(۲۵ تیر ۱۳۹۳) کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران امروز گزارشی تحت عنوان «صداهایی از جامعه مدنی ایران: ‌ حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته‌ای» که انعکاس دهنده حمایت گسترده شماری از افراد سر‌شناس جامعه ایران از مذاکرات هسته‌ای ۵‪+‬۱ با ایران است را منتشر کرد.

یافته‌های کمیپن در این مطالعه نشان دهنده‌ این موضوع است که ‪چهره‌های سر‌شناس ایرانی متفق‌القول از مذاکرات هسته‌ای حمایت و پشتیبانی می‌کنند. در حقیقت حمایت یاد شده از مذاکرات هسته‌ای نه تنها شامل زندنیان سیاسی سابق بلکه حتا شامل کسانی است که باور دارند رسیدن به توافق در مذاکرات هسته‌ای به تنهایی اثری بر وضعیت حقوق بشر در ایران نخواهد داشت.

هادی قائمی مدیر کمپین گفت: «این گزارش نشان دهنده آن است که با وجود نگرانیهای عمیق نسبت به وضعیت حقوق بشر، نمی‌توان از آن برای مخالفت با رفع مناقشه هسته‌ای استفاده کرد. حتی بسیاری از کسانی که خود قربانی نقض حقوق بشر در ایران هستند، کاملا علاقه‌مند به حمایت از مذاکرات و رفع تنش‌ها در این زمینه هستند.»

بیش از دو سوم کسانی که در این مطالعه مورد پرسش قرار گرفته‌اند بر این نظر بودند که یک توافقنامه که موجب رفع تحریم‌ها شود زندگی اقتصادی مردم عادی را بهبود می‌بخشد و جامعه می‌تواند تمرکز بیشتری به بهبود آزادی‌های مدنی بپردازد. آن‌ها بر این عقیده بودند که با ترمیم وضعیت وخیم اقتصادی فضای بیشتری برای گفتمان حقوق بشری ایجاد خواهد شد.

برای این مطالعه با ۲۲ شخصیت برجسته‌ جامعه مدنی، فعالان سیاسی و فرهنگی درون ایران که شامل وکلا، فیلمسازان، شخصیت‌های ادبی، روزنامه‌نگاران، نماینده‌های سابق مجلس، دانشگاهیان و تحلیلگران سیاسی که برخی خود از زندانیان سابق سیاسی هستند در خرداد ۱۳۹۳ مصاحبه شده است. ضمیمه این مطالعه جزییات مصاحبه‌ها و صحبت‌های آن‌ها را در بر می‌گیرد.

هادی قائمی در مقدمه‌ای بر این گزارش آورده است: «اگر چه هیچ کس نمی‌تواند اطمینان داشته باشد که چنین موافقت نامه‌ای به صورت اتوماتیک منجر به بهبود وضعیت آزادی‌های مدنی و حقوق بشر در ایران شود، اما درعین حال عدم موفقیت مذاکرات و تداوم تنش‌ها بر سر مناقشه هسته‌ای قویا می‌تواند منجر به ادامه نقض گسترده حقوق بشر شود. واقعیت این است که در یک دهه گذشته، جامعه جهانی توجه عمده‌ای به برنامه هسته‌ای ایران داشته است و وضعیت حقوق بشر فقط بد‌تر و بد‌تر شده است و برای همین پایان دادن به مناقشه هسته‌ای این امکان را فراهم خواهد آورد که بخشی از این تمرکز و توجه جهانی به سوی وضعیت حقوق بشر ایران جلب شود.»

کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران از جامعه بین‌المللی مصرا می‌خواهد که برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران تلاش کنند، ولیکن این تلاش‌ها باید درموازات با حمایت از مذاکرات هسته‌ای باشد و نه در مخالفت با آن.

صداهایی از جامعۀ مدنی ایران: حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته‌ای
بررسی دیدگاههای افراد سر‌شناس جامعۀ مدنی ایران در خصوص مذاکرات ۱+۵

مقدمه

ه‌مان گونه که در گزارش «صداهایی از جامعه مدنی: حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته‌ای» آمده است، شخصیت‌های برجسته جامعه مدنی ایران و برخی از زندانیان سابق سیاسی از مذاکرات هسته‌ای حمایت می‌کنند و امیدوارند این مذاکرات با موفقیت به نتیجه برسد. اگر چه هیچ کس نمی‌تواند اطمینان داشته باشد که چنین موافقت نامه‌ای به صورت اتوماتیک منجر به بهبود وضعیت آزادی‌های مدنی و حقوق بشر در ایران شود، اما درعین حال عدم موفقیت مذاکرات و تداوم تنش‌ها بر سر مناقشه هسته‌ای قویا می‌تواند منجر به ادامه نقض گسترده حقوق بشر شود.

واقعیت این است که در یک دهه گذشته، جامعه جهانی توجه عمده‌ای به برنامه هسته‌ای ایران داشته است و وضعیت حقوق بشر فقط بد‌تر و بد‌تر شده است و برای همین پایان دادن به مناقشه هسته‌ای این امکان را فراهم خواهد آورد که بخشی از این تمرکز و توجه جهانی به سوی وضعیت حقوق بشر ایران جلب شود. اینکه چرا چنین اقدامی باید صورت گیرد البته واضح است: حقوق بشر در ایران در وضعیتی بحرانی است. از زمان ریاست جمهوری حسن روحانی در یک سال پیش، علیرغم برخی تغییرات جزیی در لحن و زبان از سوی مسوولین اجرایی، وضعیت بهبود چندانی نیافته است. در حقیقت در برخی حوزه‌ها وضعیت وخیم‌تر شده است. چرا که نیروهای تندرویی که در نهادهایی خارج از قوه مجریه، مانند نهادهای امنیتی و قضایی و اطلاعاتی مستقر هستند، همچنان به صورت گسترده به نقض حقوق بشر می‌پردازند.

به دلیل چنین وضعیتی است که جامعه جهانی، به خصوص اروپا و ایالات متحده آمریکا که در حال گفت‌و‌گو با ایران هستند، باید به حقوق بشر در سیاست‌های خود در قبال ایران ارجحیت دهند.

آنچه مسلم است اینکه دولت حسن روحانی که از حمایت رهبر ایران برخوردار است، از زمان روی کار آمدن خود برای ترمیم سیاست خارجی و پایان دادن به انزوای حکومت ایران در سطح جهانی تلاش می‌کند. در این بین مذاکرات هسته‌ای تنها یک بعد از این سیاست است، اگر چه در برگیرنده‌ترین موضوع سیاست خارجی است که تلاش می‌کند ایران را بار دیگر به جامعه جهانی ملحق کند.

