اگر جمهوری‌خواهی به اسم پرهیختن از استبداد شاهی که پیش از انقلاب در ایران بود، حق کوشندگی و رای به ‏پادشاهی مشروطه را از شهروندان پس از انقلاب بگیرد، یا راه هرگونه همکاری برای برپاداشت دمکراسی و به وجود ‏آوردن امکان انتخاب آزادانه میان پادشاهی و جمهوری را ببند، شوربختانه می‌بایستی گفت که دمکراسی را به پرسش و ‏چالش کشیده است.

مهندس توکلی می‌گفت و چه درست می‌گفت: «اگرعدالت اقتصادی و اجتماعی می‌خواهید حتی خواهان ‏سوسیالیزمی اعتدالی و واقعا دموکراتیک هستید، باید اول ایران ِصنعتی و ثروتمند و معتبری ساخته باشید تا به توده‌ی ملت هم رفاه وآسایشی بدهید...»

اعلان چهار جریان برون مرزی جمهوریخواه تأسف عمیق مرا برانگیخت. ‏درگوش من صدای شلیک به حیثیت باقی مانده جمهوریخواهی‌، شلیک به ‏سودای امید و آرزوئی آمد که من برای حزب چپ (فدائیان خلق) در دل پرورده ‏بودم! این اعلان آقایان، سکولاریسم دموکراتیک نیست، اعلان پنجاه و هفتی ‏جمهوریخواهی؛ یعنی دیکتاتوری برای غیرخود و دموکراسی برای خودی‌ها ‏است!

بیانیه چهار سازمان جمهوری‌خواه بیشتر از آنکه ائتلافی باشد علیه غارتِ استبداد داخلی و فروپاشاندن بنیادهای ایران توسط مجموعِ دزدان ‏هیئتی‌کارِ کنونی، یک گمانه زنی است در مشروطه هراسی برای آینده، آنهم با تمرکز به دشمن‌سازیِ جدید از رضا پهلوی

از این دیدگاه پراگماتیک جمهوری خواهی یا مشروطه خواهی نباید به یک ایدولوژی تبدیل شوند، بلکه تمامی این اشکال حکومتی باید در خدمت دمکراسی باشند و در یک دوران گذار در پایه نهادهای دمکراتیک در یک انتخابات آزاد در باره آن تصمیم گیری شود.

در تصور بسیاری از ما، گویی دمکراسی مثل یک ‏بسته‌ی تر و تمیز شامل انواع و اقسام آزاد‌ی‌ها و حقوق است که یک باره در دامن یک ملت ‏افتاده... طالب چیزی هستیم که ملت‌های دیگر در طی تاریخی طولانی از مبارزات ‏دمکراتیک به دست آورده‌اند. زود و زیاد می‌خواهیم بدون این که قابلیت‌هایش را داشته باشیم ‏یا امکان اجتماعیش فراهم باشد.‏

تخریب همه‌جانبه‌ی زیست‌محیطی در کشورهای سوسیالیستی بلوک شرق سبب شد برخی از منتقدان، آن را به پایه‌گذاران سوسیالیسم به‌ویژه نگاه مارکس و انگلس به اهمیت پیشرفت اقتصادی و سلطه‌ی انسان بر طبیعت نسبت بدهند. با توجه به این واقعیت هدف متقدم این مقاله، مطالعه‌ و بررسی این ادعا است.