رادیوفردا: نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد استفاده اپوزیسیون جمهوری اسلامی از فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مؤثری بر تغییر افکار عمومی جامعه ایران داشته و از سوی دیگر محدودیت‌هایی را به منظور مقابله برای نظام ایجاد کرده است.

نتایج این تحقیق که «بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر فعالیت براندازی اپوزیسیون غیرقانونی جمهوری اسلامی ایران» نام دارد در آخرین شماره٬ فصلنامه علمی- پژوهشی «امنیت‌پژوهی» متعلق به ارتش جمهوری اسلامی منتشر شده است.

پژوهش یادشده از این جهت اهمیت دارد که از سوی مجموعه‌ای از محققان ارتش جمهوری اسلامی انجام شده و پیش از این بیشتر سپاه پاسداران تحت عنوان مبارزه با «جنگ نرم» به انجام این نوع تحقیقات مبادرت می‌کرد.

بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش٬ فناوری اطلاعات و ارتباطات با ایجاد امکانات ارتباطی، سهولت اطلاع‌رسانی و فراهم کردن زمینه اجرای تبلیغات «روانی و جنگ نرم»، انجام فعالیت‌ را برای اپوزیسیون جمهوری اسلامی تسهیل کرده است.

اپوزیسیون با توجه به تحولات جهانی و منطقه‌ای و همچنین برخی از مسائل داخلی از جمله مذاکرات هسته‌ای و حقوق بشر در سال‌های اخیر٬ با استفاده از امکانات ارتباطی جدید (اینترنت و ماهواره) به راحتی امکان تأثیرگذاری بر افکار عمومی و تعامل و ارتباط عام و تشکیلاتی را پیدا کرده و نظام را با تهدید روبرو کرده است.

محققان این پژوهش به این نتیجه رسیده‌اند که «جمهوری اسلامی در حال حاضر با اپوزیسیون مجازی و بی‌شناسنامه‌ای مواجه شده که اینترنت مهم‌ترین مأمن و مکان آن است.»

بر این اساس فناوری‌های اطلاعاتی-ارتباطی با کاهش هزینه‌های ارتباطات و هماهنگی، شبکه‌های غیرمتمرکز و سلولی را بر دیگر اشکال سازمانی برتری داده٬ برخی از گروه‌های اپوزیسیون برای اصلاح ساختار و پویایی تشکیلات خود از آن استفاده کرده و با الگوبرداری از ساختار شبکه اینترنت٬ تشکیلات خود را بازتعریف و عناصر خود را در ساختاری شبکه‌ای سازماندهی کرده‌اند.

این گزارش می گوید: «فناوری٬ اپوزیسیون را قادر ساخته با ایجاد وبگا‌ه‌های متعدد و اتصال به شبکه جهانی با طرح ضعف‌ها و نارسایی‌های داخلی، همچنین طرح اتهامات در زمینه‌های مختلف از جمله حقوق بشر، حمایت از تروریسم و از بین بردن منابع و سرمایه‌های ملی توسط دولت‌مردان به بهانه دفاع از نهضت‌ها و گروه‌ها در دیگر کشورها از جمله فلسطین، لبنان، عراق٬ افغانستان، سوریه و ساخت سلاح‌های کشتارجمعی و غیره و انعکاس آن به مجامع بین‌المللی عملیات روانی گسترده‌ای را به‌ صورت مستمر علیه جمهوری اسلامی طرح‌ریزی و اجرا کنند.»

ویژگی‌های تحقیق

جامعه آماری این تحقیق شامل ۶۱ نفر از متخصصین و کارشناسان جامعه اطلاعاتی ایران بوده که به صورت تصادفی–طبقه‌ای از بین ۱۳۸ نفر از کارشناسان، مدیران و صاحب‌نظران انتخاب شده‌اند.

پژوهش یادشده علاوه بر مطالعات کتابخانه‌ای، بر پاسخ‌های این افراد به پرسش‌نامه‌ای متشکل از ۱۶ سوال در رابطه با متغیرهای تحقیق متمرکز شده است.

قلمرو مکانی موضوع تحقیق، ایران بوده و محدوده زمانی موردنظر، سال‌های اخیر به ویژه پنج سال گذشته را در برمی‌گیرد که فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح کشور توسعه‌یافته و تقریبا فراگیر شده است.

۸۱.۹۷ درصد از پاسخ‌دهندگان در حد زیاد و خیلی زیاد نسبت به محتوای فرضیه یک تحقیق مبنی بر این که استفاده اپوزیسیون از فناوری اطلاعات و ارتباطات موجب افزایش تأثیرگذاری آنها بر جامعه ایران شده٬ نظر مساعدی داشته‌اند.

۷۷.۵ درصد از پاسخ‌دهندگان نیز در حد زیاد و خیلی زیاد نسبت به محتوای فرضیه دوم تحقیق مبنی بر این که استفاده گروه‌های اپوزیسیون از فناوری‌های جدید، اقدامات مقابله‌ای از سوی حکومت را با محدودیت‌هایی مواجه کرده٬ موافق بوده‌اند.