چنین موقعیتی، فرصتی کم سابقه برای ارتقاء حقوق بشر در ایران ایجاد می‌کند: جامعه جهانی، باید به صورتی آشکار و صریح برای حکومت ایران این موضوع را روشن کند که ترمیم کامل رابطه ایران با جهان خارج مشروط به بهبود جدی وضعیت کارنامه حقوق بشر حکومت ایران است. این به معنا نیست که نتیجه مذاکرات هسته‌ای وابسته به تغییر وضعیت حقوق بشر باشد. بلکه معنای آن این است که جامعه جهانی باید تلاش‌های حکومت ایران برای پایان دادن به انزوای خود را به بهبود جدی حقوق بشر متصل کند.

همان گونه که در این تحقیق مشاهده می‌کنید، بخشی از افراد موثر جامعه مدنی و همچنین زندانیان سابق سیاسی، به عنوان برشی از جامعه ایرانی، هم از مذاکرات هسته‌ای حمایت می‌کنند و هم خواستار آزادی‌های بنیادین و احیای حقوق هستند. در این تلاش‌ها، آن‌ها نباید تنها بمانند. در چارچوب تلاش‌های کنونی حکومت ایران در زمینه تلاش‌های گسترده‌تر ایران برای بهبود روابط خارجی، جامعه جهانی می‌بایستی فورا نگرانی‌های حقوق بشری را همراه با تلاش برای رسیدن به نتیجه موفقیت آمیز در مذاکرات هسته‌ای دنبال کند.

هادی قائمی
مدیر کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران

صداهایی از جامعۀ مدنی ایران: حمایت قدرتمند از مذاکرات هسته‌ای

در یک مطالعه جدید در خصوص دیدگاههای جامعۀ مدنی ایران و برخی زندانیان سابق سیاسی در مورد مذاکرات هسته‌ای ۱+۵ که توسط کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران انجام شده است، شخصیت‌های سر‌شناس ایرانی یک صدا از ادامۀ مذاکرات هسته‌ای حمایت کرده‌اند. افراد بانفوذ جامعه‌ای ایران در این دیدگاه متحدالقول هستند که توافقی که از پس مذاکرات هسته‌ای بیرون می‌آید قطعا نتایج خوبی در پی خواهد داشت.

در حالیکه ایالات متحده و ایران در چارچوب مذاکرات ۱+۵ تلاش می‌کنند تا به توافقی در خصوص برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران برسند، این دو کشور از حمایت گسترده‌ای از سوی مردم خود برخوردار هستند.

نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهند که درایالات متحده نسبت حمایت از مذاکرات ۱+۵ است. با وجود اینکه کمتر در این خصوص اطلاع رسانی می‌شود، تعجب آور نیست که در داخل ایران، با توجه به پیروزی بزرگ انتخاباتی رئیس جمهور حسن روحانی، که کارزار انتخاباتی خود را بر مبنای هدف دنبال کردن مذاکرات پیش برده بود حمایت از مذاکرات هسته‌ای در جامعۀ مدنی ایران از قدرت ویژه‌ای برخوردار باشد.

در حالی که در میان برخی چهره‌های با نفوذ جامعۀ مدنی ایران که کمپین نظر آن‌ها را در این نظرسنجی جویا شد در خصوص تاثیرات متعاقب یک توافق هسته‌ای روی وضعیت حقوق بشر در ایران اختلاف نظر وجود داشت –و موافقت گستردۀ آن‌ها در خصوص نیاز به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران—هیچ اختلافی در خصوص امر ضروری ادامۀ مذاکرات و امید به حل مناقشۀ هسته‌ای وجود نداشت.

این حمایت به اتفاق آراء برای مذاکرات هسته‌ای حتی در میان افرادی که سابقا زندانیان سیاسی بودند نیز ابراز شده است. به عبارت دیگر، قربانیان حقوق بشر در ایران که در این مطالعه مورد پرسش قرار گرفته نیز به‌‌ همان اندازه از مذاکرات حمایت کردند.

در این مطالعه، کمپین با بیست و دو چهرۀ پیشرو درجامعه مدنی، سیاست، و فرهنگ در داخل ایران مصاحبه کرده است. این مصاحبه‌ها در ماه ژوئن ۲۰۱۴ و به زبان فارسی انجام شد. مصاحبه شوندگان شامل شش وکیل دادگستری، پنج چهرۀ برجستۀ فرهنگی (چند فیلمساز، یک نفر حامی هنر و چهره‌های ادبی)، دو روزنامه نگار، چهار چهرۀ سیاسی (اصلاح‌طلب، شامل یک معاون رییس جمهور اسبق ایران محمد خاتمی و دو نمایندۀ سابق مجلس)، چندین دانشگاهی سر‌شناس، و تحلیلگران و مفسران سیاسی و اقتصادی برجستۀ ایرانی بودند.

در ضمیمه این مطالعه، فهرست و شرح بیست و دو پاسخ دهنده و گزیدۀ مفصلی از اظهارات آنان ارائه شده است. در مجموعه نظرات مطرح شده، حمایت از مذاکرات هسته‌ای در میان این نمونۀ جامعۀ مدنی ایران به اتفاق آراء و صریح بود.

از مصاحبه شوندگان دو سئوال شد:

آیا از مذاکرات هسته‌ ۱+۵ حمایت می‌کنید؟
اگر مذاکرات موفق باشند چه تاثیری بر حقوق بشر و آزادیهای اجتماعی-سیاسی و فرهنگی در ایران خواهند داشت؟
همۀ پاسخ‌دهندگان به سئوال اول بدون هیچ قیدو شرطی پاسخ مثبت دادند. حمایت از مذاکرات هسته‌ای در میان این نمونه از جامعۀ مدنی ایران به اتفاق آراء و مثبت بود.

برخی از این نظرات حمایت‌آمیز به این شرح بودند:

گیتی پورفاضل، وکیل حقوق بشر: «من کاملا با مذاکرات هسته‌ای موافق هستم.»

محمدعلی سپانلو، شاعر: «البته که من از مذاکرات هسته‌ای حمایت می‌کنم.»

نسرین ستوده، وکیل حقوق بشر: «واضح است که ما از روابط مسالمت‌آمیز با سایر کشور‌ها استقبال می‌کنیم و در این راستا از مذاکرات هسته‌ای حمایت می‌کنیم.»

