اوکراین زیر فشار ترامپ برای تسلیم به متجاوز است

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، و دستیاران ارشد او روز چهارشنبه از اوکراین خواستند که با طرح صلح پیشنهادی از سوی آمریکا موافقت کند؛ طرحی که در اصل تمامی مناطق به‌دست‌آمده توسط روسیه در جریان جنگ را به این کشور واگذار می‌کند، و در مقابل، تنها تضمین‌هایی مبهم در حوزه امنیتی برای کی‌یف ارائه می‌دهد.

این طرح آمریکایی که همچنین به‌طور صریح عضویت اوکراین در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را برای همیشه مسدود می‌کند، با مخالفت ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین مواجه شد؛ کسی که اختلافات دیرینه‌اش با ترامپ، دو ماه پیش در دفتر بیضی کاخ سفید علنی شده بود. به نظر می‌رسد پیشنهاد آمریکا همچنین خواستار به‌رسمیت‌شناختن تصرف کریمه توسط روسیه در سال ۲۰۱۴ از سوی ایالات متحده باشد؛ منطقه‌ای که بخشی از خاک اوکراین است.

زلنسکی در واکنش به طرح آمریکا گفت: «چیزی برای گفتگو وجود ندارد. این طرح ناقض قانون اساسی ماست. این سرزمین ماست، سرزمین اوکراین.»

ترامپ نیز در واکنشی در شبکه‌های اجتماعی، رئیس‌جمهور اوکراین را به «ملتهب‌کردن فضا» متهم کرد و گفت که او فقط باعث «طولانی‌تر شدن میدان مرگ» خواهد شد.

ترامپ پیشنهاد داد که این طرح در آستانه پذیرش از سوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، قرار دارد. او به خبرنگاران در کاخ سفید گفت: «فکر می‌کنم با روسیه به توافق رسیده‌ایم.» به‌گفته او، مشکل در زلنسکی است.

او افزود: «فکر می‌کردم مذاکره با زلنسکی راحت‌تر باشد، ولی تاکنون دشوارتر بوده است.»

معاون رئیس‌جمهور، جی‌دی ونس، نیز در سفر به هند، سخنانی مشابه بر زبان آورد.

او گفت که ایالات متحده «از روند صلح کنار خواهد کشید» اگر هر دو کشور اوکراین و روسیه، شرایط آمریکا را نپذیرند. اما مشخص بود که هدف اصلی، زلنسکی است.

ونس به خبرنگاران گفت: «ما پیشنهاد بسیار روشنی را به روس‌ها و اوکراینی‌ها ارائه داده‌ایم، و اکنون وقت آن رسیده که یا بگویند بله، یا ایالات متحده از این روند کنار برود. تنها راه پایان واقعی این کشتار، آن است که هر دو ارتش سلاح‌هایشان را زمین بگذارند، درگیری را منجمد کنند و به‌جای آن، به ساختن روسیه‌ای بهتر و اوکراینی بهتر بپردازند.»

مشخص نبود که آیا اظهارات مقامات آمریکایی بخشی از یک کارزار فشار برای وادار کردن زلنسکی به پذیرش واگذاری سرزمین است، یا اینکه هدف از آن‌ها ایجاد بهانه‌ای برای قطع حمایت آمریکا از اوکراین بوده است.

توافقی به سود کشور متجاوز

اما به‌طور کلی، ایالات متحده در حال تثبیت توافقی است که به سود کشور متجاوز در این جنگ است؛ توافقی که اوکراین را وادار به پذیرش بازبینی اجباری مرزهایش کرده و آن را از آرزوی دیرینه‌اش برای پیوستن به ناتو، مانند دیگر جمهوری‌های سابق شوروی، محروم می‌سازد.

متحدان اروپایی، که در هفته‌های اخیر وعده‌ی حمایت بیشتر نظامی و اقتصادی از زلنسکی را داده‌اند، ترامپ را متهم کرده‌اند که عملاً در حال تغییر جبهه در جنگ است و هدف واقعی او کنار گذاشتن اوکراین و یافتن راهی برای عادی‌سازی روابط آمریکا با مسکو است. ترامپ و دستیاران ارشدش پیشاپیش گفت‌وگو درباره احتمال رفع تحریم‌ها علیه روسیه و انعقاد قراردادهای انرژی و مواد معدنی با پوتین را آغاز کرده‌اند.

