ايران امروز

هم زن، هم مجرد، هم غيرمذهبی!

احمد سمايی
.(JavaScript must be enabled to view this email address)

"ما شيليايی‌ها يك بار ديگر به جهان نشان داديم كه مردمی اهل اقدامات و گام‌های اعجاب‌انگيز هستيم." اين جمله خانم ميشل باشلت پس از پيروزی در انتخابات رييس جمهوری روز يكشنبه دستكم در مورد نتيجه اين انتخابات نادرست نيست، چرا كه با انتخاب يك زن به رياست جمهوری ، شيلی گامی غيرمتعارف به پيش برداشت. در كشوری كه هنوز هم گفته می‌شود مردسالاری از شاخصه‌های بارز آن است و كليسا نقش كم و بيش برجسته‌ای در زندگی مردم دارد، رای به يك زن برای نمايندگی عالی كشور امری لزوما عادی به شمار نمی‌رود؛ به ويژه كه اين زن غيرمذهبی و سوسياليست باشد، دو بار ازدواج كرده و طلاق گرفته باشد و حالا هم با سه فرزند خود تنها زندگی كند. بسياری از ناظران اين انتخاب را شاهدی بر آن می‌دانند كه جامعه شيلی و فراتر از آن كل آمريكای لاتين را ديگر نمی‌توان با كليشه‌ها و شاخص‌های سنتی تعريف و تبيين كرد.

تجسم گذشته‌ای تراژيك و عبور توام با عزت نفس از اين گذشته
اعتمادی كه در رای ٥٣ درصد مردم شيلی به باشلت تبلور يافت از جمله به خاطر سرنوشت تلخ او و خانواده‌اش پس از كودتای سال ١٩٧٣است. از نظر بسياری از مردم شيلی باشلت تجسم برشی از تاريخ تراژيك معاصر شيلی و فائق آمدن و پشت سرگذاشتن توام با اعتماد و عزت نفس اين تاريخ است. پدر باشلت يكی از ژنرال‌های نيروی هوايی شيلی بود كه پس از كودتايی كه با دخالت سازمان اطلاعات آمريكا "سيا" به رهبری "آگوستينو پينوشه" در سال ۱۹۷۳ در اين كشور صورت گرفت بخاطر حمايت از "سالوادور آلنده" رئيس جمهوری قانونی شيلی بازداشت و زير شكنجه جان خود را از دست داد. ميشل باشلت و مادرش نيز دستگير شدند و سه هفته‌ای را در بازداشتگاه رژيم پينوشه به سر آوردند، تا تلاش‌ها و كارزارهای بين‌المللی راه را برای آزاديشان گشود و آنها توانستند به آلمان شرقی پناهنده شوند. باشلت در آلمان شرقی ادامه تحصيل داد و در دانشگاه هومبولد برلين از رشته پزشكی فارغ التحصيل شد. اخيرا باشلت به ديدار مارگوت هونكر ، همسر اريش هونكر ؛ رهبر آلمان شرقی سابق رفت و از اين كه اين كشور در دوران پينوشه به او پناه داد و امكان تحصيلش را فراهم آورد قدردانی و سپاسگزاری نمود.

تصويری بر فراز تانك ارتش
باشلت سال ١٩٧٩ پس از پايان تحصيل در آلمان شرقی به شيلی بازگشت، اما به "دلايل سياسی" اجازه نيافت به طبابت بپردازد. او ضمن ادامه تحصيل و اخذ تخصص در طبابت كودكان ، با سازمانی غيردولتی همكاری داشت و به ارائه مشاوره و مراقبت از كودكان و قربانيان شكنجه شده و زندان ديده رژيم پينوشه می‌پرداخت. ادامه فعاليت و همكاری با حزب غيرقانونی و مخفی سوسياليست نيز جزيی ديگر از فعاليت‌های باشلت در دهه هشتاد بود. با پايان يافتن دوران حكومت پينوشه در سال ١٩٩٠ باشلت سرانجام توانست به كار طبابت و همكاری با وزارت بهداری شيلی بپردازد. سال ١٩٩٥ باشلت به رهبری حزب سوسياليست راه يافت و علاقه و سررشته‌ای كه او از رهگذر زندگی در خانواده‌ای با پيشينه نظامی به مسائل ارتش و استراتژی‌های نظامی پيدا كرده بود سبب شد كارشناس حزب مزبور در امور نظامی شود. او در اين راستا تحصيلاتی را هم در اين رشته در سانتياگو و واشنگتن به پايان برد و متعاقبا مشاور وزارت دفاع شد. باشلت اواخر دهه گذشته وزير بهداری شيلی شد و بعد از آن تا اواخر سال ٢٠٠٤ وزير دفاع بود. تجربه اداره اين دو وزارتحانه به گفته باشلت به وی آموخته است كه توسعه اجتماعی بدون امنيت و امنيت بدون توسعه اجتماعی ممكن نيست. او به ويژه در مقام وزير دفاع مديريتی قابل اعتنا از خود به نمايش گذاشت و ضمن واقعيت بخشيدن به خواست‌های ژنرال‌ها در نوسازی بخش‌های مختلف ارتش و خريد تجهيزات نظامی مدرن برای آن، سران ارتش را نيز سرانجام در سال ٢٠٠٣متقاعد كرد كه رسما و علنا به نقش محوری اين نهاد در جنايات دوران پينوشه اذعان كنند، از مردم معذرت بخواهند و قول دهند كه ديگر ارتش به چنين فجايعی دست نخواهد زد. نزديك كردن بيشتر ارتش به مردم و زايل كردن تصور خوفناكی كه از اين نهاد در ذهينت‌ها وجود داشت نيز، از ديگر نتايج قرار گرفتن باشلت در راس وزارت دفاع بود. سه سال پيش كه بخش فقيرنشين سانتياگو ، پايتخت شيلی ، گرفتار سيل شد، باشلت سوار بر تانك ارتش خود راسا امر امدادرسانی به مردم را هدايت و مديريت می‌كرد. عكس‌هايی كه باشلت را در حال انجام ماموريت يادشده نشان می‌دادند هم در خود شيلی و هم در كل منطقه آمريكای لاتين موجی از تحسين و احترام برای او به دنبال داشت.