حمایت از مذاکرات هسته‌ای نه تنها توسط قربانیان حقوق بشر و زندانیان سابق صریحا اعلام شد، بلکه در میان افرادی که اعتقاد داشتند که مذاکرات به تنهایی ممکن است هیچ تاثیر واقعی روی وضعیت حقوق بشر در کشور نداشته باشند نیز بیان شد. به عبارت دیگر، این گروه بدون توجه به تاثیر احتمالی مذاکرات روی وضعیت حقوق بشر از مذاکرات حمایت کردند.

بیش از نیمی از پاسخ دهندگان ابراز کردند که تصور می‌کنند یک توافق در پی مذاکرات به نحو اجتناب‌ناپذیری به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران منجر خواهد شد.

بیش از دو سوم پاسخ‌دهندگان (۶۸%) ابراز کردند که یک توافق موفقیت‌آمیز که به لغو تحریم‌ها منتهی شود وضعیت اقتصادی افراد معمولی را بهبودی خواهد بخشید و وقتی که این مهم عملی شود، تودۀ مردم حداقل روی نیاز به بهبود حقوق و آزادیهای مدنی تمرکز خواهند کرد.

بسیاری اعتقاد داشتند که یک توافق موفقیت آمیز، وقتی که نگرانی‌های اقتصادی تا حدودی مرتفع شده باشند، فضایی را برای بحث در خصوص مسئلۀ حقوق بشر بازخواهد کرد. نمونه‌هایی از این نظرات بدین شرح بودند:

مسعود شفیعی، وکیل: «اگر این مذاکرات به نتیجۀ مثبتی ختم شود، ما حتما توجه بیشتری روی مسایل حقوق بشر خواهیم دید.»

فریده غیرت، وکیل: «وقتی اقتصاد بهبود یابد، ما حتما شاهد بهبود وضعیت در حوزه آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی خواهیم بود.»

محمود دولت‌آبادی، رمان نویس: «پس از اینکه مردم شکمشان سیر شد و حالشان کمی بهتر، آنوقت می‌توانند با خاطر آسوده تری دنبال خواسته‌های فرهنگیشان باشند و آن را از دولت مطالبه کنند و دولت هم در آن شرایط بیشتر مجبور خواهد بود که به این خواسته‌ها توجه کند.»

فخرالسادات محتشمی‌پور، فعال مدنی و سیاسی اصلاح‌طلب: «اگر تحریم‌ها برداشته شوند و احساس ناامنی مردم از بی‌پولی کاهش یابد، قطعا فضای بیشتری خواهیم داشت تا بر روی حقوق بشر و آزادی‌های مدنی تمرکز کنیم.»

یک پاسخ‌دهنده ابراز کرد که دولتهای غربی نیز پس از رسیدن به یک توافق موفقیت‌آمیز بهتر می‌توانند روی وضعیت حقوق بشر در ایران تمرکز کنند:

عیسی سحرخیز، روزنامه‌نگار: «اگر مذاکرات هسته‌ای موفقیت‌آمیز باشند، قطعا حکومت ایران خودرا در موقعیتی خواهد دید که وادار به پاسخگویی به انتقادات در خصوص سیاست‌های حقوق بشری و آزادی‌های مدنی خود می‌شود. (همچنین) وقتی نگرانی‌های غرب در خصوص مسئلۀ اتمی کاهش یابد، آن‌ها هم روی مسایلی مانند حقوق بشر تمرکز بیشتری خواهند داشت. این فرآیند به بهبود فرآیندهای دموکراتیک و حقوق بشر و آزادی در ایران منتهی خواهد شد.»

چندین نفر از مصاحبه‌شوندگان متذکر شدند که یک توافق موفقیت‌آمیز همچنین باعث توانمند شدن رییس جمهور حسن روحانی، که قول داده است تا پیگیر حقوق مدنی باشد اما با محافظه‌کارانی در ایران روبروست که سازمانهای اطلاعاتی، امنیتی، و قضایی را در ایران کنترل می‌کنند، خواهد شد. آن‌ها گفتند:

لیلی گلستان، مترجم و نگارخانه‌دار: «ممکن است پس از یک توافق موفقیت‌آمیز دولت روحانی قوی‌تر شود و بهتر بتواند خواسته‌های مردم ایران را باوجود مخالفت‌های داخلی پیگیری کند.»

بسیاری اعتقاد خودرا مبنی بر اینکه در زمانی که مسایل اقتصادی فشار کمتری بیاورند یک توافق موفقیت‌آمیز فضای بیشتری را برای گفتگو در خصوص مسایل حقوق بشری بازخواهد کرد اعلام کردند.

داوود هرمیداس باوند، مفسر سیاسی: «روحانی تمام تلاش خودرا روی مسئلۀ اتمی گذاشته است. پس از اینکه این موضوع پایان مثبتی داشته باشد، او قطعا توانایی بیشتری برای باز کردن جامعه و مقابله با مخالفان خود و برآورده کردن قول‌هایی که در کارزار انتخاباتی خود داده بود خواهد داشت.»

چهارنفر از پاسخ‌دهندگان ابراز کردند که هیچ ارتباطی بین توافق هسته‌ای و وضعیت حقوق بشر در ایران وجود ندارد. این افراد اعتقاد داشتند که وضعیت موجود یا همین‌گونه ادامه پیدا خواهد کرد و یا احتمالا از این بد‌تر نیز خواهد شد چون روحانی نه توان و نه تمایل به بهبود وضعیت موجود را دارد. اما حتی همین پاسخ‌دهندگان نیزکه هرگونه تاثیر مثبت روی حقوق بشر را رد می‌کردند، کاملا از مذاکرات حمایت می‌کردند.

در مجموع، مطالعه کمپین از چهره‌های برجستۀ جامعۀ مدنی، سیاست و فرهنگ داخل ایران منعکس کنندۀ حمایت قوی از مذاکرات هسته‌ای است. بنابراین نه وضعیت فعلی حقوق بشر و نه نظرات جامعۀ مدنی ایران می‌توانند به عنوان ابزاری برای مخالفت با مذاکرات هسته‌ای استفاده شوند.

کمپین از جامعۀ بین المللی می‌خواهد تا بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران را پیگیری کنند، اما این مهم باید همگام با حمایت کامل از مذاکرات هسته‌ای صورت گیرد. نتیجۀ این مطالعه نشان می‌دهد که جامعۀ مدنی ایران از پیگیری همزمان حقوق بشر و یک توافق هسته‌ای حمایت می‌کند.

