعضای جبهه ملی ایران به صورت منظم وارد قلعه احمد آباد شدند و با درود فرستادن بر روان دکتر مصدق تاج گلی که تشکیل شده از ترکیب پرچم ایران بود را بر مزارش قرار داده و به قرائت فاتحه پرداختند. از سوی حزب ملت ایران، حزب ایران، . جاما تاج گل‌هایی بر مزار وی قرار داده شده و سپس جوانان با شاخه‌های گل گلایل مزار و اتاق دکتر مصدق را گل باران کردند. دز این مراسم از عباس امیرانتظام قدیمی ترین زندانی سیاسی جمهوری اسلامی استقبال پر شوری بعمل آمد. از دیگر حاضرین در این آئین می‌توان مهندس سحابی، خسرو سیف، دکتر موسویان، مهندس نظام الدین موحد را نام برد. ساکنان روستای احمد آباد مانند همیشه با روی باز میهمانان پدر خود، جمعیت و رهبران نهضت ملی ایران و هواداران راه مصدق را پذیرا شدند. سخنرانان مراسم مهندس علی اکبر معین فر وزیر نفت دولت بازرگان و محمد بسته نگار نویسنده و فعال سیاسی بودند که هر یک به تشریح خدمات و مبارزات دکتر مصدق و تاریخچه نهضت ملی ایران پرداختند. این آئین ملی با پخش سرود "ای ایران" و دست زدن حاضرین پایان یافت.

در خارج از کشور این آئین ملی در شهر کلن برگزار می‌گردد. در تدارک برگزاری این بزرگداشت از داخل و حارج از ایران ٣ رادیو، ١١ کمیته و انجمن و نهاد، ٢ نشریه و ١٣ سایت حمایت داوطلبانه و فعال خود را از این بزرگدشت اعلام نمودند. همچنین قریب به ٣٨٠ شحص اعلام پشتیبانی نموده، ١٦ پیام فردی و ١١ پیام سازمانها دریافت گرديد. ٦ مقاله در رابطه با این بزرگداشت به رشته تحریر درآمده و از جانب هیئت برگزار کننده و دیگر فعالین ملی تا به امروز ٢٤ مصاحبه با رسانه‌های گروهی در رابطه با این بزرگداشت صورت گرفته. هنرمندان ارجمند و ملی ما نیز به میدان آمده و با اهدای ١٢ اثر هنری خود شامل فیلم- تئاتر، شعر و نقاشی به این بزرگداشت، به آن غنای هنری بخشیدند. برگزاری این بزرگداشت هم‌زمان با اعلام موجودیت سایت مصدق دات کام گردید و از این رو کلیه همدلی‌های در فوق برشمرده به اطلاع عموم رسانده شد. این سایت که از صبح روز ٢٩ اسفند، روز ملی شدن نفت، آغاز به کار نمود، هم خود را بر گردآوری گنجینه‌ای از آثار و اندیشه‌های دکتر مصدق و کوشش‌های نظری و عملی رهروان او در راه پیشبرد راه وی نهاد. نمونه‌ای کوچک از جای داشتن مصدق در قلب ایرانیان و وزن سیاسی - فرهنگی وی را در مراجعه قریب به ٢٥٠٠٠٠ مراجعه به سایت مصدق دات کام در عرض فقط ٢ ماه از تاسیس آن میتوان نام آورد. از امروز این سایت افتخار این را دارد که علاوه بر زبان فارسی به ٦ زیان دیگر گنجینه علم و عمل مصدق را به علاقمندان عرضه کند.

سهیلا ستاری
بیست و یک مه ٢٠٠٥، کلن