الیگارش‌ها کسانی هستند که ثروتشان مافوق تصور است و با کسانی که قدرت را در دست دارند ارتباط بسیار نزدیکی دارند.الیگارش ها اکنون در مناقشه بین روسیه، اوکراین و غرب گرفتار شده‌اند. ولی الیگارش به چه کسی گفته می‌شود؟
در حالی که بحران بین روسیه، اوکراین و غرب بالا می گیرد، یک بار دیگر الیگارش های روس در مرکز یک مناقشه بین المللی قرار گرفته‌اند.
پس از آن که روسیه حمله برای اشغال اوکراین را شروع کرد، غرب تحریم های اعمال شده علیه بانک های روسیه و بسیاری از روس ها را که رسانه های غربی آنان را “دوستان صمیمی” پوتین می خوانند، تشدید کرد.
کلمه “الیگارش” دارای یک تاریخچه طولانی است ولی در حال حاضر معنای خاص بیشتری پیدا کرده.
به مفهوم سنتی، یک الیگارش عضو یا طرفدار یک الیگارشی است-یک نظام سیاسی که در آن گروه کوچکی بر مردم حکومت می کنند.
ولی اکنون این کلمه به طور معمول به گروهی از افراد فوق العاده ثروتمند روسی اطلاق می شود که پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ به افراد سرشناسی تبدیل شدند.
کلمه الیگارش مرکب از دو پیشوند یونانی است که معنی آن “حکومت اقلیت” است.
بنا بر این الیگارش می تواند اشاره به یک عضو طبقه حاکم باشد که از لحاظ مذهب، خویشاوندی، شهرت و اعتبار، وضعیت اقتصادی و حتی زبان، متمایز از بقیه جامعه است
چنین نخبگانی اغلب از طریق راه های مشکوک، به دنبال منافع شخصی خودشان هستند.
الیگارش های امروزی چه کسانی هستند؟
این روزها الیگارش اغلب به کسانی گفته می شود که بیش از حد ثروتمند هستند و از طریق معاملات با دولت پولدار شده اند.
شاید سرشناس ترین الیگارش در بریتانیا، رومن آبراموویچ بازرگان روسی باشد که صاحب باشگاه فوتبال چلسی است. او ثروتش را که ۱۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار تخمین زده می شود، از راه فروش دارایی‌هایی به دست آورده که قبل از فروپاشی شوروی دولت مالک آن بود و بعدا او آنها را تصاحب کرده بود.
الیگارش شناخته شده دیگر آلکساندر لِبِدف، بانکدار و مامور سابق کا گِ بِ ( سرویس اطلاعاتی و امنیتی شوروی) است که پسرش یوگنی در حال حاضر صاحب روزنامه ایونینگ استاندارد در لندن است. یوگنی لبدف که اکنون یک شهروند بریتانیایی است، عضو مجلس اعیان بریتانیاست.
سایر کشورها هم الیگارش دارند
انستیتوی آینده اوکراین، که یک سازمان مستقل مستقر در کی‌یف است، معتقد است که علت موانع و مشکلات توسعه در اوکراین نفوذ گسترده گروهی از الیگارش ها در جامعه، صنعت و سیاست این کشور است.
سازمان یاد شده در گزارشی می نویسد پس از سقوط شوروی در دهه ۱۹۹۰ در دوره ریاست جمهوری لئونید کوچما در اوکراین “الیگارش های سابق” دوباره جان گرفتند.
“الیگارش‌های اوکراین بیشتر دارایی های خود را از طریق تبانی با مقامات و از راه خصوصی سازی های فاقد شفافیت و با پنهانکاری به دست آوردند و از آن هنگام کنترل نظام سیاسی همچنان یک عامل مهم برای نجات کسب و کارشان بوده.”
چگونه الیگارش ها پولدار شدند؟
ویکتور آندروسیو، رئیس انستیتوی آینده اوکراین، در سال ۲۰۱۹ طی سخنرانی در مرکز ویلسون در واشنگتن، گفت الیگارش ها “یک طبقه اجتماعی” از مردم هستند که “راه های بخصوصی برای داد و ستد” دارند و برای زندگی و اعمال نفوذ از شیوه مخصوصی استفاده می کنند.
