بی بی سی: باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه‌ای با توماس فریدمن نویسنده ستون آزاد و خبرنگار ارشد سابق نیویورک تایمز، گفته است که به عقیده او آمریکا به عنوان یک ابرقدرت در موقعیتی هست که بتواند در قبال کشوری مثل ایران، با ۳۰ میلیارد دلار بودجه نظامی، دست به ریسک بزند تا شاید درهای تازه‌ای گشوده شود.

او در این مصاحبه برداشت خود از آیت الله خامنه‌ای را بیان کرده و همچنین گفته است که از تیم مذاکره کننده با ایران خواسته است متوجه تجارب ناگوار تاریخی ایران باشند؛ از جمله اینکه به نظر او ایران برنامه اتمی را وسیله‌ای لازم برای بقای ملی می‌داند.

او تاکید کرد که راه حل دیپلماتیک جاری بر این ایده استوار نیست که رژیم ایران به هر دلیل تغییر خواهد کرد، اما این امیدواری را پنهان نکرد که دولت ایران با دیدن فواید کاهش تحریم‌ها، روی اقتصاد و مردمش بیشتر سرمایه گذاری کند.

آقای اوباما گفت این فرض که نمی‌توان ایران را از برنامه اتمی‌اش منصرف کرد فرضی «نادرست» است و به علاوه حتی اگر ایران عوض هم نشود - اتفاقی که به عقیده او در پی موفقیت مذاکرات ممکن است - آمریکا از رویکرد تازه ضرر نکرده است: ‌ «ما توانایی خود برای دفاع از خود یا متحدانمان را واگذار نکرده‌ایم. در این شرایط چرا (رویکرد دیپلماتیک فعلی) را محک نزنیم؟»

آقای اوباما گفت که مذاکرات جاری با ایران در غالب پنج به علاوه یک، «فرصتی است که یک بار دست می‌دهد» و افزود: ‌ «من به مردم اسرائیل می‌گویم... که برای جلوگیری از دستیابی ایران به یک سلاح اتمی هیچ فرمولی، هیچ گزینه‌ای، موثر‌تر از ابتکار عمل و چارچوب دیپلماتیکی که ما پیشنهاد کرده‌ایم وجود ندارد و می‌توان این را نشان داد.»

با این حال او با اشاره به تنظیم توافق جامع با ایران در سه ماه آینده اذعان کرد «کار ما تمام نشده، جزئیات زیادی هست که باید حل شود» و گفت که این فرآیند با دشواری‌های سیاسی زیادی در ایران و آمریکا همراه خواهد بود.

آقای اوباما گفت شکی نیست که بی‌اعتمادی عمیقی میان ایران و آمریکا وجود دارد و فعالیت‌های حکومت ایران «مایه نگرانی عمیق» اوست اما افزود: «اما ما همچنین شاهد یک رگه عملگرایی در رژیم ایران بوده‌ایم. به نظرم آن‌ها نگران بقای خود هستند. به نظرم آن‌ها تا حدودی به افکار عمومی خود واکنش نشان می‌دهند.» و انتخاب حسن روحانی را نشانه‌ای بر این ادعا دانست.

برداشت از خامنه‌ای

رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به سوال توماس فریدمن دایر بر اینکه در مورد آیت الله علی خامنه‌ای رهبر ایران چه آموخته گفت: «درک او مشکل است. من مستقیما با او حرف نزده‌ام. در نامه‌هایی که او می‌فرستد، معمولا اشاره زیادی به آنچه او دادخواهی‌های گذشته علیه کشورش می‌داند هست. اما به نظر من آنچه خیلی گویاست این است که او در این مذاکرات (اتمی) ‌ به مذاکره کنندگانش آزادی عمل داد، این اختیار را داد که امتیازات مهمی بدهند، که امکان به ثمر رسیدن این چارچوب توافق را فراهم خواهد کرد.»

باراک اوباما اضافه کرد: «بنابراین برداشت من این است که هرچند او عمیقا به غرب بدبین است و در مورد مسائل بین المللی و مسائل داخلی نگاه محدود و تنگی دارد اما تشخیص می‌دهد که نظام تحریم‌هایی که ما ایجاد کرده‌ایم درحال تضعیف ایران در دراز مدت بود و اگر می‌خواهد شاهد بازگشت ایران به جامعه جهانی باشد، باید تغییراتی ایجاد شود.»

او برای اثبات استدلال خود دایر بر اینکه گزینه فعلی موثر‌ترین راه برای مهار ایران است به تامل در مورد عواقب احتمالی دو گزینه دیگر پرداخت: حمله نظامی و یا ادامه تحریم‌ها.

آقای اوباما که گفته می‌شود زمانی به شدت با برنامه حمله احتمالی اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران مخالفت کرده بود به توماس فریدمن گفت: «می‌دانیم که ضربه نظامی یا یک رشته حملات نظامی می‌تواند برنامه اتمی ایران را برای یک دوره عقب براند - اما بدون شک ایران را تشویق خواهد کرد با عجله به سمت بمب برود و بهانه‌ای به دست تندرو‌ها در ایران خواهد داد که می‌گویند: این اتفاقی است که وقتی بمب اتمی ندارید می‌افتد، آمریکا حمله می‌کند.»

و در مورد گزینه دیگر: ‌ «ما می‌دانیم که اگر کاری نکنیم، و فقط تحریم‌ها را حفظ کنیم، آن‌ها به ساختن تاسیسات اتمی ادامه خواهند داد و شناخت درونی کمتری از وقایع دقیق در داخل ایران خواهیم داشت.»

