در پنجمین سالگرد حبس امید کوکبی در ایران، کمیته دانشمندان دغدغه‌مند از حسن روحانی رییس جمهوری خواستار آزادی بدون قید و شرط وی شد. کوکبی، دانشجوی دکترای ایرانی در رشته فیزیک در دانشگاه تگزاس در شهر آستین، در سال ۲۰۱۱ در زمانی که از خانواده‌اش در ایران دیدار می‌کرد دستگیر شد.

در تاریخ ۲۰ اوت ۲۰۱۵، امید کوکبی ۳۳ ساله شد. این پنجمین سالروز تولد او در زندان بود. دوماه بعد او ابا ابتلا به کم خونی، خونریزی و درد شدید معده به بیمارستان طالقانی تهران منتقل شد. در حال حاضر وی در بیمارستان به سر می برد. متن این نامه در زیر آمده است:

۳۰ ژانویه ۲۰۱۶
ریاست جمهور حسن روحانی
جمهوری اسلامی ایران
از طریق جناب آقای محمد خزایی
سفیر ایران در سازمان ملل متحد
شماره ۶۲۲ خیابان سوم، طبقه ۳۴
نیویورک، نیویورک، ۱۰۰۱۷

جناب آقای روحانی:

در پایان ماه ژانویه ۲۰۱۶، پنج سال از زندانی شدن امید کوکبی در ایران میگذرد. در زمان دستگیری‌، او در حال دیدار از خانواده‌اش در تعطیلات زمستانیِ تحصیلات دکترا در رشته فیزیک لیزری در دانشگاه تگزاس در شهر آستین بود. او ۱۵ ماه را در حبس انفرادی گذراند و متعاقبا به ۱۰ سال زندان “به جرم ارتباط با دولت متخاصم” (یعنی دولت آمریکا) و “کسب درآمد نامشروع” (یعنی دریافت کمک هزینه تحصیل در سطح دکترا در دانشگاه تگزاس در شهر آستین) محکوم شد. در دسامبر ۲۰۱۴، دیوان عالی کشور ایران رای داد که پرونده او شامل هیچ مدرکی از ارتکاب جرم نیست، اما این باعث آزادی کوکبی نشد.

کوکبی در خانواده یک معلم در شمال ایران به دنیا آمد. در ۱۸ سالگی وی عضوی از گروه کوچکی از دانش آموزان ایرانی بود که در کنکور ورودی دانشگاه با نمره عالی قبول شد و افتخار ملاقات با رهبر جمهوری اسلامی به وی اعطاء شد. در سال ۲۰۰۰، او وارد دانشگاه صنعتی شریف شد و از آن دانشگاه در سال ۲۰۰۵ با سربلندی در رشته فیزیک کاربردی و مهندسی مکانیک فارغ التحصیل شد. وی آموزش خود را در زمینه فیزیک لیزری دریافت کرد. مشاور وی، پروفسور رسول بنابی، یکی از کارشناسان ممتاز ایران در زمینه لیزر، در مورد امید گفت که وی  فردی با استعدادی خارق‌العاده و آینده ای درخشان است. پس از فارغ‌التحصیلی، کوکبی در برنامه دکترای فیزیک دانشگاه تگزاس در شهر آستین پذیرفته شد، اما نتوانست موفق به اخذ ویزای دانشجویی شود، و به مدت دوسال در آزمایشگاه طیف سنجی گاز در تهران کار کرد.

در سال ۲۰۰۷، کوکبی وارد برنامه کارشناسی ارشد فتونیکس در دانشگاه پلی تکنیک بارسلونا در اسپانیا شد، و به مدت سه سال در آنجا تحصیل کرد و مقالات تحقیقی متعددی در مورد لیزر منتشر کرد. در سال ۲۰۱۰، او بالاخره موفق به اخذ ویزای آمریکا شد و به دانشگاه تگزاس در آستین رفت و در آنجا با حمایت برنامه تحصیلات تکمیلی و دستیاری آموزشِ پروفسور گرِگ سیتز تحصیل  خود در رشته دکترا را آغاز کرد. اشتباه تاسف بار وی این بود که در زمستان ۲۰۱۱ به ایران سفر کرد، جاییکه در آن بدون هیچ رد پایی ناپدید شد. در ماه مه سال ۲۰۱۱، مجله طبیعت (Nature) خبر ناپدیدشدن یک فیزیکدان در داخل ایران را منتشر کرد. کمیته دانشمندان دغدغه‌مند (CCS) مطلع شد که تاریخ محاکمه کوکبی برای تاریخ ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۱ تعیین شده بود. کمیته دانشمندان دغدغه‌مند از رهبر جمهوری اسلامی ایران خواستار یاری شد و دستگیری کوکبی را “یک اشتباه بزرگ” خواند. در تاریخ ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۱، مقالاتی در مجلات Nature و جهان فیزیک (Physics World) تقاضای یاری کمیته دانشمندان دغدغه‌مند را منتشر کردند. محاکمه به تعویق افتاد. روسای چهار انجمن نوری (اپتیک) برای آزادی امید کوکبی به رهبر جمهوری اسلامی ایران نامه نوشتند. در گزارش وضعیت حقوق بشر در ایران که به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه شد، پرونده امید کوکبی نیز منعکس شده بود.

