ايران امروز

همه چيز در عراق زير و رو شده است

حسن ‌هاشميان
دوشنبه ٢٢ فروردين ١٣٨٤

مام جلال يا «عمو جلال» آنطور كه كردها او را خطاب می‌كنند، بعنوان نخستين رئيس جمهور كُرد عراق به شكل كاملاً دموكراتيك برگزيده شد. انتخاب جلال طالبانی كه به يكی از قوميتهای سرزمين بين‌النهرين تعلق دارد نشان از آن دارد كه موضوع « قوميت » هميشه آنطور كه برخی افراد تصور می‌كنند ، خطرآفرين نيست، بلكه بلعكس ميتواند نماد و رمز وحدت و همبستگی ملی شود. بدون شك طالبانی آنطور كه از چارچوب فكری او هويدا است، خدمات فراوانی در زمينه‌های سياسی ، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای عراقيها به ارمغان خواهد آورد. خدماتی كه عراقی اصيلی! مانند صدام فقط به آرايش شعارهای آن می‌پرداخت اما ميراث وی جزء بدبختی و عقب ماندگی، جنگ و نفرت، زندان و سركوب فكر و انديشه چيزی عايد مردم عراق نكرد.
جلال طالبانی در نخستين مصاحبه مطبوعاتی خود بعد از گزينش بعنوان رئيس جمهور عراق، روزنامه الشرق الاوسط را انتخاب كرده است تا به تشريح ديدگاه‌های خود، نحوه انتخاب شدنش و تصور خويش از دورنمای عراق بپردازد. مشروح اين گفتگو از نظر خوانندگان گرامی روزنامه ايران می‌گذرد.

س- به دليل مبارزه خود در راه قيام مردم كُرد و تلاش برای ايجاد دموكراسی در سراسر عراق به اعدام محكوم شديد. همينطور شيعيان و اهالی كردستان از ستم‌های رژيم گذشته بسيار رنج بردند، اما امروز شما رئيس جمهور عراق هستيد و يك فرد شيعه بعنوان نخست وزير تعيين شده است.اين دستاوردها را چگونه ارزيابی ميكنيد؟

ج- مبارزه ملت عراق و از ميان آن مبارزه كردها و شيعيان بوسيله احزاب و گروه‌های مختلف آنها يك پيكار خونين و طولانی بود. چنين پيكارهائی به ضعيف شدن رژيم منجر شد بطوری كه نيروهای ائتلاف برای براندازی حكومت صدام كار سهل الوصولی را در برابر خود يافتند و چنين مسأله‌ای نتيجه مبارزه ملت عراق بر ضد نظام در دوره‌های گذشته بود. ما ستم ديدگان سابق بوسيله ملت خود انتخاب شديم و از طريق اين انتخابات دموكراتيك مجمع ملی عراق شكل گرفت و شورای رياست جمهوری (يك رئيس جمهور و دو معاون) از ميان آن پديد آمد. ما به اين مناصب از طريق رأی مردم و اعتمادی كه آنها به ما داشتند، رسيديم تا وظيفه ملی خود را در قبال آنها به انجام رسانيم. من چنين انتخابی را يك تكليف برای خود می‌دانم تا وظيفه خود را به مردم در اين مرحله از تاريخ به نحو احسن انجام دهيم. اما درباره صدام و وجود وی در داخل زندان چيزی ندارم جزء‌ اينكه شعر «جواهری» شاعر بزرگ عراق را در اينجا تكرار كنم كه گفته است: «.. پرهيز از شماتت خصلت نيكان است ».

س- ممكن است احساس خود را از اين تغييرات شگفت‌انگيز بيان كنيد. در اينجا كشوری هست كه از زمان بنيان گذاری آن بوسيله اعراب سنی اداره شده است اما اكنون كه يك فرآيند دموكراتيك در آن آغاز شده، يك رئيس جمهور كُرد و يك نخست وزير شيعه انتخاب می‌شوند؟