بنیامنین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به نفع ادامه تحریم‌ها استدلال کرده است اما آقای اوباما گفت که در ایران هیچ جناح سیاسی نیست که به خواسته‌های آقای نتانیاهو دایر بر جمع آوری کامل برنامه غنی سازی اورانیوم تن دهد.

رئیس جمهور آمریکا چند جا در این مصاحبه از زاویه تجارب تاریخی ایران برنامه اتمی این کشور را ارزیابی کرد از جمله آنجا که گفت: «با توجه به این واقعیت که ایران کشوری است که در برابر یک جنگ هشت ساله مقاومت کرده و یک میلیون کشته داده، به نظرم آن‌ها نشان داده‌اند که مایلند در ارتباط با این برنامه که آن را مایه غرور ملی و در مواردی بقای ملی می‌دانند، سختی‌ها را تحمل کنند.»

به علاوه او گفت که اگر ایران مثل کره شمالی به بمب اتمی دست یابد می‌تواند بسیار خطرناک‌تر باشد بنابراین رویکرد جاری که با ریسک همراه است ارزش آزمودن دارد و حتی اگر ایران تقلب کند آمریکا یک سال وقت خواهد داشت برای جلوگیری از اتمی شدن آن اقدام کند.

تمایز بین دو ایران

آقای اوباما همچنین گفت: «بخشی از روان‌شناسی ایرانی ریشه در تجارب گذشته این کشور دارد، این برداشت که کشورشان تضعیف شده، اینکه ایالات متحده و غرب اول در دموکراسی آن‌ها (ظاهرا اشاره‌ای به سقوط مصدق) دخالت کردند و بعد در قالب حمایت از شاه و بعد در حمایت از عراق و صدام در آن جنگ به ‌‌نهایت خشن (به ضرر ایران) دخالت شد.»

«بنابراین یکی از چیزهایی که من به تیم خود (در مذاکرات) گفتم این است که باید میان ایرانی که انگیزه عقیدتی و تهاجمی دارد با ایرانی که حالت تدافعی دارد و احساس آسیب پذیری می‌کند تمایز قائل شوند.....»

او گفت می‌خواهد تاکید کند که معامله اتمی بر این ایده استوار نیست که شاید رژیم ایران تغییر کند.

او افزود: «این یک معامله خوب است حتی اگر ایران اصلا تغییر نکند. حتی اگر شما - چنانچه به تصور من برداشت نخست وزیر نتانیاهو این است - باور داشته باشید که هیچ فرقی بین روحانی و رهبر ایران نیست و اینکه همه آن‌ها لجوجانه ضد غرب و ضداسرائیل و دایم در حال دروغ گفتن و تقلب هستند، حتی اگر بر این باور باشید هم باز این معامله رویکرد درست است.»

جزئیات مورد توافق

رئیس جمهور آمریکا همچنین به جزئیاتی که او می‌گوید در مورد بازرسی‌ها و رفع تحریم‌ها توافق شده اشاره کرد.

او گفت: «... آنچه بر سر آن توافق کرده‌ایم این است که خواهیم توانست آنچه در کل زنجیره هسته‌ای از معادن اورانیوم گرفته تا تاسیسات نهایی مثل نطنز اتفاق می‌افتد را بازرسی و راستی آزمایی کنیم.»

او در پاسخ به این سوال که آیا امکان بازرسی در همه جای ایران وجود خواهد داشت گفت: «برداشت ما این است. روشن است که باید درخواست داده شود. ایران می‌تواند اعتراض کند اما این برای ایران مثل حق وتو نیست. کاری که کرده‌ایم این است که مکانیسمی طراحی کرده‌ایم که پس از شنیده شدن این اعتراضات، یک مکانیسم بین المللی ایجاد خواهد شد که ارزیابی منصفانه‌ای درباره لزوم بازرسی انجام خواهد داد و اگر نتیجه گیری شود که بازرسی لازم است، این تصمیم است که تعیین کننده خواهد بود نه حرف ایران که «نه نمی‌توانید از اینجا بازدید کنید».»

او گفت بازرسی‌ها فقط در چارچوب پروتکل الحاقی که آژانس بین المللی انرژی اتمی بر بعضی کشور‌ها اعمال می‌کند نخواهد بود و ایران در معرض نوعی مکانیسم بازرسی و راستی آزمایی خواهد بود که قبلا هرگز به کار گرفته نشده.

آقای اوباما همچنین در مورد لغو تحریم‌ها گفت: «هنوز جزئیاتی هست که باید حل شود. اما من فکر می‌کنم که چارچوب بنیادی خواستار آن می‌شود که ایران گام‌های لازم در مورد سانتریفوژ‌ها و غیره را بردارد. در آن زمان، تحریم‌های سازمان ملل معلق می‌شود؛ هرچند تحریم‌های مربوط به اشاعه، تحریم‌های مربوط به موشک‌های بالستیک، مجموعه‌ای از تحریم‌ها سر جایش می‌ماند.»

او گفت که اگر موافقتنامه نقض شود آمریکا می‌تواند تحریم‌های معلق شده را برگرداند.

آقای اوباما در ‌‌نهایت چنین اظهار امیدواری کرد که اگر دو طرف به این توافق دیپلماتیک دست یابند «نویدبخش عصر تازه‌ای در روابط آمریکا و ایران باشد و به همین اندازه مهم، در طول زمان، نویدبخش عصر تازه‌ای در روابط ایران با همسایگانش باشد.»