محمد خاتمی با تشریح مشکلات موجود در کشور، به عنوان یک شهروند دوستدار ایران و اسلام به دلیل نقص‌ها و کمبودها، با همه وجود از مردم عذرخواهی و پانزده راهکار برای برون رفت از وضعیت کنونی ارائه کرد.

محمد خاتمی در دیدار نمایندگان ادوار مجلس، تلاش رئیس جمهوری آمریکا برای مذاکره مستقیم را تحمیل خواسته خود و تخریب جایگاه ایران در خاورمیانه ارزیابی کرده و با اشاره به جنگ روانی گسترده در فضای مجازی گفت: در حال حاضر همه به نحوی ناراضی هستیم و اعتراض داریم، اما عده‌ای با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی با ایجاد جنگ روانی، سعی دارند به ایرانیان، به‌ويژه نسل جوان ایرانی القا کنند که کار تمام است و شاهدیم که بیشترین تلاش آنها هم تخریب اصلاح‌طلبان است، چرا که می‌دانند تا اصلاحات زنده است جایی برای براندازی نیست. در داخل هم افراد و جریاناتی که مترصد گرفتن انتقام و حذف اصلاح طلبان هستند لبه دیگر قیچی حذف را بر روی جریان اصلاحات قرار داده‌اند.

رئیس دولت اصلاحات افزود: گرچه شاهد موج عظیمی از تبلیغ این دیدگاه هستیم، اما انفعال در دولت و حیرانی اصلاح طلبان در برابر این موج نیز مایه تعجب است و امروز خلاء یک تیم قوی رسانه‌ای که مسائل را رصد کند و پاسخگو باشد بیش از هر زمان احساس می‌شود. امروز مشکلات زیادی گریبان‌گیر کشور است و ناکارآمدی حکومت برای حل مشکلات مردم هم مزید بر علت شده است. دست به دست دادن این مسائل ایران را در موقعیت بحرانی قرار داده است.

محمد خاتمی با تأکید بر این که «مشکلات اقتصادی ما ریشه‌های تاریخی دارد که اشکالات ساختاری و عملکردی هم بر آن افزوده است» اظهار کرد: این مشکلات را باید جدی بگیریم چون واقعاً امنیت و آرامش زندگی مردم را از میان برده است و بخش‌های بسیار گسترده‌ای از مردم امروز از مشکلات نفس‌گیر اقتصادی به‌تنگ آمده‌اند. با وجود تمام اقدامات دولت آقای روحانی، وضعیت اقتصادی در جامعه ما وخیم‌ و بحرانی‌ است. تهدیدها به براندازی بی‌نقاب‌تر؛ و عده‌ای هم از نارضایتی‌های مردم برای براندازی جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند که مجموعه این عوامل سبب بروز نوعی بی‌اعتمادی میان مردم نسبت به یکدیگر و نسبت به حاکمیت و حکومت شده است. تداوم این بی‌اعتمادی امید را از میان خواهد برد و در نبود امید، هر چه امکانات داشته باشید، نخواهید توانست از آن بهره بگیرید.

رئیس بنیاد باران افزود: ایران از ابتدای انقلاب تا به امروز انواع مشکلات را تجربه کرده، اما هرگز با بی‌اعتمادی گسترده مواجه نبوده‌ایم و اعتماد مردم و مسؤولان به هم کارساز بود، وگرنه در جنگ نمی توانستیم دوام بیاوریم. این اعتماد امروز لطمه دیده و باید چاره‌ای اندیشید و در این مقطع نقش اصلاح‌طلبان کلیدی است و باید با ایثار و فداکاری و برای پیشرفت مردم و کشور و حل مشکلات از هیچ کوششی فروگذار نکنند.

محمد خاتمی، گسست اجتماعی را یکی از مشکلات موجود دانست و گفت: سرمایه‌های اقتصادی و اجتماعی کاهش یافته و سرمایه های نمادین را از کار انداخته اند؛ سرمایه‌هایی که می توانند در موقعیتهای حساس، نقش ممتازی را در جامعه ایفا کنند.

وی افزود: یکی از القائات خطرناک این است که نظام جمهوری اسلامی در حال فروپاشی است. این یک جنگ روانی است و نظام فرو نمی‌پاشد، زیرا علاوه بر ابزارهای مختلفی که برای حفظ خود دارد، همچنان در میان بخش‌های قابل توجهی از جامعه پایگاه دارد. مطالبه بخش‌های بسیار بزرگتری از جامعه نیز همچنان انقلاب، شورش و فروپاشی نیست، بلکه زندگی امن و برخوردار و آرام است و اگرچه ممکن است اعتقادی به جمهوری اسلامی هم نداشته باشند، اما خواهان آرامش و امنیت و برخورداری هستند.