ج- من معتقد هستم آنچه كه در عراق تغييرات دموكراتيك يك رويداد ريشه‌داری است كه تمام معيارهای سياسی موجود را به شكل بنيادی دگرگون كرد. اكنون همه چيز در عراق زير و رو شده است و اين كشور از يك رژيم ديكتاتوری به يك سيستم دموكراتيك كه در آن همه آزاديها برای همه تضمين گرديده، تبديل شده است. ما از عراقی كه در آن يك رژيم با برگزاری انتخاباتی فرمايشی و تأييديه ١٠٠ درصد برای خود، به عراقی كه در آن رقابت انتخاباتی به شكل كاملاً آزادنه ميان همه احزاب و تشكل‌ها صورت گرفت، متحول شديم. شما در نظر بگيريد كه حتی در داخل پارلمان در زمان انتخاب رئيس جمهور و دو معاون وی برخی نمايندگان برگه سفيد دادند. اين عراق جديد است كه می‌تواند مثالی از دموكراسی برای منطقه خاورميانه و جهان عرب باشد. در اين دموكراسی همه حقوق افراد اعطا می‌گردد و وظابف همه نيز مشخص است. من اعتقاد دارم كه اين دگرگونی يك تغيير مهم به حساب می‌آيد و به اميد خدا بر همه خاورميانه تأثير مثبت خواهد گذاشت.

س- اما انتخاب شما برای رياست جمهوری به نظر می‌رسد كه به شكل تصادفی يا ناگهانی صورت نگرفته است. در ٢٠ مه ٢٠٠٤ (اواخر خرداد ١٣٨٣) و هنگامی كه رهبری كُردها جلسه‌ای تشكيل داده بود، روزنامه الشرق الاوسط تصميات اتخاذ شده در اين جلسه را منتشر كرد كه در آن تعيين كرده بوديد لازم است يكی از دو پست رياست جمهوری يا نخست وزيری به كُردها برسد به اين دليل كه قوميت دوم كشور عراق به حساب می‌آئيد. نظر شما در اين رابطه چيست؟

ج- آن چيزی كه شما به آن اشاره كرديد تصميم مجموعه رهبری كُردها بود اما نامزدی من برای رياست جمهوری در پی اصرار برادرم مسعود بارزانی بود كه اين موضوع را مطرح كرد و با جديت و در عمل پی‌گير آن شد. اين پيشنهاد از سوی او مطرح شد به اين شكل كه من رئيس جمهور عراق شوم و در اينجا از وی تشكر می‌كنم.
آری ما (بعنوان مجموعه رهبری كردها) خواستار يكی از دو منصب رياست جمهوری يا نخست وزيری شديم. برادران شيعه ما نخست وزيری را برای خود اختيار كردند و رياست جمهوری را برای برادران كُرد خود واگذار نمودند.

س- اختيارات رئيس جمهور عراق چيست؟

ج- در حقيقت اختيارات رئيس جمهور عراق زياد نيست. اين منصب نماد حاكميت عراق ، نظارت بر امور عامه كشور و فرماندهی كل نيروهای مسلح تا اينكه اين موضوع به نخست وزير تفويض گردد، دريافت استوارنامه‌های ديپلماتها و سفرای خارجی، امضاء و تأييد تعيين سفرای عراق در ديگر كشورها، تأييد تصميمات اتخاذ شده از سوی مجمع ملی عراق و هيئت وزراء و همراهی فعال با رئيس پارلمان و نخست وزير در جهت اداره كشور می‌باشد. بايد تأكيد كنم كه ما به كار دموكراتيك و گروهی كه منافع كشور را در اولويت خود قرار می‌دهد، ايمان داريم. و بايد متذكر شوم كه ما چنين ايمانی را از زمانی كه در اپوزسيون فعاليت می‌كرديم همواره در دلهای خود داشتيم و متعقد هستيم كه اداره كشور فردی نيست و حتماً بايد به شكل گروهی صورت گيرد. در اين زمينه همه ما درباره رعايت و اجرای چنين اصولی هم پيمان هستيم. كشور بايد به شكل « همگانی » اداره شود و نه بوسيله يك فرد يا يك گروه.

