ايران امروز

انتخابات شیلی: میلیاردر و پسر چریک و باقی قضایا

سعید شروینی
.(JavaScript must be enabled to view this email address)

با پیروزی محافظه کاران در دور اول انتخابات ریاست جمهوری شیلی، نیروهای راست این کشور، بعد از ۵۸ سال دوباره در آستانه کسب قدرت قرار گرفته‌اند. انتخابات روز یکشنبه انحصار قدرت در دست دو حزب عمده را شکست و وضعیت سیاسی جدیدی را در این کشور به وجود آورد. ابتکار مهاجران شیلیایی نیز در این انتخابات اعتنابرانگیز بود.

در ۲۰ سالی که از برچیده‌ شدن حکومت آگوستو پینوشه می‌گذرد، سوسیالیست‌های شیلی نقش عمده‌ای در حکومت داشته‌اند، ولی سیاست‌های اقتصادی نئولیبرالی دوران پینوشه تغییر اساسی نکرده است. هنوز هم به رغم رشد بالای اقتصادی این کشور، شکاف میان فقر و ثروت در آن یکی از فاحش‌ترین‌ها در سراسر جهان است. سیاست‌های اجتماعی ۵ سال گذشته که خانم میشل باچلت از حزب سوسیالیست در مقام ریاست جمهور آنها را دنبال کرده، البته بی‌تاثیر نبوده‌اند، ولی تحولی اساسی در شرایط به وجود نیاورده‌اند. اکثر مدارس و دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها در شیلی از "نعمت" سیاست‌های اقتصادی دوران پینوشه خصوصی‌اند که اقشار فرودست جامعه کمتر امکان دسترسی به آنها را دارند. ارتش هم همچنان سنگین وزن در صحنه سیاسی باقی مانده و هر سال برای خودش رقمی افسانه‌ای را وارد بودجه می‌کند. کسی که سانتیاگو پایتخت مدرن شیلی را ببیند، زمانی که از این شهر خارج شود، توسعه نیافتگی‌ها و عقب ماندگی‌ها در قیاس با سانتیاگو برایش غیرقابل باور است.

شکاف چپ، انسجام راست

در چنین شرایطی، منع قانونی برای نامزدی دوباره خانم باچلت از یک سو و اقدام ائتلاف چهار حزبی چپ- میانه حامی او ("ائتلاف احزاب دمکراتیک") در نامزدی ادواردو فری ، رئیس جمهور سابق و چهره‌ای فاقد وجهه و شاخصه‌ای بارز، سبب شد که سبستاین پینرا،۴۴ درصد آرا را از آن خود کند. پینرا، میلیادری که به برلسکونی آمریکای جنوبی معروف است، به نمایندگی از "ائتلاف شیلی" متشکل از حزب حامیان پینوشه و یک حزب دست راستی دیگر وارد کارزار انتخاباتی شده است. او بخش بزرگی از یکی از فرودگاه‌های اصلی شیلی، یک کانال تلویزیونی و سهام اصلی کولو کولو، معروف‌ترین تیم فوتبال شیلی را در تصاحب خود دارد و از امکانات رسانه‌ای قوی برخوردار است.ادواردو فری به ۳۰ درصد آرا دست یافته است. (عکس: پیینرا و همسرش پس ازاعلام نتایج دور اول انتخابات).



هم باچلت که در ماه مارس قدرت را واگذار می‌کند و هم فری که به نمایندگی از ائتلاف او وارد کارزار انتخابات شده، هر دو پدران خود را در اثر سرکوبگری‌ها و شکنجه‌های رژیم پینوشه از دست داده‌اند. ماجرای مرگ مشکوک پدر فری که در دهه ۱۹۶۰ رئیس جمهور شیلی بود تا همین چند هفته پیش رمزیابی نشده بود، اما حال معلوم شده که مرگ او به هنگام عمل جراحی در سال ۱۹۸۲ نه به خاطر جراحی، بلکه ناشی از تزریق سم در بیمارستان به او بوده است. برملاشدن این ماجرا برگ دیگری به پرونده دوران سیاه پینوشه افزود، اما باز هم در کارزا انتخاباتی کمک چندانی به افزایش محبوبیت فری نکرد.

