iran-emrooz.net | Sat, 21.07.2007, 21:44
صف‌آرایی مومنین
پیر هوی مان / برگردان: علی‌محمد طباطبایی
ترکیه اسلامی‌تر می‌شود. مردم روزه می‌گیرند، نوشابه‌های الکلی ناپدید می‌شود، زنان حجاب اسلامی به سر می‌کنند. در پشت سر این‌ها یک انقلاب اجتماعی خود را مخفی کرده است: تازه به دوران رسیده‌های شهرستانی برای به دست گرفتن کامل قدرت آماده می‌شوند و اربابان سابق سکولار در استانبول را به چالش می‌گیرند. این از شور بختی ترکیه‌ی امروز است که مادربزرگ‌هایش از نوه‌های خود متجدد‌تر هستند.
در واقع زولفو لیوانلی می‌بایست از زندگی خودش راضی باشد. او از گلخانه‌ی ویلای وسیع خود به بسفور که بر بیننده تاثیری باشکوه می‌گذارد می‌نگرد. ملک او در یک منطقه‌ی جنگلی و پردرخت واقع شده است با درخت‌های سربه فلک کشیده و جیک جیک واضح پرندگان در میان آنها، و در فاصله‌ای نه چندان دور از مهمترین شهر شلوغ ترکیه یعنی استانبول: ترکیبی از شهر ییلاقی ایتالیایی یعنی پورتوفینو و شهر سوئیسی سوگرزه، کمی بالاتر از بخشی از استانبول به نام Tarabya که نام آن از واژه‌ی یونانی قدیم یعنی Therapia اقتباس شده است.
لیوانلی نه فقط فردی متول است که مورد احترام مردم کشورش نیز قرار دارد. هرکس او را در ترکیه می‌شناسد. به عنوان نویسنده و فیلم ساز فردی موفق است. به عنوان خواننده و آهنگ ساز فردی مشهور، به عنوان کارگردان بالاترین جوایز را دریافت کرده و به عنوان نماینده‌ی پارلمان بخشی از نخبگان سیاسی کشور محسوب می‌شود. Joan Baez و اودو لیندنبورگ (خواننده‌ی آلمانی) ترانه‌های او را خوانده‌اند. با ویم وندرس همکاری داشته و در 1996 سفیر یونسکو گردیده. با این وجود این مرد با ظاهر باوقار و آراسته‌ی خود به نظر مضطرب می‌آید و خود را مانند پیامبری احساس می‌کند که می‌بیند پیش‌گویی‌های تیره و غم بار او دارد که درست از آب در می‌آید. او سال‌ها است که در باره‌ی خطر اسلام‌گرایان هشدار داده، خطری که میان دریای اژه در غرب و دریاچه‌ی وان در شرق گسترش می‌یابد. «ما از آن بیم داریم که مجبور شویم این سبک زندگی خود را تغییر دهیم».
در حال حاضر هشدار او بر ضد اسلامیزه کردن کشور به شدت مطرح می‌باشد. در 22 جولای ترکیه نه فقط در باره‌ی تناسب قدرت آتی احزاب سیاسی در پارلمان تصمیم خود را خواهد گرفت، که رای دهندگان هویت کشور خود را نیز تعین خواهند کرد. آنها تعیین خواهند نمود که در آینده تاثیر و نفوذ اسلام تا چه اندازه باید باشد. فعلاً دو حزب در برابر هم صف آرایی کرده‌اند: حزب عدالت و توسعه با ریشه‌های اسلامی که فعلاً دولت را در دست دارد و اصطلاحاً AKP خوانده می‌شود و حزب جمهوری خواه خلق یا CHP که به بنیانگذار جمهوری یعنی کمال آتاتورک باز می‌گردد. اگر AKP به رهبری نخست وزیر اردوغان به پیروزی رسد (که فعلاً نظرسنجی‌ها چنین نشان می‌دهند) در این صورت زولوف لیوانلی همه چیز را بسیار تیره می‌بیند: «ما با تهدید یک حکومت دینی مواجه هستیم». AKP می‌خواهد که از ترکیه یک کشور اسلامی بسیازد.
لیوانلی، 61 ساله هیچ ضدیتی با اسلام ندارد، اگر البته این اسلامی میانه‌رو باشد، یعنی همان اسلامی که او در خانواده‌ی خود با آن آشنا شده است. اودر یک خانواده‌ی مسلمان بزرگ شده که در آن به هیچ وجه نوشابه‌ی الکلی جزو محرمات نبوده: «پدرم در حال حاضر 90 سال دارد و با این حال او از یک گیلاس راکی روزانه‌ی خود صرف نظر نمی‌کند. زنها در خانواده‌ی ما حجاب بر سر ندارند، حتی مادربزرگم که در آغاز قرن گذشته به دنیا آمده است». این اسلام واقعی ترکیه بود که منشا آن به عثمانی‌ها می‌رسید: «هیچ کدام از سلطان‌های عثمانی به سفر هج نرفتند ـ علی‌رغم آن که این سفر جزو اصول و مبانی اسلام است». لیکن اکنون یک اسلام نو و بنیادگرا تمامی ترکیه را در بر گرفته: «اسلامی که بر خشونت مبتنی است». این از شوربختی ترکیه‌ی امروز است که مادربزرگ‌هایش از نوه‌های خود متجدد‌تر هستند.