س - برنامه سياسى شما براى رهبرى عراق چيست؟ آيا تجربه خود را كه در اداره منطقه كردستان به دست آورديد ، براى كل عراق به كار خواهيد بست؟

همانطور كه مى دانيد ، شعار قيام مردم كردستان هميشه در ابتدا «دموكراسى براى عراق» بود. ما در گذشته و حال به ارتباط نيروى دموكراتيك كرد با گروههاى دموكراسى خواه عربى در عراق ايمان داشتيم. پيمان مبارزه كردى - عربى براى دموكراسى در حال حاضر برنامه سياسى ما براى اداره عراق است. اكنون وظيفه ما بعداز اينكه امنيت و ثبات را پايه ريزى كرديم، گسترش دموكراسى و آزاديهاى عمومى و فردى، مشاركت دادن برادران سنى در فرايند سياسى كشور و تلاش براى رونق اقتصادى كشور از طريق مشخص كردن برنامه هاى پيشرفت اقتصادى براى ملت عراق است. ملت عراق ، ملت بزرگى است كه تواناييهاى لازم در زمينه فكرى ، نيروى انسانى ، علمى و سابقه تمدن چندهزار ساله را دارد. همچنين عراق از نظر ثروتهاى طبيعى كشور بسيار غنى است كه مى تواند يك جايگاه مناسب اقتصادى را براى ملت خود فراهم كند. در زمينه روابط خارجى، ما همگان را به زندگى مسالمت آميز و رفتار نيك با همسايگان دعوت مى كنيم و اين گفته را شعار خود مى سازيم:« باكسى كه با ما دوستى كند، دوست و با آنكه دشمنى كند، دشمن خواهيم بود.»

س- در حال حاضر ، رئيس جمهور عراق يك شخصيت مهم كردى است و شما يك تجربه گرانبها در فكر و انديشه سياسى را به همراه خود داريد. آيا بعداز اين ، باز هم نگران پايمال شدن حقوق كردها در كردستان عراق خواهيد بود؟

معتقد نيستم كه در عراق امروز ، نگرانى براى كسب حقوق افراد وجود داشته باشد. همه عراقيها امروز داراى حق شهروندى هستند و لازم است كه دموكراسى و آزاديها براى همه تأمين شود. اما در باره منطقه كردستان بايد گفت كه آنجا امن تر از همه جا است و از طريق فراهم كردن اعمال دموكراتيك و تضمين حقوق همه امن باقى خواهد ماند. در حقيقت، دموكراسى نه فقط ضامن حقوق كردها است بلكه تضمين كننده حقوق همه ملت عراق خواهد بود.

س- يك نظام دموكراتيك ، امن و با ثبات را در كردستان عراق برپا ساختيد، در حالى كه ديگر شهرهاى عراق و مخصوصاً مناطق جنوبى هنوز از آثار ستم و بيداد رژيم گذشته رنج مى برد. چگونه مى خواهيد اين فاصله (اجتماعى ـ اقتصادى ـ سياسى ـ فرهنگى ) ميان منطقه كردستان عراق و مناطق جنوبى را كاهش دهيد؟

مى خواهم براى شما تأكيد كنم كه كوشش ما برمناطقى در سراسر عراق متمركز خواهد شدكه در گذشته مظلوم تر از همه بودند؛ مناطقى كه بيش از ساير مناطق ديگر عقب مانده اند. در زمانى كه بنده رياست شوراى حكومتى را به عهده داشتم، از سه استان «كربلا» ، «نجف» و «حله» ديدن كردم. عقب ماندگى و فقر اين مناطق، مرا شگفت زده كرد. اين استانها از ابتدايى ترين ابزارهاى تمدن محروم بودند. علاوه براين ، من به ديگر مناطق عراق نيز سفر خواهم كرد و معتقد هستم كه همه شهرهاى عراق نياز به توجه دارند. زيرا كه رژيم گذشته عراق را بعد از اينكه نابود و خراب كرد، رها نمود.
اكنون ما نيازداريم كه تمام وسايل زندگى درزمينه هاى اقتصادى، فرهنگى و خدماتى را بازسازى كنيم. زيرا درحال حاضر چيزى درعراق يافت نمى شود كه قابل استفاده باشد. همه چيز نياز به بازسازى و توسعه دارد. اين از يك زاويه مطرح مى شود. اما از زاويه ديگر، معتقدهستيم كه بنيادى ساختن تجربه كردى در سراسرعراق و تبديل آن به يك دستاورد عراقى، براى همه مفيد خواهدبود، بخصوص برادران ما در مركز و جنوب كشور مى توانند براى گسترش دموكراسى ازاين تجربه استفاده كنند.ازنظر من بايد به عنوان يك عراقى براى فراهم ساختن فرصت هاى شغلى، گسترش خدمات عمومى، بازگرداندن كارگران به سركارخود، گوش دادن به نوآفرينى آنها و اهميت دادن به نظرات آنها در هركجا كه هستند، پذيرفتن آنها براى اينكه برنامه هاى سياسى خود را ارائه دهند و با روش هاى مسالمت آميز با ما مخالفت كنند و حتى پذيرفتن كسانى كه اسلحه خود را كنار مى گذارند و با روش هاى متمدنانه با ما گفت وگو مى كنند، عمل نماييم. ما از همه مى خواهيم براى مشاركت در فرايند سياسى واردميدان شوند.زيرا همه مى توانند در عراق امروز حرف خود را آزادانه بزنند.