فارغ از انگیزه‌های ترامپ، آنچه روز چهارشنبه رخ داد نشانه‌ای از احتمال کنار گذاشتن تعهد آمریکا به زلنسکی بود؛ تعهدی که بر اساس آن، ایالات متحده هرگز وارد مذاکراتی نخواهد شد که اوکراین را از تعیین سرنوشت خود کنار بگذارد.

هرچند ایالات متحده متن طرح خود را منتشر نکرده است، اما مقام‌های اروپایی که آن را دیده‌اند می‌گویند طبق مفاد آن، آمریکا کریمه را ـ که پوتین در سال ۲۰۱۴ به‌طور غیرقانونی به تصرف درآورد ـ به‌عنوان قلمرو روسیه به‌رسمیت خواهد شناخت. در حالی‌که این شبه‌جزیره برای چندین قرن بخشی از روسیه بوده، حدود هفت دهه پیش توسط نیکیتا خروشچف، رهبر شوروی، به اوکراین واگذار شد.

ترامپ در پستی در شبکه‌های اجتماعی گفت که او از زلنسکی نمی‌خواهد کریمه را به‌عنوان قلمرو روسیه به‌رسمیت بشناسد، با وجود آنکه طرح آمریکا خواستار آن است که واشنگتن چنین کاری انجام دهد.

ترامپ نوشت: «هیچ‌کس از زلنسکی نمی‌خواهد کریمه را قلمرو روسیه بداند، اما اگر کریمه را می‌خواهد، چرا یازده سال پیش، وقتی بدون شلیک حتی یک گلوله به روسیه واگذار شد، برای آن نجنگیدند؟»

چرخش ۱۸۰ درجه‌ای روبیو در سه سال

همین سه سال پیش، مارکو روبیو ــــ که در آن زمان سناتور بود و اکنون وزیر خارجه ترامپ است ــــ طرح اصلاحیه‌ای را به‌طور مشترک ارائه داده بود که ایالات متحده را از به‌رسمیت‌شناختن هرگونه ادعای حاکمیت روسیه بر بخش‌هایی از اوکراین که به تصرف درآورده منع می‌کرد.

او در آن زمان گفته بود: «ایالات متحده نمی‌تواند ادعاهای پوتین را به‌رسمیت بشناسد، وگرنه با خطر ایجاد الگویی خطرناک برای سایر رژیم‌های اقتدارگرا، مانند حزب کمونیست چین، روبه‌رو خواهیم شد»؛ اشاره‌ای به مسئله تایوان.

اکنون روبیو به مدافع رویکرد ترامپ تبدیل شده است، حتی اگر این رویکرد مستلزم آن باشد که اوکراین ۲۰ درصد از خاک خود را به پوتین واگذار کند و بخش عمده‌ای از اهداف جنگی او را محقق سازد.

ترامپ در مسیر راضی‌کردن پوتین، اقدامات دیگری نیز انجام داده است. او واحدهایی را در وزارت خارجه و وزارت دادگستری منحل یا خنثی کرده که مأمور جمع‌آوری شواهد احتمالی جنایات جنگی روسیه بوده‌اند؛ از جمله قتل غیرنظامیان در شهر بوچا، در حومه کی‌یف، در نخستین روزهای پس از تهاجم روسیه.

هنوز مشخص نیست که اگر زلنسکی حاضر به عقب‌نشینی نشود، چه خواهد شد. ترامپ گفته است که در آن صورت، به‌سادگی خود را از روند صلح کنار خواهد کشید ـ همان روندی که زمانی گفته بود می‌تواند ظرف ۲۴ ساعت آن را حل‌وفصل کند ــــ و به‌گفته روبیو، «به مرحله بعدی برود.»

در حال حاضر، ایالات متحده ارسال تسلیحات به اوکراین را محدود کرده است، گرچه برخی از سلاح‌ها همچنان در حال ارسال هستند. همچنین، تبادل اطلاعات اطلاعاتی که به‌طور موقت برای فشار بر کی‌یف جهت حضور در مذاکرات متوقف شده بود، دوباره از سر گرفته شده است.