در واقع، تعهد روشن روحانی برای پایان دادن به انزوای بین المللی ایران در صورتی‌که به پیوستن مجدد جهانی ایران و توانبخشی آن مرتبط شود، فرصتی منحصربه فرد را برای پیشبرد حقوق بشر در کنار یک توافق هسته‌ای را فراهم می‌کند. این فرصتی است که نباید از دست داده شود.

ضمیمه: متن کامل نقطه نظرات برخی از چهره‌های جامعه مدنی ایران و زندانیان سیاسی سابق

محمدعلی ابطحی، معاون پارلمانی، حقوقی و مشاوره محمد خاتمی (رییس جمهور اسبق ایران)، زندانی سیاسی جریانات انتخابات ریاست جمهوری ۸۸
من با ادامه این مذاکرات کاملا موافقم. اما به نظرم دست یافتن به آزادی‌های سیاسی، اجتماعی و رعایت حقوق بشر در داخل کشور کاملا مربوط به تصمیمات داخلی است و نتیجه مذاکرات پرونده هسته‌ای در این موارد تعیین کننده نخواهد بود. اتفاقا اگر مسال حقوق بشری در میانه دعوای مسائل خارجی مطرح شود نه تنها تغییری نخواهد کرد بلکه اثرات منفیش را مردم خواهند دید. ضمن اینکه به نظر من دولت روحانی تعیین کننده در حوزه‌های مانند حقوق بشر، آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در کشور نیست. نه تنها دولت روحانی بلکه هر دولت دیگری در ایران در این حوزه‌ها تصمیم گیرنده نخواهد بود چون این تصمیمات در جاهای دیگری گرفته می‌شود.

داود هرمیداس باوند، استاد حقوق بین الملل و عضو جبهه ملی
قطعا با این مذاکره موافق هستم. آقای روحانی تمام هم و غم خود را روی این موضوع گذاشته است پس از اینکه به نتیجه مثبتی هم دست یافت قطعا دستش برای تغییرات دیگر در جامعه باز‌تر خواهد شد و می‌تواند با قدرت بیشتری جلوی مخالفانش بایستد. در ‌‌نهایت اینکه روحانی می‌تواند پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات به قول‌هایی که در روزهای پیش از ریاست جمهوریش به مردم داده بود عمل کند. نکته مشخص این است که پس از نتیجه مثبت مذاکرات، تحریم‌ها برداشته خواهد شد و فضا برای جلب سرمایه‌های خارجی مهیا خواد شد و وضعیت مساعدی از نظر اقتصدای در کشور حاکم می‌شود. طبعا در این شرایط مردم به فکر نیازهای دیگری هم خواهند بود و آنوقت نوبت روحانی است که باید دید چقدر وفادار به قول‌های مردم می‌ماند و چقدر ایستادگی و صبوری برای احقاق آن‌ها دارد. بهرحال آن‌ها که رای دادند انتظارشان این است که جامعه از نظر اجتماعی و فضای سیاسی نیز صرفنظر از وضعیت اقتصادی تغییر کند. بهرحال در این مقطع ما در وضعیت امید و انتظار هستیم. امیدواریم که نتایج مذاکرات نوید بخش باشد.

گیتی‌پور فاضل، وکیل دادگستری
من با مذاکره هسته‌ای کاملا موافق هستم و معتقدم که روحانی برنامه درستی برای مذاکرات هسته‌ای دارد و اگر همین طور پیش برود ما چیزهای که از دست داده‌ایم را می‌توانیم دوباره به دست بیاوریم. بهرحال ما ایرانی‌ها به این دولت امید بستیم. من امیدوارم که این دولت‌‌ همان طور که نام خود را دولت تدبیر گذاشته است پس از موفقیت در مذاکرات هسته‌ای نیز بتواند با تدبیر، فضا را برای آزادی‌های فردی و اجتماعی بیشتری فراهم کند.

ژیلا بنی یعقوب، روزنامه نگار اصلاح طلب، زندانی سیاسی پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری ۸۸
من در مجموع با انجام مذاکرات هسته‌ای موافق هستم و امیدوارم با مهار مشکلات اقتصادی، اوضاع زندگی مردم بهبود پیدا کند. بهتر شدن اوضاع زندگی مردم به خودی خود یک دغدغه مهم برای من و آدم‌هایی مثل من است. اما در عین حال موفقیت در این مذاکرات را لزوما به معنای بهتر شدن اوضاع سیاسی و گشایش فضای سیاسی نمی‌دانم. چه بسا وقتی مشکلات و بحران‌های اقتصادی حل شود، نگرانی‌های حاکمیت کمتر شود و عزم بیشتری برای تنگ کردن عرصه برای فعالان سیاسی و اجتماعی پیدا کند. من انتظار دارم مذاکره کنندگان و جامعه جهانی مخصوصا جامعه مدنی جهان، مذاکرات هسته‌ای را به صورت یک پکیج پیش ببرد و خواستار بهتر شدن اوضاع داخلی هم بشوند. من معتقدم همچنان که جامعه جهانی باید به موضوع به صورت هم زمان و پکیج نگاه کند، دولت روحانی هم باید همزمان وعده‌های سیاسی و اقتصادی و خارجی‌اش را پیش ببرد و این اشتباه هست که دولت منتظر است اول مسائل هسته‌ای را حل کند، بعد مسائل داخلی را…می دانیم که در ایران حاکمیت چندگانه است و ممکن است بعد از موفقیت مذاکرات هسته‌ای، به دولت اجازه ندهد برنامه‌های داخلی‌اش را آنچنان که وعده کرده پیش ببرد.

فریبرز رییس دانا، استاد سابق دانشگاه و تحلیلگر اقتصادی
مسلم است که همه با خاموش کردن آتش موافق هستند. کدام عقل سلیمی است که با خاموش کردن آتش و به عبارتی با ادامه مذاکرات هسته‌ای موافق نباشد. امنیت و اقتصاد ایران در خطر افتاده است. ما اتفاقا خودمان را در راس آدم‌های صلح طلب دنیا می‌دانیم و موافق با ادامه مذاکرات هسته‌ای هستیم. با این حال من نمی‌توانم به پاسخ شما جواب درست بدهم تا زمانیکه از ماهیت این مذاکرات، عملکرد آمریکا و قدرت‌های داخلی آگاه نباشم. فقط می‌دانم خواسته اصلی مردم ایران این است که دست قدرت‌های خارجی و نیروهای داخلی هر دو کوتاه شود و سرنوشت مردم ایران به دست خود مردم بیفتد. این فکر که پس از مذاکرات هسته‌ای تغییری در روند وضعیت حقوق بشر و آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی پیش می‌آید تصور کاملا اشتباهی است. قدرت‌های خارجی فقط به فکر منافع اقتصادی خود در این مذاکرات هستند. نه قدرت‌های داخلی و نه قدرت‌های خارجی هیچکدام به فکر حقوق بشر و آزادی مردم ایران نیستند.