اپوزیسیون نیز در این تحقیق به عنوان گروه یا گروه‌هایی در نظر گرفته شده که خواسته آن‌ها در مخالفت با ساخت سیاسی حاکم و تغییر رژیم سیاسی از راه مسالمت آمیز (سیاسی) یا براندازی قهرآمیز است.

محققان اپوزیسیون را به دو دسته قانونی و غیرقانونی (برانداز) و به طور کلی به چپ و راست تقسیم‌بندی کرده‌اند و در پژوهش خود بر اپوزیسیون «غیرقانونی» متمرکز شده‌اند.

پژوهشگران در بررسی‌های اولیه خود به این نتیجه رسیده‌اند که گروه‌های اپوزیسیون دیگر به ندرت از روش‌های سنتی استفاده می‌کنند و با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات٬ «تبلیغات و عملیات روانی» خود را با شیوه‌های جدید، اثربخش‌تر و بسیار پیچیده‌تر از گذشته انجام می‌دهند.

نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که فناوری‌های ارتباطاتی با روزآمد کردن روش‌ها، هزینه و مخاطرات فعالیت را نیز برای اپوزیسیون کاهش داده است.

دسترسی سریع به اطلاعات و انجام امور بدون در نظر گرفتن فواصل جغرافیایی و فارغ از محدودیت‌های زمانی به عنوان محوری‌ترین دستاورد فناوری اطلاعات٬ در این تحقیق به عنوان تهدید و عامل تضعیف امنیت ملی کشور و یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده اپوزیسیون برای به چالش کشیدن نظام قلمداد شده است.

محققان از این که این فناوری‌ها، «افراد و گروه‌ها را قادر ساخته‌اند از فواصل دور و فقط با استفاده از یک رایانه، دستگاه مودم و خط تلفن٬ اهداف سیاسی، تبلیغاتی، روانی و تشکیلاتی خود را تعقیب کنند و علیه دولت دست به «جنگ اطلاعاتی» بزنند٬ ابراز نگرانی» کرده‌اند.

بر اساس این گزارش، «این اتفاق حاکمیت را ناچار کرده در یک «نبرد اطلاعاتی دائمی» وارد شود و این خود، قسمت عمده‌ای از منابع، مقبولیت و مشروعیت نظام را تحت تأثیر قرار داده است.»

فناوری اطلاعات و ارتباطات اپوزیسیون را قادر ساخته دست به ایجاد اجتماعات و انجمن‌های مجازی بزند که حاکمیت برای شناسایی اعضای آنها در داخل با مشکلات جدی روبرو است.

تغییر فعالیت‌های اپوزیسیون با پیشرفت فناوری

محققان این تحقیق نوشته‌اند از سال ۱۳۷۰ ساختار تشکیلاتی اپوزیسیون از سلسله مراتبی به گروهی تغییر یافت٬ شیوه فعالیت از عمدتاً مخفی به کاملاً آشکار تبدیل شد٬ اسامی مستعار از بین رفت و فعالیت، از شیوه «براندازی سخت» به «براندازی نرم» تغییر یافت.

بر این اساس٬ مهم‌ترین عامل تغییرات در عملکرد اپوزیسیون بعد از دهه ۷۰ پیشرفت فناوری‌های ارتباطی-اطلاعاتی عنوان شده است.

بر اساس این تحقیق٬ این تغییرات عبارتند از سهولت انجام اقدامات تشکیلاتی، کاهش هزینه‌ها٬ کاهش مخاطرات، افزایش کیفی اقدامات تبلیغی – روانی و سهولت انجام آنها، تسهیل دریافت و ارسال کمک‌های مالی٬ افزایش انسجام میان اپوزیسیون٬ هدایت‌های تشکیلاتی بدون تأخیر و به موقع و در صورت ضرورت لحظه به لحظه و امکان دریافت این هدایت‌ها در تمام کشور٬ تحت تاثیر قرار دادن نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشر از راه «دروغ پردازی»٬ ترویج شایعات هدفمند و تحریک مردم در راستای دستیابی به اهداف «شوم استکبار جهانی»٬ ایجاد فاصله بین مردم و مسئولان نظام از راه طرح ناکارآمدی و گسترش تفکرات سکولاریستی در جامعه.

افزایش سرعت استفاده از اینترنت در ایران و ازدیاد تعداد کاربران اینترنت در کشور از کمتر از یک میلیون در سال ۱۳۸۰ به حدود ۲۸ میلیون نفر یا ۳۸ درصد از جمعیت در سال ۱۳۸۸ محققان این پژوهش را نگران کرده است.

آنها به این نتیجه رسیده‌اند که فعالیت‌های اپوزیسیون در ایران از زمان انقلاب ۱۳۵۷ تا کنون این اندازه فراگیر نبوده و دسترسی به رسانه‌های آنلاین از قبیل وبلاگ‌ها، فیس‌بوک٬ توییتر و گروه‌های بحث و گفت وگو، یک رسانه جایگزین را برای شکل‌دهی راحت‌تر به افکار عمومی در مقابله با رسانه‌های دولتی برای اپوزیسیون به وجود آورده است.