ویروس کرونا زودتر از آنچه انتظار می‌رفت از مرزهای چین خارج شد و اکنون تمام قاره‌ها را درگیر خود کرده است. تا روز گذشته بیش از ۱۴ هزار نفر مبتلا به این ویروس عفونت تنفسی تشخیص داده شدند و تعداد قربانیان آن هم از ۳۰۰ نفر عبور کرده، اما ظاهرا سرعت انتشار اطلاعات غلط و تئوری‌های توطئه در مورد این بیماری بیش از سرعت انتقال این ویروس است.
به گزارش فارن‌پالسی، هنوز ناشناخته‌های زیادی در مورد کرونا وجود دارد، اما تعدادی از محققان اعتقاد دارند که عملکرد این ویروس شباهت زیادی به سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) و سندرم تنفسی حاد (SARS) دارد؛ دو ویروسی که در دهه اخیر گسترش یافت و سپس مهار شد.
اغلب ایرلاین‌های معتبر پروازهای خود را از مبدأ یا به مقصد چین معلق کرده‌اند و در داخل چین نیز محدودیت‌های مسافرتی اعمال شده و بیش از یک هفته است که شهر ۱۱ میلیون‌نفری ووهان، مرکز استان هوبی در چین که مبدأ انتشار این ویروس بوده در قرنطینه کامل است. با وجود نگرانی‌هایی که در داخل و خارج چین وجود دارد، مقام‌های بهداشتی چین ادعا می‌کنند که جایی برای نگرانی، به‌خصوص در غرب نیست و این ویروس توانایی انتقال چندان زیادی ندارد.
اما تئوری‌های توطئه توانایی گسترش بسیار بالایی دارند. هفته گذشته روزنامه واشنگتن‌تایمز که برخلاف واشنگتن‌پست، روزنامه‌ای ایدئولوژیک و تندرو است، در مقاله‌ای مدعی شده بود که این ویروس از یک آزمایشگاه نظامی در ووهان چین منتشر شده است. در جزئیات این مقاله آمده بود مؤسسه ویروس‌شناسی ووهان که تحت نظر حکومت چین اداره می‌شود، به خواست پکن در مورد استفاده نظامی از ویروس کرونا در حال تحقیق بوده و این ویروس هم از این مؤسسه به بیرون راه یافته است.
منابع بی‌اساس
اساس این ادعا نیز نقل‌قولی از «دنی شوهام»، یک مقام امنیتی سابق اسرائیلی است که در زمینه تسلیحات بیولوژیک تخصص دارد. او می‌گوید: «احتمالا آزمایشگاه‌های مشخصی در این مؤسسه از سوی حکومت چین مأمور شده بودند تا در مورد استفاده غیرقانونی و توسعه تسلیحات بیولوژیک تحقیق کنند».
حتی در این نقل‌قول هم شوهام قاطعانه تأیید نکرد که این ویروس ناشی از یک سلاح بیولوژیک است، اما ایده چنین چیزی کافی بود تا دیگر رسانه‌ها هم به آن بال‌وپر بدهند. یک ایستگاه رادیویی در تگزاس با انتشار این گزارش واشنگتن‌تایمز نتیجه گرفت که «برخی کارشناسان اطلاعاتی اعتقاد دارند که واحد جنگ بیولوژیک در ارتش چین مسئول انتشار ویروس کروناست».
ستون‌نویس روزنامه عامدپسند «تورنتو سان» هم بر اساس این فرضیات و ادعاها مقاله‌ای نوشت و همچنین با انتشار ویدئویی در یوتیوب گفت: «چرا جریان غالب رسانه‌های جهان به ریشه انتشار این ویروس مرگبار نمی‌پردازند؟ آیا حقیقت دارد که واحد جنگ بیولوژیکی ارتش چین مسئول انتشار ویروس کروناست؟»
منبع تمام این ادعاها اظهارات بی‌اساس فردی است که پیش از این هم نشان داده بود منبع قابل اعتمادی محسوب نمی‌شود. شوهام پیش از این هم در سال ۲۰۱۷ در گفت‌وگو با اسپوتنیک، بازوی پروپاگاندای حکومت روسیه، ادعا کرده بود که داعش توانایی استفاده از تسلیحات شیمیایی را در اختیار اعضای گوش‌به‌فرمانش در غرب قرار داده تا در مواقع ضروری از آن استفاده کنند.
