تلاش کشورهای عرب برای مقابله با طرح ترامپ درباره غزه

خبرگزارای رویترز به نقل از پنج منبع آگاه گزارش داده که کشورهای عربی که پیشتر و به سرعت طرح رئیس‌جمهور دونالد ترامپ برای تحت کنترل گرفتن غزه و اسکان مجدد فلسطینی‌ها را رد کردند، اکنون در تلاش هستند تا بر روی یک اقدام دیپلماتیک برای مقابله با این ایده به توافق برسند.

طرح ترامپ برای آینده غزه که روز ۴ فوریه و در میانه آتش‌بس شکننده بین اسرائیل و حماس اعلام شد، خشم فلسطینی‌ها و کشورهای عربی را برانگیخته و دهه‌ها دیپلماسی آمریکا را که بر راه‌حل دو دولت متمرکز بود، زیر و رو کرده است.

کشورهای عربی اکنون در تلاش برای ارائه یک طرح جایگزین هستند. با این‌حال هنوز به مسائل اساسی مانند اینکه چه کسی هزینه بازسازی غزه را پرداخت خواهد کرد یا چگونه نوار غزه اداره خواهد شد، نپرداخته‌اند. این اطلاعات از سوی منابعی که با بحث‌های دیپلماتیک پیش از این جلسه آشنا هستند، ارائه شده است. این افراد به دلیل عدم اجازه برای صحبت با رسانه‌ها، به صورت ناشناس سخن گفته‌اند. سازمان ملل هزینه بازسازی غزه را بیش از ۵۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است.

رهبران کشورهای عرب خلیج فارس به همراه مصر و اردن امروز جمعه در ریاض دیدار می‌کنند. عربستان سعودی اعلام کرده است که این نشست غیررسمی در چارچوب “روابط برادرانه نزدیک” برگزار می‌شود.

بیانیه ریاض به طور رسمی به بحث‌های مربوط به غزه اشاره‌ای نکرده است. اما منابع به رویترز گفتند که این نشست که با ورود رئیس‌جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی، در روز پنجشنبه آغاز شد، به منظور بحث درباره پیشنهاد اصلی مصر برای مقابله با طرح ترامپ جهت “پاکسازی” فلسطینی‌ها از غزه و اسکان مجدد اکثر آن‌ها در اردن و مصر برگزار شده است.

منابع رویترز گفتند، پیشنهاد قاهره می‌تواند شامل تعهد مالی تا ۲۰ میلیارد دلار در طول سه سال باشد که عمدتاً توسط کشورهای ثروتمند خلیج فارس و عربی تأمین می‌شود، اما هنوز هیچ تعهد مشخصی صورت نگرفته است.

یکی از منابع که یک مقام درگیر در مذاکرات مربوط به غزه است، به رویترز گفت: “جزئیات روشن نیست و میان ذینفعان درباره محتوای طرح سردرگمی وجود دارد.”

یک منبع نزدیک به دربار عربستان سعودی به رویترز گفت که هیچ پیشنهادی پیش از مذاکرات روز جمعه نهایی نشده است.

هنوز مشخص نیست که آیا رهبران عربی می‌توانند پیش از نشست اضطراری اتحادیه عرب که برای ۴ مارس در قاهره برنامه‌ریزی شده است، به اجماعی درباره یک جایگزین متحد برای طرح ترامپ برسند یا خیر.

سیسی روز چهارشنبه از جامعه بین‌المللی خواست تا طرحی برای بازسازی غزه بدون جابجایی فلسطینی‌ها طراحی کند.

فلسطینی‌ها و دیگران در منطقه نگران هستند که پیشنهاد ترامپ موجب بی‌ثباتی منطقه شده و “نکبت” یا فاجعه جنگ ۱۹۴۸ در زمان تأسیس دولت اسرائیل را تکرار کند.

در جنگ ۱۹۴۸ که منجر به تشکیل دولت اسرائيل شد، نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر از آن‌ها از خانه‌ها و روستاهای خود فرار کردند یا مجبور به ترک آن‌ها شدند. بسیاری از آن‌ها به اردوگاه‌های پناهندگان در اردن، لبنان و سوریه و همچنین در غزه، کرانه باختری و شرق اورشلیم رانده شدند، جایی که بسیاری از نوادگان آن‌ها پس از بیش از ۷۵ سال، همچنان در رنج به سر می‌برند.

نگرانی شدید در مصر و اردن از طرح کوچ فلسطینی‌ها

فلسطینی‌ها می‌گویند که در برخی از این کشورها با رفتار تبعیض‌آمیز مواجه هستند و اغلب شکایت می‌کنند که توسط کشورهای عربی رها شده‌اند. در حالی که کشورهای عربی بارها گفته‌اند که در حال انجام بهترین اقدامات برای پیشبرد آرمان فلسطین هستند.

خطرات به ویژه برای مصر و اردن بالا است. سیسی نگران است که اگر تعداد زیادی از فلسطینی‌ها به کشورش نقل مکان کنند، شامل اعضای حماس نیز خواهند بود که او آن‌ها را یک تهدید امنیتی می‌داند.