س- سابقاً صدام حسين عفو عمومى اعلام كرد و همگان و مخصوصاً كردها را عفو نمود، به جز جلال طالبانى كه محكوم به اعدام شده بود و صدام او را از عفو مستثنى كرد. اگر بتوانيد، آيا او را عفو خواهيدكرد؟ نبايد فراموش كرد كه شما خواستار عفو مرتكبين اعمال خشونت برضد ملت عراق شديد؟

لازم است توضيح دهم كه من خواستار عفو كسانى شدم كه فريب خوردند و دراين راه گمراه شدند. آنهايى كه هيچگونه عمل جنايتكارانه مرتكب نشده اند و آنهايى كه تصوركردند اين وسايل راهى براى مقاومت دربرابر نيروهاى اشغالگر است، من همه آنها را دعوت مى كنم كه از اين مسير برگردند و به فرآيند دموكراسى و برنامه سياسى بپيوندند. اما درباره باندهاى ترور كه ازخارج عراق آمده اند، بايد گفت كه مبارزه با آنها يك ضرورت تلقى مى شود. بايد آنها را ريشه كن و سرزمين عراق را ازشر آنها پاكسازى كرد. اما آنچه به صدام حسين و اعضاى رژيم او مربوط مى شود، بايد گفت كه آنها به دست عدالت سپرده مى شوند و از يك محاكمه سالم، عادل و علنى برخوردار خواهندشد.
اين دادگاه در پيشگاه همه ملت پخش خواهدشد و به آنها اين حق داده مى شود كه ازخود دفاع كنند. اما اينكه صدام را عفو كنم يا نه، اين موضوع دراختيار شوراى رياست جمهورى است و بنده حق ندارم به شكل فردى دراين زمينه كارى انجام دهم.
ما در شوراى رياست جمهورى داراى يك رئيس جمهورى و دو معاون وى هستيم. تصميم گيرى در اين شورا گروهى خواهدبود و به شكل جمعى رأى خواهيم داد. از شما خواهش مى كنم آگاه باشيد كه بنده از وكلايى بودم كه بيانيه بين المللى مخالفت با اعدام را امضا كرده ام و اين مسأله درواقع براى من مشكل ايجاد خواهدكرد، اگر كه از طرف دادگاه هاى عراق، احكام اعدام صادرشود.

س- رابطه دين و حكومت از نظر شما چگونه خواهد بود؟
ج- در قانون ( موقت ) اداره حكومت عراق و قبل از آن زماني كه در شوراي حكومتي بوديم به اين توافق رسيديم كه اسلام در عين اينكه به اديان ديگر احترام ميگذاريم ، دين رسمي كشور باشد. همچنين به توافق رسيديم كه هويت اسلامي كشور را در نظر بگيريم و دين اسلام را بعنوان يكي از منابع و مآخذ قانونگذاري تلقي كنيم. به نظر من اين راه حل رابطه دين و حكومت است.