محمد خاتمی تأکید کرد: اصلاح طلبان خواستار سربلندی ایران و ایرانی هستند و به لحاظ اعتقادی و تحلیلی خود را در کنار جمهوری اسلامی و مدافع آن می دانند. جمهوری اسلامی از انقلاب برآمده و اگر درست اجرا شود مطمئناً همه مردم صاحب حق و حرمت و برخورداری اقتصادی و منزلت خواهند بود و عدالت و اخلاق پیاده می شود. مطمئن باشید با دامن زدن به اعتراضات و تضعیف حکومت، هرج و مرج ایجاد خواهد شد و از دل آن دیکتاتوری گسترده ضدمردمی بیرون خواهد آمد که ممکن است به تجزیه کشور بیانجامد. این طور نیست که با ایجاد هرج و مرج به امید رفتن جمهوری اسلامی همه مشکلات حل شود. اقدامات بیرونی، زنگ خطر تجزیه ایران و از میان رفتن عظمت ایرانی را به صدا درآورده است.

رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد: در عین دفاع از جمهوری اسلامی، قویاً معتقدیم نظام هم باید اصلاح‌پذیر باشد و نمی شود بر مشکلات ساختاری، سیاستی و عملکردی پافشاری کرد و تن به هیچ اصلاحی نداد. ناامیدی از اصلاح پذیری نظام سبب مشکلات جدی و جبران ناپذیری خواهد شد. هر امر بشری باید اصلاح پذیر باشد؛ حتی خود اصلاحات هم باید اصلاح‌پذیر باشد و نظام جمهوری اسلامی باید بپذیرد که برخی رفتارها و سیاست‌ها و ساختارهایش را اصلاح کند و این را با کمک همه مردم و علاقمندان به ایران و اسلام و امنیت و آرامش و رفاه جامعه فارغ از گرایش و سلیقه آنان انجام دهد.

محمد خاتمی، بی اعتمادی، گسست اجتماعی و کاهش امید به آینده را مهم ترین خطر برای جامعه دانست و با تأکید بر لزوم ایجاد امید در جامعه، راهکارهایی برای برون رفت از وضعیت کنونی ارائه کرد:

۱- ایجاد و تقویت فضای همبستگی ملی
باید به سرعت فضای همبستگی و نزدیکی تمام جریان‌ها به هم ایجاد و فضای حذف و نفی و دفع یکدیگر با بدبینی و تنگ‌نظری که سبب انزوای بخش زیادی از نیروهای کارآمد جامعه خواهد شد تغییر کند.

۲- وحدت ملی
همه نیروهای متخصص و متعهد که هدفشان سربلندی و پیشرفت ایران و آرامش و امنیت و برخورداری مردم است، باید در کنار هم قرار بگیرند و راه این انسجام ملی، باز شدن راه گفت‌و‌گو است.

۳- تغییر نگاه رسانه‌های ملی
رسانه‌های ملی ما نباید تنها نماینده و بیانگر یک سلیقه و جهت در جامعه باشند؛ باید گفت وگو کنیم و این گفت وگو ها در جامعه ایجاد و به جامعه منتقل شود.

۴- ایجاد فضای باز و امن و آزاد سیاسی
فضای امنیتی حاکم بر جامعه که خود عامل مهم ضدامنیت است باید به فضای باز سیاسی و امن و آزاد تبدیل شود، هر ایرانی باید بتواند در چارچوب قانون اساسی از حقوق خود بهره ببرد و ستیزهای کنونی به رقابت سالم تبدیل شده و قدرت انتخاب جامعه نسبت به راهکارها و راهبردها بالا برود.

۵- محدود کردن دایره غیرخودی
نباید هرکس سلیقه ای متفاوت داشت، غیرخودی تلقی شود؛ نیروها و متخصصان و دانشمندان و سیاستمداران را نمی‌شود با برچسب غیرخودی دور کرد. آیا امروز تأکید رهبری بر جذب حداکثری و دفع حداقلی در جامعه تحقق یافته است؟

۶- برداشتن حصر
حصر استخوانی لای زخم است و بخش زیادی از جامعه را دلخور و ناامید کرده و هیچ فایده‌ای هم نداشته است. وقتی رهبری، حل مسأله را به شورای امنیت ارجاع می دهند، باید به سرعت این معضل حل شده، حصر شکسته و محدودیت‌ها برداشته شود.

