ايران امروز

اردن و تغيير در كابينه

حسن‌ هاشميان
چهارشنبه ١٧ فروردين ١٣٨٤

ملك عبدالله شاه اردن طی دو روز گذشته و برای چهارمين بار در طول پنج سال، امر به تغيير كابينه و گزينش دولت جديد نمود. اما اين بار تغييرات فراتر از حد معمول بود، زيرا در اين ميان نه فقط نخست وزير و تعداد زيادی از وزراء تغيير می‌كنند بلكه وزرای دربار و منشی‌های مخصوص كاخ سلطنت نيز از اين دگرگونی‌ها مستثنی نشدند. علاوه بر اين شگفتی تغییرات جديد اين‌بار بيشتر تحليلگران و ناظران امور اردن را غافلگير كرد زيرا كه آنها بر طبق قواعد جاری در اردن انتظار داشتند يكی از سياستمداران كهنه كار اين كشور مأمور تشكيل كابينه شود، اما پادشاه اردن اينبار ترجيح داد كه از يك شخصيت علمی و نه چندان معروف در ميادين سياسی بنام "عدنان بدران" برای رياست دولت خود استفاده كند. بدران متولد سال ١٩٣٥ در شهر جرش (شمال عمان پايتخت اردن) می‌باشد. تحصيلات دانشگاهی خود را در دانشگاه‌های مختلف امريكا تا درجه دكتری در رشته علوم science اخذ نمود. او به دو زبان انگليسی و فرانسوی كاملاً مسلط بوده و دارای درجه دكتری افتحاری از دانشگاه سئول در كره جنوبی است.
عدنان بدران در طول زندگی خود فقط دو بار آن هم برای مدت كوتاه به مناصب سياسی رسيد. بار اول در سال ١٩٨٩ در دولت زيد بن شاكر وزير كشاورزی شد و بار دوم در همان سال در پی اصلاحات در كابينه به وزارت آموزش و پرورش منصوب شد. بقيه سمت‌های بدران در طول زندگی علمی خود دانشگاهی بودند و از رياست دانشكده گرفته تا نمايندگی اردن در يونسكو را شامل می‌شود. آخرين پست بدران قبل از تصدی نخست وزيری ، رياست دانشگاه فيلادلفيا در شهر عمان بود.
گزينش چنين شخصيت علمی برای مقام نخست وزيری كه تجربه كمی در ميادين سياسی داشته است تحليلگران را شگفت زده كرد. ناظران امور اردن انتظار داشتند «سعد خير» رئيس استخبارات اين كشور يا فائز طراوانه نخست وزير اسبق برای اين منصب در نظر گرفته شوند. اما چنين انتخابی از سوی حاكم اردن حكايت از آن دارد كه شاه جوان مايل است همراه با اصلاحات خاورميانه تغييرات اساسی در كشور خود انجام دهد و اين وظيفه كه « نگاه به آينده » دارد مقدور نيست مگر به دست دانشگاهيانی كه از اين به بعد نقش آنها را در اداره كشور بيشتر خواهيم ديد. ملك عبدالله در اين رابطه به وزرای جديد خود گوشزد كرده كه بايد به اصلاحات سياسی – اجتماعی كشور سرعت بخشيده، مبانی جامعه مدنی را محكم تر ساخته و يك تعادل قوا با ديگر احزاب سياسی و تشكلهای حزبی از همه قشرهای جامعه ايجاد كنند. در سياست خارجی شاه اردن بر اين مسائل تأكيد كرده است كه پيوند كشور خود را با كشورهای عربی قويتر از گذشته ساخته و موضوع ياری دو ملت عراق و فلسطين كه‌هانی ملقی وزير خارجه بركنار شده اردن در گذشته به درستی نتوانست « مفهوم سازی » كند، را به حد انتظار « تفهيم » برساند.
نبايد از نظر دور داشت كه وزير خارجه سابق اردن يك سياست ساده لوحانه و نامفهمومی را در پيش گرفت كه اثر مخربی بر سياست خارجی اردن در دوران كوتاه تصدی وی بر اين وزارتخانه گذاشت. در ارتباط با طرح صلح خاورميانه امير عبدالله وليعهد عربستان، پادشاه اردن نظر مكمل و در راستای اين طرح داشت. اما‌هانی ملقی اين نظر را به شكلی تفسير كرد كه عربستان‌ها تصور كردند شاه اردن طرح جديدی در موازات طرح آنها در جلسه سران عرب در الجزائر عرضه خواهد كرد. موضوعی كه به شدت آل سعود را عصبانی كرد و برای توجيه اين مسأله شاه اردن مجبور شد در مصاحبه ای كه با روزنامه الحيات انجام داد، توضيح دهد كه قصد وی آن چيزی نبود كه وزير خارجه او گفته است.
خطای فاحش ديگر وزير خارجه سابق اردن در ارتباط با روابط بغداد و عمان قرار ميگيرد. بعد از انفجار حله و قتل عام مردم اين شهر بدست تروريستها و به دنبال آن شادی و جشن عده اندكی از مردم اردن در يك جای دور افتاده از اين كشور،‌هانی ملقی نتوانست توضيح واضح و قانع كننده ای در اين زمينه به عراقيها ارائه كند و برعكس ايران را متهم كرد كه شيعيان عراق را بر ضد اردن تحريك ميكند. اين سخن بدان معنا است كه شيعيان عراق دنباله رو ايران هستند و از اين كشور دستور ميگيرند. موضوعی كه قبلاً از سوی مسؤولان اردنی مطرح شده و عراقيها را به شدت ناراحت كرده بود.
بدون شك چنين خطاهائی در وزارت خارجه و ديگر نهادهای حكومتی، شاه اردن را مجبور ساخت تا دست به اصلاحاتی زده و كابينه را تغيير دهد. اما مهمتر از همه مقامات بلندپايه اردن بر اين اعتقاد هستند كه سرعت ماشين تغييرات در خاورميانه چنان شتابی گرفته كه يك لحظه غفلت ميتواند آنها را برای هميشه نادم سازد، از اينرو تلاش برای انطباق و سازگاری با اين تغييرات ميتواند سر چنين دگرگونيها در اردن باشد.