س- دولتهاي مختلف جهان از جمله كشورهاي عربي به انتخاب شما بعنوان رئيس جمهور واكنش مثبت نشان دادند، آيا انتظار چنين عكس العمل مثبتي داشتيد؟
ج- به دليل روابط خوبي كه با كشورهاي جهان و به خصوص كشورهاي عربي داشتم ،انتظار چنين واكنشهائي را داشتم. من از زمان بسيار دور براي همبستگي عربي – كردي مبارزه ميكردم. در طي پنحاه سال گذشته در تلاش بودم كه روابط خوبي با رهبران غربي و كشورهاي عربي بنا سازم. مفتخر هستم كه يادآوري نمايم روابط خوبي با عربستان سعودي، زنده ياد جمال عبدالناصر، حافظ اسد، ملك حسين، معمر قذافي و كويت داشتم. براي همه اينها برنامه من جهت همبستگي با اعراب بسيار مشخص و معروف بود. بر اين اساس انتظار داشتم كه چنين واكنشهائي صورت گيرد و انتخاب مرا به شيوه اي كاملاً دموكراتيك شادباش گويند.

س- در اين انديشه هستيد كه كنفرانس سران عرب را در عراق برگزار كنيد، مثلاً در شهر اربيل يا سليمانيه به اين دليل كه آنجا بيشتر امن است؟
ج- در حال حاضر چنين امري را مورد مناقشه قرار نداديم اما مايل هستيم كه عراق نقش خود را در جهان عرب و در سطح بين المللي به شكل فعال ايفا نمايد. نبايد فراموش كرد كه عراق از بنيانگذاران اتحاديه عرب است و بر اين اساس با برادران عرب خود همكاري نموده تا مشكلات مطرح در جهان عرب را حل و فصل نمايد كه در رأس آنها قضيه فلسطين قرار ميگيرد. عراق هميشه ياور ملت فلسطين در دستيابي به آرمانهاي خود از جمله تشكيل دولت فلسطين در سرزمين هاي خود و به اجرا گذاشتن قطعنامه هاي سازمان ملل بوده است. درباره برگزاري كنفرانس سران عرب در زمان مقتضي تقاضاي خود را ارائه خواهيم داد اما محل برگزاري آن در بغداد خواهد بود و آن در زماني است كه امنيت كامل برقرار شده و مشكلي در اين زمينه احساس نميگردد. ولي كردستان بسيار خوشوقت خواهد شد كه رهبران عرب از آن ديدن كنند.

س- برنامه شما براي ايجاد همبستگي ملي ميان كردها و عربها بعد از اينكه رژيم صدام بذر اختلاف و تفرقه ميان آنها پاشيد، چيست؟
ج- روابط اعراب و كردها روابطي مردمي بوده و زياد تحت تأثير سياستهاي نظام گذشته قرار نگرفته است بلكه برعكس اين روابط به شكل ممتازي ادامه يافت و در برابر سياستهاي صدام كه تلاش ميكرد برادر را به جان برادر بياندازد، مقاومت نمود. در بدترين زمان حاكميت ديكتاتوري ملت عراق در كنار يكديگر بودند و بر پيوندهاي ديرينه خود تأكيد كردند. بگذار به ياد شما بياورم زماني كه رژيم صدام كردها را مجبور ساخت به جنوب يا به الرمادي مهاجرت كنند مردم جنوب و اهالي الرمادي از آنها استقبال برادرانه اي كردند و اجازه ندادند كه احساس كنند در ميان آنها غريبه هستند بدون اينكه موضوع شيعه يا سني در اينجا مطرح شده باشد. يك مثال ديگر در جريان پاك سازي قومي معروف به عمليات « انفال » صورت گرفت. در ان زمان رژيم صدام مردم كردستان را از مناطق خود خارج كرده و به جنوب يا غرب عراق ميفرستاده و سپس با روشهاي جنايتكاران آنها را زير خاك زنده به گور ميكرد. برخي از اين كردها توانستند خود را از زير خاك رهائي داده به روستاهاي اطراف پناه بياورند. مردم اين روستاها رفتار انساني در سطح عالي با انها داشتند. به آنها پناه داده و زخمهاي آنان را مداوا كردند. سپس در نزد خود نگه داشته و تا قيام 1991 كه به مناطق كردي خود بازگشتند، پيش آنها ماندند. اين است روابط عربي – كردي كه هيچكس نتوانست اثر سوء بر آن بگذارد. مدتي پيش مجموعه اي متشكل از 50 شيخ عشيره عربي از جنوب و مركز با من ديدار كردند. به آنها پيشنهاد كردم كه از شهر « حلبچه » ديدن كنند. تصور كنيد شهري كه توسط خلبانان عرب و رژيمي كه مدعي ناسيوناليسم عربي بود با بمبهاي شيمائي مورد هجوم قرار گرفته بود. اما مردم حلبچه به گرمي از آنها استقبال كردند. انها دوباره نزد من برگشتند و درباره اين استقبال سخن راندند. يكي از آنها به من گفت چنين رويدادي ما را خجالت زده كرد. به آنها گفتم اين طبيعت روابط عربي – كردي است و تحت تأثير كارهاي افرادي كه جنايت كردند و هزاران نفر را قتل عام نمودند قرار نگرفته است. به اعتقاد من در حال حاضر نيازي به بازسازي روابط عربي – كردي وجود ندارد بلكه آنچه مورد نياز است گسترش و تعميق آن از طريق افزايش ديدارهاي دوجانبه و اجراي طرحهاي مشترك است.ديروز كردها در كنار برادران شيعه خود ايستادند و در راه مبارزه مشروع آنها از آنان دفاع كردند و امروز در كنار برادران سني خود ميايستند تا آنها به همه حقوق سياسي خود نائل آيند.همبستگي ملي اكنون در عراق استوار است و دموكراسي، فدراليسم، حقوق شهروندي ، حقوق بشر و مساوات ميان همه عراقيها پايه هاي اساسي آن هستند.