دینداری نه فقط در روستاها که در شهرهای بزرگ هم کاملاً به چشم می‌خورد: روزهای شنبه ترک‌ها از تمامی اقشار به مسجد بزرگ ایوب در استانبول سرازیر می‌شوند، جایی که یک افسر بلند مرتبه‌ی پیامبر یعنی ابو ایوب انصاری آرامگاه ابدی خود را یافته است. در اینجا یک اسلام عامیانه و مردم‌پسند جاری است: هرکس که آرزویی دارد قبر ایوب را زیارت می‌کند. گفته می‌شود که انجام عبادت‌های دینی در این مکان برای متحقق شدن آرزوها موثر واقع می‌شود. البته در این مکان مسئولین دینی تابلوهایی نصب کرده‌اند که مطابق با آنها این گونه افکار در حکم «خرافات» هستند. با این وجود محبوبیت مسجد ایوب جاودانی است.
خانواده‌ی لیوانلی متعلق به فامیلی ممتاز از صاحب نفوذان ترکیه است. پدر بزرگ او قاضی بود، پدرش رئیس بالاترین دادگاه عالی کشور. پنج سال پیش او به عنوان نماینده‌ی مجلس انتخاب گردید. لیوانلی با نگرانی شاهد به چالش کشیده شدن نخبگان « قدیمی» است که خود او نیز به آنها متعلق است و آنهم توسط نیروی جدید اسلام‌گرایان. طی 20 سال گذشته هزاران متقاضی کار از روستاها به شهرهای بزرگ سرازیر شده‌اند. در آنجا فقر بود که در انتظار آنها نشسته بود و حکومت کمکی به آنها نکرد. در یک چنین شرایط و محیطی شبکه‌ی اسلامی فعال گردید: آنها در حالی که به شدت توسط AKP حمایت می‌شدند به داد دل بی خانمان‌ها رسیدند. تنها در استانبول آن گونه که در مقر اصلی حزب ادعا می‌شود چندین ده هزار داوطلب در حال انجام وظیفه هستند.
واعظین از استان آناتولی «مغز‌های مردم» را تسخیر کرده‌اند. این را لیوانلی می‌گوید و مثالی ذکر می‌کند: «کودکانی در سن پنج یا هفت سالگی در تلویزیون در وصف پیامبر اسلام سرودهای ستایش‌آمیز می‌خوانند. در شهرها تعداد بیشتری از زنان حجاب بر سر می‌کنند. کلاس‌های قرآن بسیار مورد علاقه و توجه قرار گرفته است. در آناتولی دیگر به ندرت نوشابه‌ی الکلی یافت می‌شود ». مهمتر از هرچیز طی ماه رمضان اسلامیزه شدن جامعه بسیار مشهود‌تر است: نسبت به گذشته رستوران‌های بیشتری بسته می‌مانند ـ گویی که همه وظیفه دارند روزه بگیرند. در دوران جوانی لیوانلی پایان مراسم افطاری در حد یک رویداد رسمی و عمومی نبود. امروز مسئولین شهر استانبول که AKP بر آن حکومت می‌کند چادرهای بسیار بزرگی برپا می‌کنند و شب‌ها به طور مجانی غذا توزیع می‌کنند. دینداران گستاخ‌تر می‌شوند. به این ترتیب در همین اواخر یکی از اعضای مهم دولت بدون آن که مورد پرسش قرار گیرد خواهان آن شد که در ترکیه اجرای قوانین اسلامی جامه عمل بپوشد. لیوانلی با نگرانی بسیار به جدیدترین مثال از «ایرانی کردن» ترکیه اشاره می‌کند: ممنوعیت تبلیغ مایوهای دوتکه در استانبول.
AKP البته خود را مدرن نشان می‌دهد اما به طور پنهانی ـ آن گونه که لیوانلی تصور می‌کند ـ یک برنامه‌ی اسلامی را تعقیب می‌کند. در دهه‌ی 90 در انتخابات شهرداری استانبول لیوانلی در مقابل اردوغان که فعلاً نخست وزیر است به فعالیت انتخاباتی پرداخت. با این وجود هنرمند ما شانسی برای پیروزی نداشت: در اردوگاه لائیک‌ها یک نامزد دیگر نیز خود را مطرح ساخت و در نتیجه رای‌ها شکسته شدند و در نهایت اردوغان به شهرداری رسید.
ادامه دارد ...