معرفی کتاب «گاه و ناگاه»

(جُستاری پیرامون پنداشت “زمان” در درازای زمان)
نویسنده: آرمین لنگرودی
انتشارات فروغ، کلن، آلمان

بدون تردید چالشِ بقا، چیستیِ خاستگاه خود و نگرانی در بارهٔ آینده، از کهن‌ترین دغدغه‌های انسان بوده‌اند. نخستین نوع شناخت از پدیدهٔ «زمان»، بایستی از حسِ «دگرگونی» برآمده باشد. این حس اما در بستر یک هستیِ مادی بانجام می‌رسید، که «اکنون» خوانده می‌شد، پهنه‌ای که در آن «آیندهٔ» رازآلود به گورستانِ «گذشته» تخلیه می‌شد. این تقسیم‌بندی پایهٔ بینش دینهای باستانی ایرانی از مقولهٔ «تاریخ هستی» است، که خود را بعدها بدون کم و زیاد در نگرش فیلسوفان یونانی و بعدتر نظرات آگوستین قدیس باز یافت.

در دورانِ پدیداریِ «فلسفه»، ما شاهد نموداریِ تناقض نهفته در توضیح این ترکیب سه‌گانهٔ زمان بودیم به این معنی که؛ چگونه می‌توان مجموعه‌ای از پدیده‌های «کرانمند» (آینده، اکنون و گذشته) را «بیکران» انگاشت؟ و یا اینکه “دو بخش ناموجود” ازچیزی، تشکیل دهندهٔ یک پدیدهٔ “موجود” شوند؟ این ناسازگاری، جوهر آن برداشتی بود که «زمان» را  برای سده‌های طولانی به یک «توهم» کاهش و پاسخ به پرسش «چیستیِ زمان» را در چهارچوب متافیزیک محصور می‌کرد.

با ورود دانش طبیعی و فیزیک به موضوع خاستگاه هستی و «زمان»، دوران توضیح مادی پیدایشِ هستی آغاز گردید. این امر همزمان به معنی سردرگمی‌های تازه‌ای پیرامون پنداشتِ زمان هم بود، چرا که نوآوری‌های دانش‌بنیان، باوجود پاسخگویی به بسیاری از پرسش‌ها، موجب پیدایش پرسش‌های جدیدی می‌شدند، که به نوبهٔ خود پاسخ متناسب را می‌جستند.
برای مروجین ادیان، خلاء بینشیِ برخاسته از این شرایط همیشه به عنوان فرصتی برای به چالش کشیدن یافته‌های علمی دیده می‌شد، تا بتوانند الهیات دینی خود را به عنوان «حقیقت مطلق» در ورای دانش انسانی قرار دهند. از آنجا که این «حقیقتِ» فریبکارانه خود را به دستاوردهای علمی پایبند نمی‌بیند، بایستی پذیرفت که دانش انسانی نیز هرگز توانایی هماوردی با آن را نخواهد داشت.

به عنوان کسانی که کمر به روشنگری بسته‌اند، بایستی باور داشته باشیم، که یافته‌های شگفت‌انگیز دانش می‌توانند ما را تنها به نزدیک شدن به حقیقت یاری رسانند، اما نه رسیدنِ کامل به آن.

در همین راستا نیز، آرمین لنگرودی در این کتاب تلاش بر آن دارد، تا با کندوکاو در تاریخ شکل‌گیریِ پنداشتِ زمان، و با زدن یک پُل بین دو دانش فلسفه و فیزیک، در رسیدن به یک درک مشترک از جهان موجود یاری رسانده و روند پای‌گیریِ دانش مدرن در توضیح جهان را، از یک دیدگاه آزمون‌پذیر  و بدور از روش متافیزیکی، مورد بررسی قرار دهد.

بخشهای اصلی کتاب:
• پنداشت زمان از دوران باستان تا قرون وسطی
• زمان در باور ایران باستان، یونان، ادیان ابراهیمی
• زمان در دوران روشنگری و مدرن
• آغاز زمان و پرسش پیدایش در فیزیک، دین و فلسفه
• ویژگیهای منتسب به زمان
• سمت و سوی فرایند زمان در علوم طبیعی و فلسفه
• پرنسیب “پیشرفت” در جامعه‌شناسی و فلسفه
• در بارهٔ معنی تاریخ

آدرس تهیهٔ کتاب بصورت آنلاین:
https://www.forough-book.com