در توضیح موفقیت پییرا می‌توان به دلایل زیر اشاره کرد:

- خستگی نسبی جامعه از حکومت ۲۰ ساله ائتلاف چپ و میانه،
- فساد و ارتشا گسترده در دستگاه‌های دولتی
- لحن و کنش توام با اعتماد به نفس و همچنان تهاجمی نیروهای راست و اقشار مرفه جامعه در سومین سال مرگ پینوشه که این بار با درس گیری از تجارب گذشته صرفاً با یک نامزد وارد کارزار انتخاباتی شد
- کم مایگی دستاورد ائتلاف چپ – میانه حاکم در غلبه بر فقر و فاقه و تداوم سیاست‌های نئولیبرالی جنون آمیز دوران پینوشه که از بیم "دلخوری" ارتش، نگاه چپ هم به آن نمی‌شود
- ممنوعیت دو دور ریاست جمهوری که مانع از شرکت خانم باچلت در این دور از انتخابات شد. به رغم نارضایتی‌‌های عمومی از کارنامه ۲۰ ساله ائتلاف حاکم، خود باچلت همچنان از محبوبیت بالایی برخوردار است و اگر می‌توانست در انتخابات شرکت کند در همان دور اول پیروز می‌شد.
- کارنامه ضعیف ادواردو فری در دوران ریاست جمهوری اش و کاریسمای نازل او

نامزدی که صفوف را برهم زد

ولی شاید اصلی‌ترین دلیل قدرت گیری نامزد ائتلاف راست این است که امسال در خود ائتلاف چپ- میانه حاکم به دلیل نامزدکردن فری شکاف روی داد. عجیب این که مارکو انریکو اومینامی (یا به اختصار «مئو»)، فرزند میگوئل انریکو، رهبر مقتول جنبش چریکی میر، به چهره اصلی سرخوردگان از وضعیت دورنی ائتلاف حاکم بدل شد و به نمایندگی از این بخش به عنوان نامزدی مستقل به کارزار انتخاباتی پیوست.(عکس: ادواردو فری).

جنبش میر در سال‌های اول دوران پینوشه یکی از قوی‌ترین جنبش‌های چریکی آمریکای لاتین به شمار می‌آمد. با کشته شدن رهبر آن در سال ۱۹۷۴ حضیض این جنبش هم به تدریج آغاز شد و حالا این جنبش با حزب کمونیست و حزب اومانیست شیلی، ائتلاف چپ "ما در اتحاد بیشتر می‌توانیم" را تشکیل می‌دهد که نامزدش در انتخابات دیروز اندکی بیش از ۶ درصد آرا را به دست آورد.

باری، مئو، پسر رهبر مقتول جنبش میر، در سال ۱۹۷۳ دنیا آمده. پس از قتل پدرش توسط نیروهای پینوشه در حالی که هنوز شیرخواره بود همراه با مادرش توسط نیروهای امنیتی همین رژیم، مجبور به ترک شیلی شد. در پاریس کارلوس اومینامی، سناتور سوسیالیست محبوب شیلی در دوران آلنده پدرخواندگی او را به عهده گرفت. مئو فیلمساز شد و در بازگشت به شیلی پس از دوران پینوشه به حزب سوسیالیست پیوست و اینک نماینده این حزب در مجلس است. هم تحرک و جوانی او و هم شعارهایش که ائتلاف حاکم را به دلیل انتخاب فری به نامزدی انتخاب ریاست جمهوری، منجمد و غیرپویا و انسدادزده می‌داند و هم تاکیدش بر ادامه سیاست‌های اجتماعی محبوب باچلت همه و همه سبب شدند که بدون پشتوانه سازمانی قوی ۲۰ درصد آرا را از آن خود کند.

