ايران امروز

استبداد اينترنتی در چين

ما جيان / برگردان: علی‌محمد طباطبايی
يكشنبه ٥ تير ١٣٨٤

١١ سال پس از اتصال چين به شبكه‌ی جهانی (www) دسترسی به اينترنت در اين كشور هنوز هم تحت حراست ديواره‌های آتش (firewalls) كه در پروكسی سرور‌ها جای داده شده است، قرار دارد. اين ديواره‌های آتش به وضوح ثابت كرده‌اند كه حتی از ديوار برلين هم مفيد‌تر و نفوذناپذير‌تر هستند. علاوه بر آن، افزايش تقاضا برای ارتباط پرسرعت‌تر و استفاده از باند عريض‌تر موجب به راه انداختن پروژه‌ی ٨٠٠ ميليون دلاری « سپر طلايی » شده است، يعنی سيستم ديجيتالی خودكار برای زير نظر گرفتن عموم كه در عين حال به طولانی‌تر شدن حكومت كمونيستی نيز مساعدت خواهد نمود زيرا از دستيابی آزاد مردم چين به اطلاعات جلوگيری می‌كند.
اصل زيربنايی سپر طلايی چنين است: « آنجا كه فضيلت يك گام به جلو آيد، فساد ده گام جلوتر خواهد آمد ». چين كه به سيستم‌های توسعه يافته‌ی سازمان‌های ضد جاسوسی غربی مجهز است، اكنون يك شمشير مجازی ساخته است كه راه ورود به دموكراسی را تهديد به متوقف نمودن می‌كند.
« راه‌های ورودی » اينترنت در چين در درجه‌ی اول در خدمت فيلتر كردن و زير نظرگرفتن اطلاعات سياسی قرار دارند. وظايف فنی آنها شامل جلوگيری از ورود به سايت‌های برون مرزی، فيلتر كردن محتوا و واژه‌های كليدی بر روی صفحات شبكه‌ی جهانی، كنترل نامه‌های الكترونيكی و كافه‌های اينترنتی، منحرف نمودن ارتباط كامپيوتر‌های خانگی، ارسال ويروس‌ها و ايجاد ارتباط سيستم‌های نظارتی با دفاتر حراست عمومی است. اينترنت به جای آن كه منادی عصر جديدی از آزادی باشد، مقامات چينی را قادر می‌سازد كه نظارت استبدادی خود را به كمال برسانند آن هم در شيوه‌هايی كه می‌توان گفت حتی مستبدين « ١٩٨٤ » جورج اورول را روسفيد می‌كند.
از ١٥ آوريل سال جاری، به كمك ابداعات جديد و بسيار پيشرفته‌ی علمی و تكنولوژيكی در سپر طلايی، هر انديشه و عمل مردمی كه در چين از اينترنت استفاده می‌كنند زير نظر قرار دارد. اما آنچه جورج اورول از پيش بينی آن ناتوان بود اين است كه دولت چين اين مهم را به كمك دموكراسی‌های غربی به انجام رسانده است.
امروز چين تنها كشوری در جهان است كه در آن مقوله‌ی « جرم سياسی اينترنتی » جنبه‌ی قانونی يافته است. انتشار مقاله در اينترنت می‌تواند با « ارتكاب عمل خلاف » و داشتن « ديدگاه‌های افراطی » برابر باشد و ممكن است كه به زندانی شدن افراد بيانجامد. اما خلافكاران و تبهكاران واقعی، يعنی مسئولين كمپانی‌هايی كه آن سيستم منحوس را برای كنترل انديشه طراحی و ساخته‌اند ـ نورتل، كيسكو و سان مايكروسافت ـ به زندان كه نمی‌روند هيچ، به كمتر از هتل‌های ٥ ستاره‌ی چينی رضايت نمی‌دهند.
از زمان زندانی شدن « لين‌های اين » اولين مجرم اينترنتی در چين در سال ٢٠٠٠ كه به خاطر برانگيختن مردم به انجام اقدامات مخالف حكومتی توقيف گرديد تا بازداشت اخير نويسنده‌ای با نام شی تائو بيش از ١٠٠ روشنفكر مستقل برای بيان نظرها و ديدگاه‌هايشان به زندان افتاده‌اند. از طرف ديگر كنترل اينترنت تا حدودی نيز مسبب افزايش ثابت تعداد طرفداران فرقه‌ی فالون گانگ كه توسط حكومت اعدام شده‌اند می‌باشد ـ تا ١٨ آوريل سال جاری مجموعاً ١٦٩٢ نفر.