“آنها واقعا بازرگان نیستند. آنان ثروتمند هستند ولی راهی که برای ثروتمند شدن انتخاب کردند با آنچه در یک کشور سوسیالیست اتفاق می افتد کاملا متفاوت است.
“آنها کسب و کار را خلق نکردند: آنان کسب و کار را از دولت به غنیمت گرفتند.”
چرا تعداد الیگارش‌های روسی زیاد است؟
یکی از دلایل شمار قابل توجه الیگارش های روس به دلیل اتفاقاتی است که پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ رخ داد.
در روز کریسمس سال ۱۹۹۱ میخائیل گورباچف، از ریاست جمهوری شوروی استعفا داد و رهبری کشور تازه استقلال یافته روسیه، به بوریس یلتسین سپرده شد.
در حالی که در نظام کمونیستی مالکیت خصوصی جایی نداشت، روسیه کاپیتالیست برنامه خصوصی سازی کشور را در مقیاس وسیع شروع کرد، به خصوص در رشته صنایع، انرژی و بخش های مالی.
در نتیجه در دوره برنامه خصوصی سازی اوایل دهه ۱۹۹۰تعداد قابل توجهی از روس ها بیش از حد تصور ثروتمند شدند.
اگر آنان در موقعیت مناسبی قرار داشته و ارتباطات درستی داشتند می توانستند تمام بخش های صنعت روسیه را تصاحب کنند. معامله مواد خام مانند مواد معدنی، نفت و گاز از جمله راه‌های کسب ثروت بود.
آنها کمک مقاماتی را که انجام این معاملات را تسهیل کرده بودند، با پرداخت پول جبران می کردند یا اینکه پّست هایی مانند مدیریت را در اختیار آنان قرار می دادند.
الیگارش ها صاحب رسانه های گروهی، میدان های نفتی، کارخانجات فولاد و شرکت های مهندسی بودند و غالبا برای منفعتی که می کردند سود بسیار ناچیزی پرداخت می کردند.
آنها حامی بوریس یلتسین بودند و در سال ۱۹۹۶، هزینه انتخابات ریاست جمهوری او را تامین کردند.
پوتین و الیگارش‌ها
وقتی پوتین جانشین یلتسین شد در صدد مهار الیگارش ها برآمد. ولی کسانی که از لحاظ سیاسی با او متحد بودند موفقیت بیشتری به دست آوردند.
شماری از الیگارش های اصلی ماننند بوریس بِرِژوفسکی که به جبهه پوتین نپیوسته بودند، ناچار به فرار از کشور شدند.
میخائیل خودورکوفسکی که زمانی تصور می شد ثروتمندترین فرد در روسیه است اکنون در لندن زندگی می کند.
وقتی در سال ۲۰۱۹ روزنامه تایمز مالی از آقای پوتین در باره الیگارش ها سئوال کرد، پاسخ داد: “ما دیگر الیگارش نداریم.”
ولی کسانی که روابط بسیار نزدیکی با آقای پوتین داشتند در نتیجه برخورداری از حمایت او موفق به تاسیس امپراطوری های بازرگانی و مالی شدند.
دولت بریتانیا بوریس روتنبرگ، را که در کودکی با آقای پوتین عضو یک باشگاه جودو بوده “یک بازرگان سرشناس روس که مناسبات شخصی نزدیک با آقای پوتین دارد” توصیف می کند.
نشریه آمریکایی فوربس، ثروت آقای روتنبرگ را یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار تخمین زده است.
پس از این که آقای پوتین دو منطقه جدایی طلب دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین را به عنوان “جمهوری های مردم” به رسمیت شناخت، دولت بریتانیا بوریس روتنبرگ و برادرش آرکادی را مشمول تحریم کرد.
دولت بریتانیا هم رومن آبراموویچ، میلیاردر روس و مالک باشگاه چلسی را تحریم و دارایی‌های او را توقیف کرد.
علاوه بر بریتانیا، اوکراین، آمریکا، اتحادیه اروپا، استرالیا و ژاپن هم تحریم هایی را علیه الیگارش های روسیه به اجرا درآورده اند و به نظرمی رسد به دنبال تجاوز روسیه به خاک اوکراین بسیاری از این تحریم‌ها احتمالا تشدید خواهد شد.”