اما ترامپ به تلاش خود برای تحقیر رهبر اوکراین ادامه داد؛ کسی که زمانی با استقبال قانون‌گذاران هر دو حزب در آمریکا روبه‌رو شده بود و او را به چرچیل تشبیه می‌کردند. ترامپ نوشت: «شرایط برای اوکراین وخیم است. او می‌تواند صلح داشته باشد، یا اینکه سه سال دیگر بجنگد تا کشورش را از دست بدهد.»

بعدازظهر چهارشنبه، یولیا سویریدنکو، وزیر اقتصاد اوکراین، نیز تأکید کرد که کشورش «هرگز اشغال کریمه را به‌رسمیت نخواهد شناخت.» او در پستی در شبکه اجتماعی X نوشت: «اوکراین آماده مذاکره است ــــ اما نه تسلیم. هیچ توافقی وجود نخواهد داشت که روسیه را به پایه‌های قوی‌تری برای تجدید قوا و بازگشت با خشونتی بیشتر مجهز کند.»

ونس در هند به خبرنگاران گفت که طبق طرح پیشنهادی آمریکا، «ما خطوط سرزمینی را در جایی نزدیک به وضعیت فعلی منجمد خواهیم کرد.»

او افزود: «خطوط کنونی، یا جایی نزدیک به آن‌ها، به‌احتمال زیاد همان‌جایی است که نهایتاً خطوط جدید در این درگیری ترسیم خواهند شد. البته این به آن معناست که هم اوکراینی‌ها و هم روس‌ها باید بخشی از سرزمین‌هایی را که اکنون در اختیار دارند واگذار کنند.»

سخنگوی کرملین روز چهارشنبه از اظهارات ونس استقبال کرد.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، گفت: «ایالات متحده به تلاش‌های میانجی‌گرانه خود ادامه می‌دهد و ما قطعاً از این تلاش‌ها استقبال می‌کنیم. تعاملات ما ادامه دارد، اما بی‌تردید، در خصوص توافق صلح نکات ظریفی وجود دارد که باید درباره آن‌ها گفتگو شود.»

ضربه‌ای به میانجی‌گری اروپایی‌ها

فشار تهاجمی دولت ترامپ برای دستیابی به توافق، ضربه‌ای بود به رهبران اروپایی که طی هفته‌های اخیر تلاش کرده بودند با میانجی‌گری گفتگوهای صلح با آمریکا، موضع اوکراین را تقویت کنند. نخستین تلاش هفته گذشته در پاریس برگزار شد و نشست بعدی قرار بود چهارشنبه در لندن آغاز شود، اما مارکو روبیو اعلام کرد که دیگر در آن شرکت نخواهد کرد.

به گفته یک مقام بریتانیایی، تصمیم روبیو برای لغو حضور، دولت بریتانیا را غافلگیر کرد. این مقام گفت که دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، کاملاً انتظار داشت که وزیر خارجه آمریکا روز چهارشنبه در لندن حضور داشته باشد.

با این حال، دیپلمات‌هایی در سطوح پایین‌تر از بریتانیا، فرانسه، آلمان، اوکراین و ایالات متحده گرد هم آمدند تا مذاکرات فنی را ادامه دهند. اما غیبت روبیو و استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد ترامپ با روسیه، نگرانی‌ها را درباره به حاشیه رانده‌شدن اوکراین و اروپا از سوی دولت ترامپ افزایش داد؛ چرا که به نظر می‌رسد دولت ترامپ عمدتاً در حال همکاری با روسیه است.

کارولاین لویت، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه اعلام کرد که استیو ویتکاف قرار است اواخر این هفته در مسکو حضور یابد.

آندری یرماک، رئیس دفتر رئیس‌جمهور اوکراین، صبح چهارشنبه همراه با وزرای دفاع و امور خارجه کشورش برای شرکت در مذاکرات کاهش‌یافته، وارد لندن شد.

او پس از ورود، در شبکه اجتماعی X نوشت: «با وجود همه‌چیز، ما به تلاش خود برای صلح ادامه می‌دهیم.»

دیوید ای. سانگر، مایکل دی. شیر و مارک لندلر
نیویورک تایمز / ۲۳ آوریل ۲۰۲۵