بی بی سی
دوشنبه ۱۳ آوریل ۲۰۲۰
یووال نوح هراری، تاریخ شناس اسرائیلی و نویسنده کتاب “انسان خردمند” در مصاحبه با بی‌بی‌سی می‌گوید ویروس کرونا بحرانی سیاسی است نه پزشکی و گزینه‌هایی که امروز انتخاب می کنیم احتمالا زندگی ما را برای سالهای سال شکل خواهد داد.
در پی این بیماری فراگیر چه جامعه‌ای ظهور خواهد کرد؟ کدام کشورها متحدتر و کدام یک منزوی تر خواهند شد؟ آیا ابزار نظارت بر نحوه اجرای محدودیت های کنونی برای حفاظت یا سرکوب شهروندان به کار خواهد برده خواهد شد؟
یووال هراری در مصاحبه با بی بی سی گفت: “این بحران ما را به اتخاذ تصمیم های بسیار بزرگ و تصمیم گیری سریع ناگزیر خواهد کرد اما ما دارای اندیشه و عقیده نیز هستیم.”
بحران سیاسی
به گفته او “شاید دو انتخاب بسیار مهمی که با آنها مواجه هستیم این است که آیا باید از طریق انزوای ملی‌گرایانه با این بیماری مقابله کنیم یا راه همکاری و یکپارچگی بین‌المللی را برگزینیم. دوم اینکه، در سطح هر کشور، آیا باید با توسل به نظارت متمرکز و تمامیت خواهانه بر این بیماری غلبه کنیم یا اینکه شیوه یکپارچگی و تواناسازی شهروندان را به کار بگیریم.”
به گفته آقای هراری، شیوع فراگیری ویروس کرونا سئوالاتی را در چه در سطح سیاسی و چه در سطح علمی مطرح کرده است اما در حالیکه ما بعضی از چالش های علمی را در نظر گرفته و بر آنها تمرکز کرده ایم، کمتر به نحوه واکنش به سئوالات سیاسی پرداخته ایم.
او می افزاید: “بشریت هر آنچه را که برای کنترل و شکست این بیماری لازم است در اختیار دارد. ما در قرون وسطی زندگی نمی کنیم و این بیماری هم طاعون سیاه نیست. شرایط بدانگونه نیست که مردم بمیرند و ما از عامل مرگ و میر آنها و چگونگی برخورد با آن هیچ آگاهی نداشته باشیم.”
پژوهشگران چینی پیش از این روند تحول و سرایت ویروس را که در مرکز شیوع بیماری است تشخیص داده اند و در بسیاری دیگر از کشورها تحقیقات مشابهی در مورد این ویروس در جریان است.
اگر ابتلای به کوید-۱۹ درمانی ندارد اما پژوهشگران با استفاده از جدیدترین فناوری ها و دستاوردهای پزشکی در مسیر تولید واکسن این بیماری گام های بزرگی برداشته اند.
ما می دانیم که روش هایی مانند شستن دست و فاصله گیری اجتماعی به حفاظت از ما در برابر این بیماری و جلوگیری از گسترش آن کمک می کند.
هراری معتقد است که “ما به طور کامل درک می کنیم که با چه مشکلی دست به گریبان هستیم و فناوری و قدرت اقتصادی غلبه بر آن را داریم. سئوال این است که چگونه از این امکانات خود استفاده کنیم. و این اساسا یک سئوال سیاسی است.”
فناوری خطرآفرین
هراری در مقاله ای که اخیرا در روزنامه تایمز مالی منتشر کرد هشدار داد که در جریان یک وضعیت فوق العاده، روندهای تاریخی به سرعت به پیش می رود و تصمیم هایی که معمولا به سالها بحث و تبادل نظر نیاز دارد یک شبه اتخاذ می شود.
شیوه های نظارت بر رفتار شهروندان با سرعت سرسام آوری تکمیل می شود و بدون طی مسیر تکاملی لازم و پس از بحث و گفتگوی عمومی مورد استفاده قرار می گیرد.
به گفته او، قرار گرفتن این شیوه ها در “دست های خاطی” می تواند به دولت ها این امکان را بدهد تا “شیوه های نظارتی همه جانبه را به کار اندازند به نحوی که بتوانند به داده های شخصی همگان دست یابند و به صورت غیرشفاف تصمیم گیری کنند.”
به عنوان مثال، در اسرائیل دولت نه تنها اختیارات سازمان های بهداشتی بلکه اختیارات سازمان های مخفی را هم افزایش داده تا بتواند به اطلاعات در مورد مکان یابی افراد دست یابد. این رویکرد در کره جنوبی مورد آزمایش قرار گرفت هرچند به گفته آقای هراری، با شفافیت بیشتری در آن کشور به کار گرفته شده است.