۷- آزادی تمام زندانیان سیاسی و عقیدتی
باید همه زندانیان سیاسی و عقیدتی که دستشان به خون آلوده نیست، و همدست عملی براندازان نیستند آزاد شوند. در شرایطی که دشمنان دندانهایشان را نشان می‌دهند، متأسفانه شاهد افزایش اخطارها و احضارها و محاکمات پرحرف و حدیث هستیم. کنترل و کاهش این احضارها و محاکمات کافی نیست، آزادی تمامی زندانیان سیاسی و عقیدتی گره گشا است.

۸- اعلام عفو عمومی
اکثریت مردم، به ویژه ایرانیان خارج از کشور دلسوز ایران هستند و این که چقدر به جمهوری اسلامی اعتقاد دارند مهم نیست، چون اکثریت مردم ایران را سربلند می‌خواهند و حاضرند برای رسیدن به این سربلندی از جان مایه بگذارند. مسلما کسانی هم هستند که علنا اعلام براندازی کرده و با دشمنان متجاوز ایران، همکاری و تبانی کرده‌اند یا به دلیل بی پایگاهی مورد سوء استفاده قرار گرفته اند که حساب آنان از ایرانیان دلسوز جداست. باید اطمینان داد که انبوه متخصصان ایرانی داخل و خارج از کشور در فضای بهتر می توانند بی هیچ نگرانی برای سربلندی و پیشرفت ایران تلاش کنند. البته اولویت فراهم آمدن امکان بهره گیری از همه نیروهای داخلی است.

۹- رفع محدودیت‌های بی‌جا
فراهم آوردن زمینه برگزاری انتخابات باز و آزاد با محوریت مردم که تقویت کننده امید در جامعه است عامل مهم برای بازگرداندن اعتماد و امید به جامعه و مردم است.

۱۰- پایان دادن افراط و تندروی
همه جناح‌ها و گروه‌ها باید حقیقتا بکوشند میدان را از افراط‌گرایان و تندروها، در همه عرصه ها و در همه قوا و جناحها بگیرند و البته حاکمیت باید در این مهم پیشتاز باشد.

۱۱- کارآمدی بیشتر قوای سه گانه و نهادهای حاکمیتی
تمام دستگاه‌های کشور باید کارآمدتر و مسؤول در مقابل مردم بوده و با کارآمدی و اصلاح بتوانند به مردم و ایران خدمت کنند. ناهماهنگی میان قوای سه‌گانه و حضور نهادهای موازی از مشکلات ساختاری است که سبب گسست در جامعه شده است.

۱۲- شنیدن اعتراض مردم
مردم ایران ناراحت و گرفتار هستند و زندگی مردم در معرض خطر جدی است و اعتراضات به حقی دارند؛ همه باید این اعتراض را بشنویم و به جای جلوگیری از اعتراضات به حق، باید همه ارکان حاکمیت درصدد رفع مشکلات منجر به این اعتراضات برآیند. بی‌شک معترضان دلسوز ایران نیز متوجه فضای پیچیده امروز هستند و اجازه سوءاستفاده از این اعتراضات که بهانه به دست تندروان داخلی و خارجی می دهد را نخواهند داد. خود مردم بهتر از هر کسی می توانند مراقب این مسأله بوده و اجازه ندهند اعتراضات به‌حقشان زمینه سواستفاده افرادی که دلسوز ایران نیستند را فراهم آورد.

۱۳- پاسخگویی دولت
دولت و مجلس مستقیما برآمده از آراء ملت‌اند. دولت نقش سنگینی دارد و باید تمام دستگاه‌های کشور به دولت کمک کنند تا به وعده‌های خود که خواست ملت است عمل کند. ما از انتخاب خود پشیمان نیستیم، اما دولت هم باید کارآمدی خود را در اولویت قرار داده و به مردم ثابت کند. مشکلات امروز دولت قابل درک است، اما باید کارآمدی دولت به ملت ثابت شود. ضعف‌ها و بی‌برنامگی‌ها و حتی عدم اجرای برنامه‌های مصوب را نمی‌توان به گردن رقبا انداخت، این چاره کار نیست. باید مسائل حل شود. کنترل سریع نوسانات ارزی، کارآفرینی، بازگرداندن امنیت و سودآوری تولید، مبارزه با رکود و رسیدگی جدی به وضعیت معیشت طبقات محروم باید اولویت دولت باشد. چه کسی یا چه‌چیزی مانع ترمیم کابینه و روی کارآمدن یک کابینه کارآمد قوی، توانمند، متخصص و دلسوز است؟ حتماً نقص‌هایی وجود داشته که امروز با این وضعیت مواجهیم. مانع ترمیم دولت برای عملکرد قوی‌تر، منسجم‌تر و کاردآمدتر و با برنامه‌تر برای حل مشکلات مردم چیست؟ وعده‌هایی داده شده، اما عملی نشده که یا در نتیجه عدم اهتمام به آن بوده که مسؤولان موظف‌اند به مردم بگویند، یا بخشی از آن با موانع بیرونی مواجه بوده که مردم حق دارند این را هم به شکل شفاف بشنوند؛ نگاه داشتن مردم میان هوا و زمین کار اشتباهی است. دولت همچنین می تواند قدم‌هایی برای برداشتن موانع و تنظیم رابطه با رأس نظام بردارد.