صادق زیبا کلام، مدرس دانشگاه و تحلیلگر سیاسی
من صدرصد موافق هستم و بار‌ها در سخنرانی‌ها و نوشته‌هایم از توافق ژنف دفاع کردم. معتقدم که بهبود روابط ایران و غرب و تنش زادیی بین تهران و واشنگتن، حداقل غیر مستقیم به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران کمک می‌کند. برای اینکه اگر روابط ایران با کشورهای اروپایی قطع باشد خیلی برای دولت ایران مهم نیست که اگر صادق زیبا کلام را یکسال زندان بفرستد بازتاب‌هایش در غرب چه خواهد بود چون اصلا رابطه‌ای با غرب ندارد که با آن فکر کند. اما اگر ایران با کشورهای اروپایی رابطه داشته باشد مجبور خواهد شد ملاحظات حقوق بشری را رعایت کنند. اگر در زمینه هسته‌ای توافقی صورت نگیرد بنده معتقدم روابط با غرب به هیچ وجه بهبود پیدا نخواهد کرد و در بهترین شکل در همین حد می‌ماند. اما اگر توافق هسته‌ای صورت بگیرد راه برای عادی شدن و بهتر شدن روابط دست کم با اتحادیه اروپا هموار می‌شود و زمانیکه روابط ما با اتحادیه اروپا و کشورهای مانند کانادا واسترالیا بهتر شود هم دامنه تنش زادیی با امریکا کاهش پیدا می‌کند و هم من معتقدم مسولان ایران مجبور می‌شوند تا حدی مساله جامعه مدنی، آزادی بیان و اجتماعی را جدی‌تر بگیرند چون دیگر با غرب رابطه دارند.

محمود دولت آبادی- نویسنده و رمان نویس
من به عنوان یک ایرانی امیدوارم که مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای دیگر دنیا به سمت صلح و سازندگی پیش برود. همچنین امیدوارم و فکر می‌کنم که بعد از حل این معضل هسته‌ای، شرایط فرهنگی ما نیز بهتر شود. من لااقل فکر می‌کنم پس از اینکه مردم شکمشان سیر شد و حالشان کمی بهتر، آنوقت می‌توانند با خاطر آسوده تری دنبال خواسته‌های فرهنگیشان نیز باشند و ان را از دولت مطالبه کنند و دولت در آن شرایط بیشتر مجبور خواهد بود که به این خواسته‌ها توجه کند.

عیسی سحرخیز، معاون مطبوعاتی دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی و زندانی سیاسی حوادث انتخابات سال ۸۸
من صدرصد با مذاکرات هسته‌ای موافقم و منتظر به نتیجه رسیدن آن هستم. گمان می‌کنم آثار مثبت گسترده‌ای در زندگی جمعی و فردی ایرانیان خواهد داشت و شاید به همین دلیل است که ما شاهدیم جریان واپس گرا و تمامیت خواه جامعه مرتب مذاکرات و مذاکره کنندگان ایرانی را نقد می‌کنند و به گونه‌ای سعی می‌کنند که چوب لای چرخ مذاکرات بگذارند چون می‌دانند که اگر چنین مذاکراتی به نقطه مثبت برسد و به توافق نامه‌ای منجر شود آنوقت بسیاری از منافع سیاسی و اجتماعی خود را از دست می‌دهند.

معتقدم حل شدن پرونده هسته‌ای ایران باعث می‌شود که موضوع حقوق بشر ایران هم درالویت اول قرار بگیرد و نگاه داخلی و بین المللی در این حوزه بیشتر شود. پس از موفقیت در مذاکرات هسته‌ای به نظرم حکومت ایران خودش را در جایگاهی خواهد دید که مجبور می‌شود بیشتر به انتقادات در حیطه حقوق بشر و آزادی‌های مدنی پاسخ دهد. از سوی دیگر کشورهای غربی و آمریکا وقتی دل مشغولیشان در مورد مسائل هسته‌ای کم می‌شود طبیعتا به موارد دیگر مانند حقوق بشر معطوف خواهند شود. این مساله باعث می‌شود که روند دموکراسی، حقوق بشر و آزادی در ایران ارتقا پیدا کند. علاوه بر این ما باید متوجه باشیم که حل مساله هسته‌ای باعث می‌شود که بخشی از تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی از بین برود و دسترسی به منابع مالی بیشتر شود و تبادل تجاری و رفت و آمد عادی مردم به کشورهای دیگر بیشتر شود که همه این‌ها باعث می‌شود مردم در شرایط کمی طبیعی‌تر به مطالبات خود فکر کنند و پیگیرش باشند.

محمد علی سپانلو، شاعر
مسلم است که با انجام مذاکرات هسته‌ای موافق هستم و نگران نتیجه آن. قطعا اگر به نتیجه مثبتی برسد مردم به رفاه نسبی دست می‌یابند و وضعیت معشیتیشان بهتر می‌شود و شاد‌تر و راحت‌تر به دنبال تغییر در وضعیت فرهنگی و یا طلب کردن آزادی‌های اجتماعی و فردی خواهند بود و دولت هم مجبور خواهد شد در فضای بهتری به مطالبات مردم جواب بدهد. اما همه این‌ها اگر دارد. این اگر‌ها در زندگی این روزهای ما اینقدر زیاد شده است که به نظرم کلا بعید است که به نتیجه مثبتی این مذاکرات برسد. در داخل و خارج کشور نیروهای مدام تلاش می‌کنند که این اتفاق نیفتد.