تصميمی دشوار برای كمونيست‌ها
در دور اول انتخابات كه ١١ دسامبر گذشته برگزار شد باشلت به عنوان نامزد ائتلاف حاكم "اتحاد برای دمكراسی" مركب از حزب سوسياليست، سوسيال دمكرات‌ها و دمكرات مسيحی‌ها كه از سال ١٩٩٠ قدرت را در دست دارد نزديك به ٤٦ درصد آراء را از آن خود كرد. رقبای راست و محافظه كار باشلت با دو نامزد به صحنه آمده بودند؛ يكی سباستين پينرا، ميليونر وغول رسانه‌ای شيلی ، و ديگری ژاكويين لوين از حزب ياران و نزديكان پينوشه. اولی ٢٥ درصد و دومی ٢٣ درصد آراء را از آن خود كردند. توماس هيرش، نامزد اتئلاف موسوم به "ما مشتركا توان كارهای بيشتری داريم" متشكل از حزب كمونيست و حزب اومانيست و شمار ديگری از نهادها و سازمان‌های اجتماعی توانست در دور اول انتخابات نزديك به ٥ و نيم درصد آراء را به دست آورد.

در دور دوم انتخابات كه روز يكشنبه ١٥ ژانويه امسال برگزار شد، لوين هواداران خود را به حمايت از پييرا فراخواند. اما در حمايت يا عدم حمايت از باشلت در اتئلاف "ما مشتركا توان كارهای بيشتری داريم" شكاف افتاد. كمونيست‌ها به رغم انتقادهايی كه به سياست‌های اجتماعی ائتلاف حاكم و برنامه انتخاباتی خانم باشلت داشتند همين كه او قول اصلاح قانون ناعادلانه انتخابات و گشودن راه برای نامزدان غير وابسته به دو بلوك عمده كشور به پارلمان را داده بود برايشان كافی بود كه در انتخاب ميان "بد" و "بدتر" ، اولی يعنی باشلت را انتخاب كنند و رای خود را در دور دوم به نفع وی به صندوق‌ها بريزند. توماس هيرش، و حزب وی يعنی حزب اومانيست اما با اين استدلال كه اصلاح قانون انتخابات امری است كه اخلاقا ائتلاف حاكم موظف به انجام آن است و نبايد رای ما به باشلت پشتوانه انجام آن شود از شركت در دور دوم انتخابات سرباز زد.

گفتنی است كه روز ١١ دسامبر همزمان با دور اول انتخابات رياست جمهوری ، برای انتخاب ١٢٠ نماينده مجلس شورا و ٢٠ سناتور از ٣٨ سناتور مجلس سنا نيز رای گيری به عمل آمد كه در هر دو مورد به گونه‌ای بی سابقه اتئلاف حاكم حامی خانم باشلت اكثريت مطلق آراء را از آن خود كرد. اينك اين ائتلاف در مجلس شورا ٦٥ و در مجلس سنا ٢٠ كرسی را از آن خود دارد. چنين موقعيتی در دو مجلس ائتلاف حاكم را از نظر حزب كمونيست در موقعيت بهتری برای تحقق بخشيدن به قول و قرارهای خود در مورد اصلاح قانون انتخابات می‌نشاند.
انتخابات اخير اولين انتخابات پس از تغيير در قانون اساسی در اوت گذشته بود. بنا به اين تغييرات ٩ كرسی سنا كه از زمان پينوشه به طور انتصابی به نامزدانی از ارتش و پليس و قوه قضاييه و ... تعلق می‌گرفت حذف و تصميم در مورد چگونگی واگذاری آنها به رای مردم سپرده شد. در قانون اساسی تغيير يافته مدت رياست جمهوری نيز از ٦ به ٤ سال كاهش يافته و به اين ترتيب خانم باشلت دوره زمامداريش سال ٢٠١٠ به پايان می‌رسد و دوباره بايد خود را به رای مردم بگذارد.