دور دوم: انتخاباتی فشرده و تنگاتنگ

تا آنجا که آرا دور اول انتخابات نشان می‌دهند، مجموعه‌ی نیروهای چپ و میانه- اتئلاف احزاب دمکراتیک با نامزدی فری (۳۰ درصد)، هواداران مئو (۲۰ درصد) و ائتلاف "در اتحاد بیشتر می‌توانیم" (۶۲/ ۶ درصد) نسبت به نامزد جناح راست (۴۴ درصد) همچنان دست بالا را دارند. ولی مئو فعلاً اعلام کرده است که در دور دوم نه به سود فری و نه به سود پیینرا موضع نخواهد گرفت و هر هوادار او می‌تواند بسته به وجدان و صلاحدید خود رای خود را به صندوق بریزد. اگر این موضع مئو تغییر نکند، انتخابات دور دوم انتخاباتی فشرده خواهد بود، و پیروزی پینرا محتمل تر خواهد شد. در نظرسنجی‌های بلاواسطه پس از انتخابات دور اول، یک سوم هواداران مئو گفته‌اند که در دور دوم به پییرا رای خواهند داد. ائتلاف «ما در اتحاد بیشتر می‌توانیم» در دور دوم از فری حمایت می‌کند.

در صورت پیروزی پینرا، پس از تثبیت کودتاچیان در هندوراس، دومین گردش به راست در آمریکای جنوبی در ظرف چند ماه اخیر روی خواهد داد. البته نمی‌توان این پیروزی‌ها را نشانه یک روند و بازگشت آمریکای لاتین از چپ‌گرایی تلقی کرد، به خصوص که همین چند هفته پیش اوو مورالس در بولیوی برای بار دوم با اکثریت قاطع به ریاست جمهوری انتخاب شد. ولی با توجه وزن سیاسی، اقتصادی و نظامی شیلی در آمریکای لاتین پس از برزیل و آرژانتین، می‌توان تصور کرد که قدرت گیری نیروهای محافظه کار و راست در این کشور، به گرایش‌های همسو در کشورهای مجاور قوت و اعتماد به نفس بیشتری خواهد بخشید و کشورهای تحت حکومت راستگرایان مانند کلمبیا، پرو و هندوراس و ... از انزوای کمتری رنج خواهند برد.

تغییرات احتمالی در داخل و خارج

به جز کاستن یا حذف سیاست‌های اجتماعی دوران خانم باچلت و برخی تلاش‌ها برای کاستین از میزان فساد و ارتشا در دستگاه‌های دولتی به نظر نمی‌رسد که به قدرت رسیدن احتمالی در سیاست‌های داخلی تغییر عمده‌ای را دامن زند، به ویژه این که در انتخابات مجلس و یک دوم نمایندگان سنا که همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزارشد کماکان نیروهای چپ و میانه فراکسیونی قوی را در مجالس می‌سازند. با این همه بعید نیست که پیینرا به قول خود در باره محدودسازی یا حذف روند بررسی حقوق بشری و اخلاقی کارنامه دوران پینوشه عمل کند و اعاده حیثیت از قربانیان آن دوران را به تعلیق درآورد. (عکس: مئو).

در عرصه سیاست خارجی به قدرت رسیدن پیینرا به معنای آغاز کاهش ارتباطات و هماهنگی‌های شیلی با حکومت‌های چپ گرای برزیل و آرژانتین و بولیوی و ونزوئلا و نیکاراگوئه و ... و در عوض، بسط همکاری‌ها با کلمبیا و و اشنگتن خواهد بود.

ابتکار مهاجران

نکته جالب در انتخابات روز یکشنبه اقدام مهاجران شیلیایی در خارج از کشور بود که به طور نمادین صندوق رای دائر کردند و به پای آنها رفتند. این مهاجران که اغلب پناهندگان سیاسی دوران پینوشه و خانواده‌ها و بستگان آنها هستند، شمارشان بر اساس داده‌های رسمی به ۸۵۰ هزار نفر می‌رسد که در قیاس با جمعیت ۱۳ میلیونی شیلی رقم کمی نیست و در کنار ۸ میلیون صاحبان حق رای در داخل، رایشان می‌تواند تاثیری محسوس در پیروزی یا شکست نامزدها بازی کند. با توجه به گرایش چپ و میانه اکثر مهاجران، تا کنون تلاش مکرر برای تصویب قانون جهت اعطای حق رای به آنها، در مجالس شیلی به سبب مخالفت نیروهای راست و محافظه کار با شکست روبرو شده است.