نسرین ستوده، وکیل دادگستری و زندانی سیاسی پس از حوادث انتخابات ریاست جمهوری ۸۸
مشخص است که ما با ایجاد ارتباط مسالمت آمیز با همه کشورهای دنیا استقبال می‌کنیم و در این راستا طبعا از مذاکره ژنف حمایت می‌کنیم. معهذا چنانچه کشور ایران درصدد تجدید روابط با جامعه بین المللی است باید تکلیف حقوق بنیادین بشر در کشورش را روشن کند، دولت ایران باید صراحتا مواضع خودش را مثلا در مورد اعدام کودکان زیر ۱۸ سال، آزادی بیان، آزادی مطبوعات و بقیه مقوله‌های بنیادین را در جریان مذاکرات هسته‌ای مشخص کند. به نظر من اگر طرح مباحث حقوق بشر در مراحل مختلف این مذاکره مسکوت بماند باز کردنش در پایان مذاکره کار دشواری خواهد بود. تا جاییکه من متوجه شدم کشورهای اروپایی می‌گویند ما به راحتی نمی‌توانیم وارد بحث حقوق بشر با ایران شویم چون ممکن است که خود مذاکره هسته‌ای نیز تهدید شود. ما مدافعان حقوق بشر در ایران می‌گویم که حداقل کشورهای مذاکره کننده از مقامات ایرانی بخواهند تکلیف مقوله‌های بنیادین حقوق بشر مانند اعدام کودکان زیر ۱۸ سال که به موجب تمام کنفوانسیون‌های بین المللی ممنوع است را مشخص کند. این موارد به نظرم قابلیت طرح شدن در طی مذاکره هسته‌ای را دارد و خوب است که قبل از پایان مذاکره تکلیفش روشن شود.

شعله سعدی، وکیل دادگستری، استاد سابق دانشگاه تهران و نماینده مجلس دوره ششم شورای اسلامی
من با مذاکرات موافقم و حتی فکر می‌کنم که این مذاکرات بی‌جهت به دراز کشید. در مذاکراتی که در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی صورت گرفت، کشورهای غربی مایل بودند به ایران امتیازات بیشتری بدهند و حتی این مقدار تحریم هم بر ما تحمیل نشده بود و وضعیت اقتصادی کشور هم مثل امروز نبود. بنابراین من معتقدم این مذاکرات با تاخیر انجام می‌گیرد و فرصت‌های نسبتا خوبی را برای ختم به خیر کردن مذاکرات تا کنون از دست داده‌ایم.

به نظرم لزوما ارتباطی میان مذاکرات هسته‌ای با وضعیت حقوق بشر و آزادی‌های فردی و اجتمای در جامعه ایران وجود ندارد. مشکلات اقتصادی ما که ربطی به مسائل حقوق بشری ندارد که در صورت بهتر شدن اوضاع یکی، آن دیگری نیز بهتر شود. به نظرم غربی‌ها به این دلیل که می‌خواهند زود‌تر به نتیجه‌ای در خصوص مسائل هسته‌ای با ایران برسند در سال‌های اخیر در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران صحبت می‌کنند و بنده فکر می‌کنم حتی شاید توافق در مذاکرات هسته‌ای با غرب به ضرر وضعیت حقوق بشر در ایران هم باشد و نقش منفی در این زمینه داشته باشد.

احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم شورای اسلامی و استاد فیزیک دانشگاه اصفهان
اینکه دولت روحانی بعد از توافق در مذاکرات هسته‌ای چه خواهد کرد و اینکه آیا به بحث حقوق بشر خواهد پرداخت یا نه و یا در اجرای آن در کشور موفق خواهد شد یا نه، بحث دیگری است. اگرچه من شخصا فکر نمی‌کنم دولت روحانی خیلی تاثیری روی این مساله داشته باشد. به نظرم اگر مساله ایران با قدرت‌های جهانی حل شود و ایران در یک فضای سیاسی فعال با کشورهای دیگر قرار بگیرد، به طور غیر مستقیم در رفتار حکومت ایران هم تاثیرگذار خواهد بود. از طرف دیگر وضعیت اقتصادی مردم بسیار اهمیت دارد. تجربه جهانی نشان داده که رشد اقتصادی ارتباط مستقیمی با نقض حقوق بشر و حقوق شهروندی دارد و نفض آن‌ها را به شدت محدود خواهد کرد. مردم فقیر و محتاج به نیازهای اولیه زندگی، به مسال جانبی توجه نخواهند کرد. همیشه تشکیل نهادهای مدنی در یک جامعه با اقتصاد قوی راحت‌تر از جامعه با اقتصاد نابسامان بوده است. مردم نشان داده‌اند که وقتی درگیر نان شبشان باشند به مسال سیاسی و فرهنگی توجه نخواهد کرد.

مسعود شفیعی، وکیل دادگستری
من هم مانند خیلی از ایرانی‌ها از ادامه مذاکرات هسته‌ای استقبال می‌کنم و منتظر توافق در پایان مذاکرات هستم. فکر می‌کنم اگر توافق هسته‌ای بین ایران و کشوری ۱+۵ صورت گیرد نه تنها از لحاظ اقتصادی وضعیت ایران بهتر خواهد شد بلکه در زمینه‌های آزادی‌های فرهنگی، حقوق بشر و آزادی‌های دیگر ملت هم تاثیر خواهد گذاشت. تمام گرفتاری‌های ما در این سی و شش سال دشمنی با آمریکا و دشمن قلمداد کردن این کشور بوده است. در ایران خیلی‌ها منتظر این موقعیت هستند که مسولان بگویند آمریکا دشمن نیست. خیلی‌ها به دنبال دشمن نبودن آمریکا می‌گردند. به نظرم اگر این مذاکرات به نقطه مثبتی ختم شود حتما حوزه‌های حقوق بشری با حاشیه‌های امنیتی قوی تری در ایران مطرح خواهد شد.

سید محمود علیزاده طباطبایی، وکیل دادگستری
من با مذاکرات هسته‌ای و پایان روشن آن خیلی امیداوارم. قطعا اگر مذاکرات هسته‌ای به نتیجه برسد وضعیت نامناسب اقتصادی در کشور بهتر خواهد شد. و وقتی وضعیت اقتصادی که پایه و اساس نقض حقوق بشر در کشور است بهتر شود، توجه به اصول حقوق بشر و آزادی‌های اجتماعی هم در الویت قرار می‌گیرد. توجه داشته باشیم که بیش از هشت سال در کشور ما هیچ سرمایه گذاری صورت نگرفته و اقتصادمان فلج بوده است و به متعاقب آن امنیت و رعایت حقوق بشر نیز در کشور کمرنگ شده است. اما توجه به یک مطلب مهم دیگر هم ضروری است، اینکه حقوق بشر متاسفانه همیشه ابزاری در دست حکومت هاست. نگاه کنید در کشورهای اسلامی منطقه مانند عربستان سعودی هیچ وقت دغدغه حقوق بشر مطرح نبوده و حتی ابتدایی‌ترین مسال دموکراسی هم در این کشور‌ها رعایت نمی‌شود اما هیچ وقت هم مورد اعتراض نبوده‌اند بنابراین من فکر می‌کنم کشورهای دیگری که اکنون وضعیت حقوق بشر ایران را علم می‌کنند بیشتر به فکر منافع ملی خودشان هستند. بهتر بگویم هیچ وقت حقوق بشر شاخص اصلی در تصمیم گیری‌های سیاسی نیست و کشورهای دیگر به محض اینکه به منافعشان در مذکرات هسته‌ای برسند دغدغه حقوق بشر ایران را دیگر نخواهند داشت. ما مردم ایران می‌مانیم و می‌دانیم که پس از مذاکرات هسته‌ای وقتی شرایط اقتصادیمان بهتر شود حتما مشکلات حقوق بشریمان نیز کمتر خواهد شد.