آنچه در ارتباط‌های اينترنتی در چين معاصر فراوان است انواع و اقسام دام‌ها و تله‌ها می‌باشد: صفحه‌های اينترنتی با ظاهری آراسته، تصاوير نمادين كوچك (آيكون‌ها) كه كليك كردن بر رويشان كاری بس ساده است و البته ستاره‌های سينمايی با چهره‌هايی جذاب در آگهی‌های اينترنتی و اخبار جهانی كه لحظه به لحظه به روز می‌شوند و كاربر را تحريك به شركت نموده و وادار به ابراز نظر خود می‌كنند. اما همين كه نوك انگشتان كاربر با صفحه‌ی كليد تماس حاصل نمايد ديگر از دموكراسی نمايشی اثری بر جای نخواهد ماند ـ آن كاربر زن يا مرد در دامی كه برايش گسترده‌اند گرفتار می‌شود و هر كلمه‌ای كه او بر روی صفحه‌ی مانيتور خود تايپ كند به دقت توسط پليس اينترنتی كنترل می‌شود.
در كشوری كه آزادی بيان برای مدت نيم قرن است كه همچون يك تابو است و موضوعی كه نمی‌توان به آن پرداخت، اينترنت در ابتدا ثابت نموده بود كه موهبتی الهی است: چينی‌ها با شور و حرارت بسيار به سوی ايجاد سايت‌های اينترنتی و صفحه‌های وب شخصی هجوم آوردند. اما اكنون اين انسان‌ها خود را بدون حفاظ در برابر خطر دفاتر امنيت دولتی می‌بينند.
برای مثال سايت « دموكراسی و آزادی » طی سه سال گذشته ٤٣ بار بسته شده و يا به طور موقت مسدود گرديده است. گزارش‌های افشاگرانه‌ی آن در باره‌ی مرگ ژائو ژيانگ يعنی رهبر طرفداران اصلاحات دهه‌ی ١٩٨٠ كه به خاطر اعتراض به سركوب مخالفان در ميدان تيان يان من در ژوئن ١٩٨٩ به زندان افتاد، در نهايت باعث گرديد كه مغلوب سپر طلايی شود. امروز عمر متوسط پروكسی سرورها در چين چيزی در حد ٣٠ دقيقه است و ١٧٠٠ كافه‌ی اينترنتی تعطيل شده است. فن آوری فيتلرينگ سايت‌های اينترنتی می‌تواند نامه‌های اينترنتی ٨٠ ميليون « شهروند شبكه‌ای » را در چين مسدود كرده و يا آنها را ردگيری نمايد.
از آنجايی كه برای بسياری از مردم چين اكنون چت روم‌ها و صندوق‌های پستی شخصی اينترنتی به چيزی كاملاً ضروری تبديل شده، بهبود بخشيدن به نظارت اينترنتی شتاب يافته است. در نتيجه امروزه احتمال بيشتری وجود دارد كه متفكرين آزاد انديش در چين پس از ابراز نظرات مخالف خود گير افتند تا آنچه مثلاً در دهه‌ی ١٩٨٠ و اوايل ١٩٩٠ ممكن بود، يعنی هنگامی كه انتشارات زيرزمينی به عنوان شبكه اصلی برای بيان آزاد نظرات محسوب می‌گشت.
در واقع با وجوديكه پوشش اينترنت در چين به طور دائم در حال افزايش است، توانايی حزب كمونيست برای سانسور با سرعت بيشتری از آن رشد می‌كند، آن هم البته به يمن تكنولوژی‌های غربي. در واقع حزب كمونيست از همان روزهای اول انقلاب خواب اين قسم از نظارت را پيوسته در سر داشته است. استبداد در چين نه تنها اكنون ايمن‌تر شده است، بلكه حد اقل فعلاً در حالت دفاعی قرار ندارد.
البته هميشه اوضاع به همين گونه نخواهد ماند. با وجوديكه « پروژه‌ی سپر طلايی » از زمانی كه حزب كمونيست در ١٩٤٩ قدرت را به دست گرفته است بزرگترين سرمايه گذاری در حوزه‌ی ايدئولوژيك محسوب می‌شود، اما احتمال می‌رود كه اين آخرين اقدام بزرگ حزب پس از فروپاشی باشد. همچون ديوار برلين، محدوديت‌های اينترنت در چين نيز از لحاظ فنی چندان بی عيب و نقص نيست و از آنچه غير قابل دفاع است دفاع نموده و آنچه به دردنخور است را همچنان حفظ می‌كند.

ما جيان نويسنده‌ی زندگی نامه‌ی شخصی مورد تحسين قرار گرفته خود با عنوان « خاك سرخ » است و همچنين رمانی با عنوان « ماكارونی ساز ». او امروز در تبعيد زندگی می‌كند.

1: Project Syndicate2005