س- آيا به نظر شما موضوع شهر كركوك مشكلي در برابر اين روابط خواهد بود يا به شكل مسالمت آميز حل خواهد شد؟
ج- به اعتقاد من اين موضوع به شكل مسالمت آميز حل خواهد شد. اگرچه قضيه كركوك يك مسأله پيچيده اي است اما ماده 58 ( قانون اداره موقت عراق ) آنرا از طريق بازگشت دادن كساني كه به زور از انجا رانده شدند و پيوند زدن اجزائي كه از اين شهر بريده شده امكان حل قضيه وجود دارد. كركوك بايد به شكل يك شهر « برادري » و همزيستي مسالمت آميز ميان كردها ، عربها و تركمن ها در آيد و ساكنين آن در مورد سرنوشت شهر تصميم خواهند گرفت.

س- در برابرشما پرونده هاي سنگيني نهفته شده است: امنيت، بيكاري و شرايط سخت اقتصادي. چگونه ميخواهيد اين مسائل را سرو سامان دهيد؟
ج- در اين راه از تجربه كردي استفاده خواهيم كرد. ابتدا تلاش ميكنيم امنيت را برقرار سازيم ، زيرا با برقراري امنيت درهاي كشور به سوي سرمايه گذاري خارجي باز خواهد شد. در اين حالت فرصتهاي شغلي زيادي ايجاد خواهد شد و اقتصاد كشور در مسير رونق و توسعه قرار خواهد گرفت، همانطور كه در كردستان اتفاق افتاد. در ان صورت نه فقط كسي بيكار نخواهد ماند بلكه از مناطق ديگر نيروي كار به سوي ما سرازير خواهد شد. زيرا در حال حاضر هزاران شركت خارجي وجود دارند كه مايل هستند در عراق سرمايه گذاري نمايند به اين دليل كه ما از اقتصاد آزاد بهره منديم.

س- آيا برنامه اي براي شركت دادن نيروهاي « پيشمرگه » در جهت مبارزه با تروريسم در سرتاسر عراق داريد؟
ج- نيروي پيشمرگه زير مجموعه نيروي ( مسلح ) عراق به حساب ميآيند و برخي از آنها در پليس عراق فعاليت دارند. اين نيرو در حال حاضر تحت امر فرماندهي كل نيروهاي ( مسلح ) عراق قرار دارند. بنابراين هر جا لازم شد بنا به اوامر دولت و براساس منافع ملي و خواست مردم وارد عمل خواهند شد.

س- آيا در انتخابات آينده خود را بازهم كانديدا خواهيد كرد؟
ج- من براي اين انتخابات اخير نامزد نميشدم اگر برادرم مسعود بارزاني مرا كانديدا نميكرد. اگر مجموعه رهبري كردها مرا در آينده نامزد كند، از آن پرهيز نخواهم كرد.

پايان