فریده غیرت، وکیل دادگستری
من به عنوان یک ایرانی کاملا با سیاست و روش دولت روحانی در مورد مذاکرات هسته‌ای تا الان موافقم. معتقدم که اگر این مذاکرات به نتیجه برسد و تحریم‌ها حذف می‌شود، آرامش‌های بعدی را هم به دنبال خواهد داشت. وقتی شرایط اقتصادی در ایران بهتر شود قطعا در زمینه آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی نیز اوضاع بهتر می‌شود. البته امیدوارم که اینطور بشود!

سعید لیلاز، استاد دانشگاه شهید بهشتی، روزنامه نگار و تحلیل گر اقتصادی
من کاملا موافق گفتگو هسته‌ای ایران با کشورهای دیگر هستم. حداقل اینکه در گفتگو کردن چیزی را از دست نخواهیم داد. اما اینکه اگر مذاکرات به نتیجه مثبتی ختم شود چه نتایجی را در داخل کشور خواهد داشت، بسیار پیجیده است. از یک زاویه، اگر مذکرات هسته‌ای حل شود، دولت اتفاقا ممکن است با اقتدار بیشتری با مسال داخلی برخورد کند و هرگونه تلاش برای اینکه دیگران تصور کنند اختلافات داخلی میان گروه‌های متفاوت سیاسی حل شده را خنثی کند و اتفاقا به همین دلیل سختگیری روی نیروهای سیاسی نیز بیشتر شود. اما از زاویه دیگر می‌دانیم که منازعات سیاسی همواره زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی دارند و وقتی تنش در این حوزه‌ها از بین برود حوزه سیاست هم بهبود پیدا خواهد کرد. تصور می‌کنم که جامعه ایران در حال خارج شدن از یک تنش است و در مجموع ما به سمت آرامش بیشتری در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی خواهیم رفت. البته منظورم نه الزاما رسیدن به دموکراسی است بلکه بیشتر به فضای که تنش‌ها کاهش بیابد. مثل فرض کنید فضایی که در مالزی، سنگاپور، تایوان، مالزی یا کره جنوبی است. به نظرم ایران نیز به این سمت پیش می‌رود. این کشور‌ها الزاما دموکرات نیستند اما تنش سیاسی و اجتماعی و به دنبال آن نقض حقوق بشر کمتری در این کشور‌ها دیده می‌شود. به نظرم ایران ممکن است در ‌‌نهایت به این سمت پیش برود.

محمد ملکی، فعال حقوق بشر، نویسنده و اولین رییس دانشگاه تهران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷
من موافق با مذاکرات هسته‌ای هستم اما اعتقادی ندارم که آقای روحانی بتواند کاری درباره آزادی‌های اجتماعی و بهتر شدن مسال حقوق بشر بعد از مذاکرات هسته‌ای انجام دهد. اصولا ایشان ۳۵ سال است که در نظام است و فرصت کافی برای اصلاح و توجه به موارد نقض حقوق بشر داشته است. در تاریخ سوم تیر ماه امسال هم خواندیم که وزیر امور خارجه ایشان از وضع حقوق بشر در ایران دفاع کرده است. بنابراین من به آقای روحانی امید چندانی ندارم که پس از اینکه از مساله هسته‌ای فارغ شد به مسال حقوق بشر و آزای‌های اجتماعی توجه کند. اگر می‌خواست چنین کاری را بکند تا حالا کرده بود، یکسال از دوره ریاست جمهوری او گذشته و نه تنها اوضاع بهتر نشده بلکه تعداد اعدام‌ها نیز افزایش پیدا کرده و دستگیری‌ها هم همچنان ادامه دارد. شاید من بدبین هستم اما فکرم همین است. توجه کنید که اگر مذاکرات هسته‌ای با موفقیت تمام شود و وضعیت اقتصادی ایران بهتر شود اما موارد نقض حقوق بشر، دستگیری‌ها و فشار‌ها بر روی مردم همچنان باقی بماند، مردم راضی و خوشحال نخواهند بود. به نظرم تا زمانیکه به مردم اجازه حرف زدن و اظهار نظر داده نشود هیچ اتفاقی در زمینه بهبود وضعیت حقوق بشر نمی‌افتد و این ربطی به پایان مذاکرات هسته‌ای با موفقیت نخواهد داشت.

شهرام مکری، فیلم ساز
من موافق انجام این مذاکره هستم چون به نظرم مطمئن‌ترین و درست‌ترین راه برای به نتیجه رسیدن اختلافات همین مذاکرات است. من راستش الان خوش بین و امیدوار هستم که نتیجه مذاکرات برای ایران مثبت باشد. مهم‌ترین معضل دولت روحانی از زمان روی کار آمدنش تا کنون برطرف کردن مساله هسته‌ای، برداشتن تحریم‌ها و کاهش تهدید‌های اقتصادی است. به نظرم این دولت اگر در این حوزه به موفقیت برسد آنوقت قدرت بیشتری خواهد داشت تا روی مساله دیگری مانند تغییر در اوضاع فرهنگی کشور اعمال نظر کند و بتواند حرف خود را در برابر مخالفانش به کرسی بنشاند اما اگر در مذاکرات هسته‌ای به نتیجه مثبت نرسد، کاری هم نمی‌تواند در بهبود حوزه‌های دیگر زندگی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی انجام دهد. در این بازی اول باید مذاکرات هسته‌ای به نتیجه برسد و حوزه اقتصادی بهبود پیدا کند و بعد چیزهای دیگر.