در چین که دارای یکی از پیشرفته ترین ساختارهای دولتی برای نظارت بر زندگی مردم است، از فناوری تشخیص چهره برای جریمه کردن کسانی که مقررات قرنطینه را نقض می کنند استفاده شده است.
هراری معتقد است که ممکن است چنین روشی در کوتاه مدت توجیه پذیر باشد اما اگر به شیوه ای همیشگی تبدیل شود، آنگاه خطراتی را در پی دارد.
او می‌گوید “من طرفدار آن هستم که دولت ها چه در زمینه بهداشتی و چه اقتصادی به اقدامات قاطعانه و حتی شدید دست بزنند اما شرط دست زدن به چنین اقداماتی در درجه اول این است که دولت مورد نظر نمایندگی همه مردم را داشته باشد.”
او می‌افزاید: “در شرایط عادی، شما می توانید یک کشور را با اتکای به حمایت فقط ۵۱ درصد مردم اداره کنید اما در شرایطی مانند شرایط کنونی، باید دولت نماینده خواسته های همه مردم باشد و از همه مردم به یکسان مراقبت کند.”
انزوا یا همکاری
به گفته یووال هراری، در چند سال اخیر، دولت ها بر موج ملیت و عامه گرایی سوار شده اند که نتیجه آن تقسیم جامعه به دو اردوگاه متعارض بوده و باعث تشدید نفرت از بیگانگان و ملت های دیگر شده است اما بروز این بیماری فراگیری در سطح جهانی نشان داده است که این بیماری قایل به تمایز بین گروه های اجتماعی و کشورها نیست. او می افزاید که لازم است تصمیم بگیریم که در رویارویی با شرایط دشوار کنونی راه اختلاف را در پیش بگیریم یا به همکاری روی آوریم
چندین کشور در صدد برآمدند تا به تنهایی با این بیماری مقابله کنند و برای این منظور به مصادره زیرساخت ها و اقلام پزشکی بخش خصوصی روی آوردند. ایالات متحده به خصوص به خاطر تلاش برای کنار زدن کشورهای دیگر در زمینه خرید ماسک پزشکی، مواد شیمایی و ونتیلاتور مورد انتقاد قرار گرفت.
این نگرانی وجود دارد که ممکن است واکسن تولیدی در آزمایشگاه های کشورهای ثروتمند به میزان لازم در دسترس ملت های توسعه نیافته و فقیر قرار نگیرد.
در عین حال، هراری می گوید که با در نظر داشتن امکانات همکاری در حال حاضر، درس هایی که یک گروه پژوهشگران چینی در روز فرا گرفته ممکن است شب هنگام برای نجات جان انسان ها در تهران به کار رود.
او می افزاید که “عقلانی تر” این است که همکاری بین المللی را از طریق تشویق مبادلات علمی و پیشبرد توزیع منصفانه منابع انسانی و مادی بین تمامی کشورهای درگیر با این بیماری تقویت کنیم.
یووال هراری تاکید دارد “در قرون وسطی هم، بیماری های همه گیری مانند طاعون سیاه در قرن چهاردهم به نقاط مختلف گسترش می یافت، بنابراین بازگشت به شیوه‌های قرون وسطایی از ما در برابر بیماری حفاظت نخواهد کرد.”
آیا این بیماری می تواند فطرت اجتماعی ما را تغییر دهد؟
به نظر یووال هراری، نتیجه گزینه هایی که انتخاب می کنیم هرچه که باشد، ما در هر حال “انسان اجتماعی” باقی خواهیم ماند و این خصوصیت بشری تغییر نخواهد کرد.
او معتتقد است که این ویروس “از بهترین بخش ازفطرت بشری سوء استفاده می کند” یعنی از غریزه انسانی احساس عطوفت نسبت به بیماران و نیاز به نزدیک بودن به کسانی که به دام بیماری می افتند.
یووال هراری تاکید دارد “این ویروس سعی دارد که از این احساس بشری برای مبتلا کردن ما سوء استفاده کند اما ما باید هوشیار باشیم و به جای احساسات قلبی، به عقل و منطق خودمان گوش بدهیم و انزوای اجتماعی فعلی را برای جلوگیری از گسترش بیماری رعایت کنیم. در عین حال، چنین رفتاری برای ما به عنوان حیوان اجتماعی دشوار است.”
او می افزاید: “به نظر من وقتی که این بحران خاتمه یابد، مردم احساس خواهند کرد که حتی بیش از گذشته به پیوستگی با یکدیگر نیاز دارند. من فکر نمی کنم که این بیماری بتواند فطرت انسانی ما را به شکلی اساسی دگرگون کند.”