اردن که جمعیت زیادی از فلسطینی‌ها را در خود جای داده است، بیم آن دارد که طرح اسکان مجدد، دستورالعملی برای افراط‌گرایی باشد که آشوب را در خاورمیانه گسترش داده، صلح این کشور پادشاهی با اسرائیل را به خطر انداخته و حتی بقای کشور را تهدید کند.

برای پادشاهی اردن، صحبت‌های ترامپ درباره اسکان مجدد حدود دو میلیون غزه‌ای به طور خطرناکی به کابوس اخراج گسترده فلسطینی‌ها از هر دو منطقه محل سکونت فلسطینی‌ها یعنی غزه و کرانه باختری تبدیل می‌شود — چیزی که بازتابی از دیدگاه بلندمدت اسرائیلی‌های راست‌گرا است که اردن را به عنوان جایگزینی برای موطن فلسطینی‌ها تبلیغ می‌کنند.

در عین حال، کشورهایی مانند مصر و اردن به شدت به حمایت مالی و نظامی آمریکا وابسته هستند و کشورهای عربی خلیج فارس نیز برای امنیت خود به واشنگتن نیاز دارند. بنابراین ممکن است در موقعیتی نباشند که موضع محکمی در برابر ترامپ بگیرند.

استیون ویتکوف، فرستاده آمریکا، در یک کنفرانس در میامی که توسط یک سازمان غیرانتفاعی مرتبط با صندوق ثروت ملی عربستان سعودی برگزار شد، گفت که اظهارات ترامپ درباره غزه بیشتر درباره آزمایش راه‌حل‌های متفاوت نسبت به پیشنهادهای دهه‌های گذشته بوده است.

مقام درگیر در مذاکرات غزه گفت که بازیگران کلیدی مانند اردن یا سازمان ملل در تدوین ایده‌هایی که انتظار می‌رود سیسی ارائه دهد، نقشی نداشته‌اند و افزود که هیچ وضوحی درباره نحوه اداره غزه در آینده وجود ندارد.

دو منبع اردنی گفتند که مسائل دشواری مانند نقش آینده حماس هنوز در بیانیه‌های علنی مورد توجه قرار نگرفته‌اند و انتظار می‌رود که یک چارچوب کامل‌تر سیاسی و اقتصادی در نشست اتحادیه عرب در قاهره در ماه مارس ارائه شود.

اختلافات بر سر نحوه اداره غزه

اسرائیل بارها گفته است که پس از جنگ هیچ نقشی را برای حماس در غزه تحمل نخواهد کرد. در عین حال، رقیب حماس، یعنی تشکیلات خودگردان فلسطین، بر اساس نظرسنجی‌ها، حمایت کمی در میان فلسطینی‌ها در غزه و کرانه باختری دارد.

دو منبع مصری گفتند که پیشنهاد مصر شامل تشکیل یک کمیته ملی برای اداره غزه و بازسازی آن از طریق صندوقی است که با پول کشورهای خلیج فارس و سایر کشورهای خارجی، آمریکا و سازمان‌های مالی تأسیس خواهد شد.

این دو منبع گفتند که این‌ها در حال حاضر تنها ایده‌هایی هستند که نیاز به هماهنگی عربی و تعهدات مالی برای پیشبرد دارند.

انتظار می‌رود که تعهدات مالی برای جذاب‌تر کردن هرگونه طرح جایگزین عربی برای ترامپ حیاتی باشد. اما کشورهای تولیدکننده نفت خلیج فارس گفته‌اند که از تأمین مالی بازسازی خسته شده‌اند، چرا که چرخه خشونت و تخریب پیوسته تکرار می‌شود.

انتظار می‌رود که پیشنهاد تشکیلات خودگردان فلسطین برای حکومت‌داری در غزه نیز روز جمعه ارائه شود. این پیشنهاد شامل ایجاد یک معاون نخست‌وزیر جدید است که به عنوان فرماندار غزه خدمت کرده و مستقیماً به محمود عباس، رئیس‌جمهور فلسطین گزارش خواهد داد.

اما قاهره طرح متفاوتی ارائه کرده است که در آن یک کمیته اجتماعی متشکل از متخصصان غیرحزبی، عبور و مرور مرزی، خدمات درون غزه و بازسازی را مدیریت می‌کنند.

اختلافات بر سر حکومت‌داری در غزه پس از آن آشکار شد، که حماس روز جمعه از اظهارات معاون دبیرکل اتحادیه عرب ابراز ناراحتی کرد.  معاون دبیرکل اتحادیه عرب گفته بود حماس باید به نفع مردم فلسطین از تمامی حکومت‌داری کناره‌گیری کند.

حماس گفت که در چندین بحث انعطاف‌پذیری خود را در تدوین راه‌های سیاسی و اداری برای مدیریت غزه نشان داده است.

عزیز الغشیان، تحلیلگر سعودی که روابط فلسطین-خلیج فارس را مطالعه می‌کند، گفت: “اکنون کشورهای عربی باید چیزی روی میز بگذارند زیرا با توجه به پیشنهاد ترامپ، خطرات زیادی در این میان وجود دارد.”