فخرالسادات محتشمی‌پور، عضو جبهه مشارکت و همسر مصطفی تاجزاده، زندانی سیاسی
من صدرصد با انجام مذاکرات هسته‌ای موافقم و متاسفم که تاکنون فرصت سوزی‌های بسیاری در این زمینه شده است. ما فرصت‌های خوبی برای مذاکره داشتیم که از دست دادیم اما همین مذاکره پیش رو هم مغتنم است و خوشبختانه دارد مسیر خوبی را طی می‌کند و امیدوارم که ایران و کشورهای ۱+۵ به توافق خوبی هم برسند. اما من شخصا خیلی بین موفقیت در مذاکرات هسته‌ای و بهبود حقوق بشر در ایران پیوندی نمی‌بینم. در هر جامعه‌ای که جامعه ایران نیز شاملش می‌شود این دو بحث می‌تواند همراه با هم پیش برود. در حال حاضر مردم ایران قبول کردند که الویت اصلی شرایط اقتصادی و برداشتن تحریم‌ها است. پس از آنکه احساس ناامنی از فقر و بی‌پولی در مردم کاهش پیدا کند حتما فضای بهتری برای تمرکز روی مسائل حقوق بشر و آزادی‌های اجتماعی وجود خواهد داشت.

تهمینه میلانی، کارگردان و نویسنده سینما
من شخصا امیدوارم که از مذاکرات هسته‌ای نتیجه بگیریم. به خصوص در شرایط فعلی که فشار اقتصادی بر روی قشر پایین جامعه بسیار زیاد است. یادمان نرود فشار اقتصادی با خودش آسیب‌های بیشتری می‌آورد. در حال حاضر فحشا، بچه‌های خیابانی و اعتیاد در ایران بیشتر شده است. اگر نیازهای مردم ایران را الویت بندی کنیم، من ترجیح می‌هم اول شرایط اقتصادی جامعه‌ام بهتر شود و در کنار آن البته که آرزویم این است که اوضاع حقوق بشری و فرهنگ و هنر هم بهتر شود. قطعا وقتی تحریم‌ها برداشته شود و اوضاع اقتصادی مردم تعدیل شود در آن وضعیت مردم زمان و حوصله بیشتری پیدا می‌کنند که فیلم و تئا‌تر ببیند، کتاب بخوانند و به فکر خواسته‌های فرهنگیشان باشند. من فکر می‌کنم اگر دولت روحانی با همین روند جلو برود حتما در مذاکرات به نتیجه می‌رسیم، تحریم‌ها برداشته می‌شود و متعاقب آن مسایل حقوق بشری و فرهنگیمان نیز بهتر می‌شود.

معتقدم همین الان باید مردم خواسته‌های خود را از دولت طلب کنند و از روحانی بخواهند که قول‌هایش را که قبل از انتخابات داده بود عملی کند اما از سوی دیگرهم می‌بینم که دولت مواجه با فشارهای زیادی از سوی مخالفانش است و فکر می‌کنم شاید باید کمی صبر کرد. من خودم دلم نمی‌آید که خون از دماغ کسی بیاید و یا کسی به خاطر فقر بمیرد با این استدلال که ما می‌خواهیم یک روز به آزادی و دموکراسی برسیم. به نظرم اگر یک رفاه نسبی در جامعه پیش بیاید فضا برای طرح آزادی‌های بیشتر مناسب‌تر خواهد بود. الان ظاهر قضیه این است که اقای روحانی بد عمل نمی‌کند و با زبانی که ما بلد نیستیم و او خیلی بهتر از ما بلد است دارد با جامعه‌ای که به او فشار می‌آورد برخورد می‌کند پس باید کمی صبر کرد.

لیلی گلستان، مترجم باسابقه و مدیر گالری گلستان
من نه تنها با مذاکرات هسته‌ای موافقم بلکه خیلی خوش بین هستم که ایران بتواند امتیازهای خیلی خوبی از این مذاکرات بگیرد. اما راستش خیلی پیوندی بین موفقیت در مذاکره هسته‌ای را با اوضاع فرهنگی و آزادی‌های اجتماعی نمی‌بینم و به طور کلی امیدوار نیستم که موفقیت در مذاکرات هسته‌ای تاثیری بر روی وضعیت فرهنگی و آزادی‌های اجتماعی بگذارد. با این حال شاید وقتی دولت روحانی توانست مذاکرات را به نفع ایران به پایان برساند، آنوقت قدرت و اطمینان بیشتری احساس کند که با این برگ برنده خواسته‌ها و مطالبات مردم ایران را از گروه داخلی که همیشه مخالف بوده‌اند، طلب کند. اما اینکه این دولت تا چه حد می‌تواند در مطالبه کردن خواسته‌های مردم از گروه همیشه مخالف موفق باشد، معلوم نیست. من به طور کلی خیلی امیدوار نیستم.

صالح نیکبخت، وکیل دادگستری
اگر مذاکره هسته‌ای در زمان کوتاهی به نتیجه نرسد اما نهایتا به نتیجه مطلوبی منتهی خواهد شد. برای اینکه طرفین به ادامه و به نتیجه رساندن این مذاکره احتیاج دارند. این فقط احتیاج ایران نیست بلکه کشورهای دیگر هم به دلیل موقعیت ایران در منطقه خاورمیانه به صلح با این کشور احتیاج دارند. اما حقیقتا در ایران هیچ گزارش و اطلاعات دقیقی در مورد محتوای مذاکرات منتشر نمی‌شود و بر خلاف اصل آزادی انسان که باید به اطلاعاتی که زندگیش به آن وابسته است، دسترسی داشته باشد، ما ۷۵ میلیون جمعیت ایران از محتوای مذاکره هیچ اطلاعی نداریم.

به طور کلی فکر می‌کنم موفقیت در این مذاکرات می‌تواند در حوزه‌های مختلف تاثیر بگذارد. اگر ایران و کشورهای غربی بتوانند پس از مذاکره مثلا خبرنگاران مقیم داشته باشند و روابط را توسعه دهند، تحولات چشمگیری در حوزه‌های حقوق بشر در ایران نیز خواهد افتاد. امیدوارم کسانیکه معتقدند اگر مذاکره به نتیجه برسد صحبت‌های حقوق بشری نیز تمام می‌شود از این تفکر دست بردارند. مساله حقوق بشر ایران یک مساله متعلق به مردم کشور ایران است و خود مردم باید مساله‌شان را حل کنند. درست است در ایران حقوق بشر رعایت نمی‌شود اما دولت‌های خارجی ثابت کرده‌اند که فقط به فکر منافع خودشان هستند و اگر مذاکراتی به نفعشان تمام شود دیگر حقوق بشرایران هم برایشان محوریت نخواهد داشت. مردم ایران در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ شرکت کردند چون خواستار تحولاتی بودند و تحولاتی هم ایجاد شد. مردم ایران خودشان مساله خودشان را برخلاف باور عده‌ای حل می‌کنند. مردم ایران بعد از موفقیت در مذاکرات هسته‌ای مشکلات دیگر را در آرامش و فضای بهتری حل خواهند کرد.