۱۴- زنده نگه‌داشتن اعتماد مردم به مجلس
مردم به نمایندگان مجلس اعتماد کردند تا با افراط و تنگ‌نظری مقابله شود و تردیدی نیست که تلاش‌هایی هم شده است، از جمله حمایت از برجام که باعث اجماع جهانی در کنار ایران شد، اما سؤال من و مطالبه جدی مردم امروز این است که مجلس چقدر برای مبارزه با فساد و بهبود وضعیت معیشت مردم تلاش کرده؟ کدام طرح‌ها و قوانین گره‌گشا و مؤثر مطرح یا تصویب شده و مجلس چقدر برای این مهم با دولت همکاری نموده است؟ امروز که فساد گسترده باعث حیرت و آزار مردم شده، مجلس چقدر با نظارت و تحقیق و تفحص توانسته است مانع فساد شود؟ انتظار مردم این است که مجلس با اقتدار و صلابت و سلامت در دستگاههایی که به مردم ستم شده است، تحقیق و تفحص کنند تا مردم به این باور برسند که در این کشور حکومت و نمایندگان مردم نسبت به موضوع معیشت و پیشرفت کشور و ایجاد امنیت و مبارزه با فساد و ستم بی تفاوت نیستند. انتظار مردم از مجلس بیش از این است؛ بخصوص از نمایندگانی که مردم با اعتماد به اصلاح‌طلبان به آنها رأی داده‌اند. امروز وقت پاسخگویی و عمل است.

۱۵- تشکیل دادگاه ها با هیأت منصفه مردمی
مایه شرم و تأسف است که بعد از چهل سال هنوز دستگاه قضایی نتوانسته دادگاه‌هایی با حضور هیأت منصفه -که نماینده مردم باشند نه منصوب این و آن- تشکیل داده و به اتهامات سیاسی و مطبوعاتی رسیدگی کند! کسانی که در عرصه سیاسی و مطبوعات کار می کنند، آسیب پذیرتراند و همواره در معرض جفا و بی‌عدالتی. امنیت در فضای مطبوعات و داشتن مطبوعات آزاد یکی از عوامل بسیار مؤثر بازگشت سلامت به جامعه است.

سیدمحمد خاتمی در فراز پایانی سخنان خود در این دیدار ضمن تشکر از دولت و بخصوص رئیس جمهوری محترم نمایندگان مجلس و نهادها برای تلاش هایشان بیان کرد: به عنوان یک شهروند دوستدار ایران و اسلام، به خاطر نقص‌ها و کمبودهای موجود، با همه وجود از مردم عذرخواهی می‌کنم. ما می‌توانستیم بهتر از این به ایران و ایرانی خدمت کنیم، و امیدوارم شاهد از بین رفتن کاستی‌ها باشیم. با همه وجود از رهبری معظم درخواست می‌کنم که با فرمان و دستورات خود مسائل و مشکلاتی که امروز کشور را دچار چالش کرده حل فرمایند و معتقدم با وجود همه تحریم‌ها و مشکلات موجود این کشور می تواند به مراتب بهتر از این اداره شود. اگر مردم شاهد ایجاد همبستگی در جامعه باشند و ببینند همه تلاشها برای رفع مشکلات است، امید و اعتماد بر می‌گردد و در این صورت، هیچ کس نمی تواند لطمه ای به این کشور وارد کند، اما اگر این مهم اتفاق نیفتد، بدون دشمن خارجی هم راه ایران به سوی ضعف و انحطاط است. نیاز امروز همبستگی ملی و استفاده از همه سرمایه‌های مادی و معنوی کشور است و برای رسیدن به این همبستگی نظام باید پذیرای اصلاح باشد؛ اگر در ساختار و رفتار و سیاست‌ها مشکلاتی بوده و هست که کشور را به اینجا رسانده، نظام باید خود را ترمیم و اصلاح کند و اصلاحات چیزی جز اصلاح رویکردها و ساختارها و سیاستها و اصلاح اقتصادی و اجتماعی برای حفظ ایران و سربلندی و برخورداری ایرانی نیست.