در روزهای گذشته هم رسانه‌های عامدپسند متعددی به انتشار فرضیات مرتبط با تئوری توطئه در مورد ویروس کرونا پرداختند و حتی یکی از آنها ادعا کرد که محققان کانادایی این ویروس را در سال ۲۰۱۸ به چین فروخته‌اند.
تئوری‌های توطئه
دیوید فیسمن، پروفسور بیماری‌های مسری در مدرسه سلامت عمومی دانشگاه تورنتو، درباره این ویروس و شایعات مرتبط با آن به فارن‌پالسی می‌گوید: «تردیدی نیست که ویروس کرونا ویروسی جدید است و نمی‌توان آن را با سارس یا دیگر ویروس‌هایی که به سیستم تنفسی آسیب می‌رسانند مقایسه کرد. هر ویروس جدیدی، به‌خصوص ویروس‌هایی که سرعت انتشار بالایی دارند می‌توانند باعث ایجاد وحشت و ترس نزد مردم شوند و همین ترس باعث می‌شود مردم برای یافتن پاسخ سؤالات خود به تئوری‌های توطئه روی بیاورند. اما اگر کمی با دنیای بیماری‌های عفونی نوظهور آشنا باشیم، به راحتی این واقعیت غیرقابل‌انکار را می‌پذیریم که بیماری‌هایی که به‌سرعت جهش می‌یابند و انسان را آلوده می‌کنند، بخشی جدایی‌ناپذیر از طبیعت هستند».
علاقه‌مندان به تئوری توطئه تنها به خبرسازی در مورد منشأ این ویروس اکتفا نکرده‌اند و آمارهای عجیبی از پیشرفت این ویروس ارائه می‌دهند. بر اساس یکی از ارزیابی‌ها که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌چرخد، «آماری که از تعداد مبتلایان و قربانیان ویروس کرونا منتشر شده واقعی نیست و تا یک ماه آینده حدود ۱۱.۵ میلیون نفر به این ویروس مبتلا خواهند شد و ۸۰۰ هزار نفر هم در اثر آن جان خود را از دست خواهند داد».
این اعداد و ارقام بدون هیچ استدلال قانع‌کننده‌ای منتشر شده است. فیسمن می‌گوید: «این واقعا وحشتناک است. چنین اقدامات غیرمسئولانه‌ای تنها به وحشت عمومی دامن می‌زند. همه می‌دانیم که اگر در برابر هر بیماری‌ای هیچ اقدامی انجام نشود، می‌تواند با سرعت گسترش پیدا کند و قربانیان زیادی برجا بگذارد. افرادی که این‌گونه آمارهای عجیب را منتشر می‌کنند، با تکیه بر این واقعیت قصد دارند ادعای خود را نزد مخاطبانشان معتبر جلوه دهند.
بر اساس قانون فار که به اعتبار یک ویروس‌شناس نامدار بریتانیایی به این نام خوانده می‌شود، رفتار انسان در مواجهه با بیماری‌ها و ویروس‌های جدید تغییر می‌کند و با اقدامات بهداشتی و با گذشت زمان، سرعت انتقال ویروس به مرور کاهش پیدا می‌کند و سپس متوقف می‌شود. با اینکه هنوز نمی‌توان مقایسه‌ای میان کرونا و دیگر ویروس‌های مشابه انجام داد، اما رفتار ویروس‌ها تقریبا مشابه است و انسان هم به‌سرعت روش مقابله با آن را پیدا می‌کند. در مورد شیوع سارس در سال ۲۰۰۲ و التهاب تنفسی خاورمیانه در سال ۲۰۱۲ هم دیدیم که با وجود سرعت بالا در هفته‌های اول انتشار، به مرور از سرعت شیوع آن کاسته و سپس متوقف شد».