ماموريتی نه چندان آسان
روز ١١ مارس زمانی كه باشلت رسما عهده دار امور شيلی بشود با وظايف آسانی روبرو نخواهد بود. او ميراث دار روسای جمهوريی از ائتلاف حامی خود می‌شود كه در ١٧ سال گذشته به رغم پيش راندن شيلی در عرصه‌های اقتصادی نتوانسته‌اند به قول و قرارها در زمينه تحقق عدالت اجتماعی جامه عمل بپوشانند. هنوز هم ٢٠ درصد مردم شيلی در فقر زندگی می‌كنند و هنوز هم توزيع ثروت در اين كشور يكی از ناعادلانه‌ترين‌ها در سطح جهان است. بنا به داده‌های بانك جهانی شيلی در ميان ده كشوری جای دارد كه ثروت به ناعادلانه ترين شكل در آنها توزيع شده است.

باشلت در كارزارهای انتخابی‌اش به مردم قول داده است كه سياستی آميخته از ثبات و تحول را در پيش خواهد گرفت. معنای اين حرف آن است كه ليبراليسم در عرصه اقتصادی ادامه خواهد يافت، سياست نزديكی و دوستی با آمريكا كه جز فشرده ترين‌ها در آمريكای جنوبی است تغييری نمی‌يابد، قراردادهای اقتصادی و تجاری دوجانبه با واشنگتن و كشورهای ديگر كماكان اولويت خود نسبت به قرادادهای جامع ادغام ساز منطقه‌ای را حفظ خواهد كرد و همه شرايط مساعد برای ادامه و گسترش سرمايه‌گذاری خارجی فراهم خواهد آمد. اين‌ها همه اين نكته را گوشزد می‌كنند كه به رغم تلقی كردن پيروزی خانم باشلت به عنوان تقويت بيشتر نيروهای چپ در آمريكای جنوبی، باز هم بايد در تبيين و تعريف اين چپ تمايز و تفكيك قائل شد و رهبران چپ گرايی كه در سال‌های اخير در شيلی و آرژانتين و ونزوئلا و برزيل و اروگوئه به قدرت رسيده‌اند را لزوما دارای بينش و ديدگاه‌های مشترك و همسانی در مسائل اقتصادی و مناسبات با جهان خارج و ... تلقی نكرد.

در كنار تداوم سياست‌های اقتصادی اسلاف خود باشلت اين قول را هم داده است كه به امر تامين اجتماعی توجه بيشتری نشان دهد. اصلاحات كامل در سيستم بازنشستگی ، به عهده گرفتن سهم بيشتری از مخارج سپردن كودكان و دانش آموزان مادران شاغل به كودكستان‌ها، مبارزه با بيكاری جوانان، ايجاد توازن در بالانس قدرت به سود اقشار فرودست جامعه، تحكيم و توسعه سيستم خدمات و بيمه‌های بهداشتی، گسترش و تعميم بيمه بيكاری، افزايش قدرت كارگران و شاغلان موسسات در برابر كارفرمايان، گشودن راه برای ورود نمايندگان سنديكاها و اتحاديه‌های كارگری و صنفی به پارلمان، ايجاد يك ميليون فرصت شغلی آبرومند، تدوين برنامه‌هايی برای سهم گيری بيشتر زنان در مديريت كشور، اصلاحات در قانون انتخابات به سود ورود احزاب كوچك و نمايندگی شدن همه بخش‌های مردم در مجلس، كمك به اجرای عدالت بيشتر در مورد قربانيان و بازماندگان جانباختگان دوران ديكتاتوری و ... از جمله نكات مورد تاكيد در برنامه‌ها و طرح‌های انتخاباتی باشلت بوده‌اند.

پيروز دوم انتخابات
اميدی كه مردم شيلی به باشلت دوخته‌اند زمانی تبديل به ياس نخواهد شد كه قول‌های يادشده جامه عمل بپوشد و در كنار رشد اقتصادی ، فقدان نسبی عدالت اجتماعی ، فقر و فاقه و بيم از بيكاری و نبود قوانين حمايت از نيروی كار كم و بيش رو به كاستی و كاهش رود. شكست باشلت در انجام اين امور هم شكست اولين زن رييس جمهور شيلی و هم شكست قطعی ائتلافی خواهد بود كه در ١٧ سال گذشته ، يعنی از زمان كنار رفتن پينوشه در رفراندوم سال ١٩٨٩، زمام امور شيلی را در دست دارد.
تا همين جا هم انتخابات شيلی صرفنظر از به رياست جمهوری رساندن بی‌سابقه يك زن شاهدی بر اين مدعا هم هست كه ١٧ سال پس از وداع با حكومت كودتاگران، دموكراسی در اين كشور پا قرص كرده است. انتخاباتی توام با آرامش و بدون هيچگونه تصادم و درگيری كه هنوز هم در آمريكای جنوبی امری متعارف و بديهی نشده شيلی را به رغم همه كمبودها و كاستی‌های سيستم اجتماعی و انتخاباتی‌اش به شاخصی در پيشرفت دمكراسی در منطقه بدل كرده، شاخصی كه در صورت تحقق قول و قرارهای باشلت باز هم بر اعتبار و وزن آن افزوده خواهد شد.