در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۱۲، امید کوکبی همراه با یک گروه ۱۲ نفره از زندانیانی که پرونده شان با وی ارتباطی نداشت به صورت شتاب‌زده به اتهام همکاری با دستگاه های اطلاعاتی اسراییل و آمریکا مورد محاکمه قرار گرفت. محاکمه وی شامل هیچ نوع اطلاعاتی در خصوص هیچگونه جرمی که کوکبی مرتکب شده باشد نبود. وی کلیه اتهامات خود را رد کرد و متعاقبا توسط قاضی ابوالقاسم صلواتی به ۱۰ سال زندان  محکوم شد. طی ماههای بعد، روسای چندین انجمن حرفه ای، و همچنین روسای دانشگاهها از آیت آلله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران خواستند تا این حکم را نقض کند. در فوریه ۲۰۱۳، خبر رسید که کوکبی در زندان مبتلا به بیماری کلیوی شده و نیازمند بستری شدن در بیمارستان است. وی هرگز به بیمارستان منتقل نشد. در همان ماه قاضی صلواتی به دلیل آموزش زبان، علوم و ریاضی به سایر زندانیان، ۹۱ روز دیگر به حکم امید کوکبی اضافه کرد. کمیته دانشمندان دغدغه‌مند یک بیانیه قوی در این خصوص روی وبسایت خود صادر کرد.

در آوریل ۲۰۱۳، مجله Nature نسخه ای از دو نامه امید کوکبی به یک همکار و یک دوست را منتشر کرد که در آن وی فاش کرده بود که پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه صنعتی شریف، چندین پیشنهاد همکاری تحقیقاتی و مدیریتی با سازمانهای نظامی ایران، شامل پیشنهادی که درست قبل از دستگیرشدنش از دفتر محمد قنادی مراغه از سازمان انرژی اتمی ایران به وی شده بود را رد کرده بود. کمیته دانشمندان دغدغه‌مند در نامه ای به مدیرکل سازمان انرژی اتمی ایران، که رونوشت هایی از آن به وزیر امور خارجه آمریکا و رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز ارسال شد، نوشت: “وادار کردن یک دانشمند به مشارکت در پروژه های نظامی که وی تمایلی به حمایت از آنها ندارد نقض حقوق بشر وی محسوب میشود…”

در سپتامبر ۲۰۱۳، انجمن فیزیک آمریکا جایزه آندره ساخاروف را برای “شهامتش در خودداری از استفاده از دانش فیزیک خود برای کارکردن روی پروژه هایی که وی آنها را برای بشریت  مضر میدانست، حتی در شرایط فشار شدید جسمی و روانی” به امید کوکبی تقدیم کرد. یک ماه بعد سازمان عفو بین المللی وی را یک زندانی عقیدتی خواند. نام امید کوکبی مورد توجه بین المللی قرار گرفته است. در اکتبر ۲۰۱۴، وی برنده جایزه آزادی و مسئولیت علمی سازمان AAAS برای “موضع شجاعانه اش و تمایل به تحمل حبس به جای نقض موضع اخلاقی خویش نسبت به عدم استفاده از تخصص علمی خود برای مقاصد مخرب و برای تلاشهای وی برای ایجاد امید و آموزش به سایر زندانیان” شد. سی و سه برنده جایزه نوبل از رهبر جمهوری اسلامی ایران خواستار آزادی وی شدند.

در دسامبر ۲۰۱۴، دیوان عالی کشور ایران تقاضای وکیل کوکبی برای بررسی مجدد پرونده را پذیرفت. پس از مطالعه پرونده، دیوان عالی کشور رایی مبنی بر “اشتباه دادگاه بدوی در درک و تفسیر قانون مجازات اسلامی و تعیین مجازات نامناسب” صادر کرد. دیوان عالی کشور پرونده کوکبی را به دادگاه تجدیدنظر فرستاد و دستور بررسی داد. یک ماه بعد دادگاه تجدیدنظر حکم ۱۰ سال زندان را بدون ارائه هیچگونه توضیحاتی مورد تایید قرار داد. طی ماههای بعد نسبت به احتمال آزادی کوکبی از سوی دکتر جواد لاریجانی، ریاضیدان ایرانی و دبیر شورای حقوق بشر قوه قضاییه ایران، و دکتر علی اکبر صالحی، یک فیزیکدان هسته ای و رییس سازمان انرژی اتمی ایران و مذاکره کننده اصلی توافق هسته ای با شش قدرت جهانی، اشاراتی شد. دو روز بعد از اینکه توافق در تاریخ ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ امضاء شد، رهبر جمهوری اسلامی ایران بیش از ۹۰۰ زندانی را مورد عفو قرار داد، اما نام کوکبی در میان عفو شدگان نبود.

در تاریخ ۲۰ اوت ۲۰۱۵، امید کوکبی ۳۳ ساله شد و این پنجمین سالروز تولد وی در زندان بود. دوماه بعد او مبتلا به کم خونی و خونریزی و درد شدید معده شد و به بیمارستان طالقانی تهران منتقل شد. در زمان نگارش این نامه، کوکبی همچنان در بیمارستان است. پزشکان در حال ارائه بهترین درمان ممکن با توجه به امکانات مورد دسترس هستند. کمیته دانشمندان دغدغه‌مند از این تحول استقبال میکند و از مقامات ایرانی برای اینکه اجازه درمان پزشکی به کوکبی را داده اند، تشکر می کند. در حالی که ارتباط بین ایران و سایر کشورهای جهان در حال بهبودی است، ما بار دیگر از ایران خواستار آزادی بدون قیدوشرط امید کوکبی و یا آزادی وی برای درمان پزشکی و اعطای اجازه ادامه مطالعات علمی مسالمت آمیز وی هستیم.

کمیته دانشمندان دغدغه‌مند سازمانی مستقل و متشکل از دانشمندان، پزشکان، مهندسان و اساتیدی است که نسبت به حمایت از و ارتقاء حقوق بشر و آزادی علمی برای همکارانشان در سراسر جهان متعهد می باشند.

با احترام،
جوئل ال. لبوویتز، پاول اچ. پلاتز، والتر رایک، یوجین ام. چادروفسکی، الکساندر گریر
روسای کمیته دانشمندان دغدغه‌مند