سه شنبه ۳ ارديبهشت ۱۳۹۸
آمریکا برای تحریم نفت ایران و جلوگیری از فروش آن زمینه‌چینی بسیاری کرده است. از این تحریم تازه کشورهای بسیاری سود خواهند برد؛ کشورهایی که به ظاهر دوست ما هستند و روابط خوبی با ما دارند. شاید روسیه بیشترین سود را از تحریم تازه آمریکا ببرد. از طرف دیگر خود آمریکا نیز طی سالیان گذشته از کشور وارد‌کننده نفت تبدیل به کشوری صادر‌کننده شده است. عربستان و امارات هم که در بیانیه کاخ سفید به عنوان جایگزین ایران مطرح شده‌اند، سالیان سال است که برای امروز برنامه‌ریزی کرده‌اند.
عربستان برای دور زدن تنگه‌هرمز و جا‌به‌جایی نفت خود خط لوله عظیمی از مسیر صحرا به دریای سرخ کشیده و امارات هم کف خلیج فارس را لوله‌گذاری کرده است. این نشان می‌دهد آمریکا برای تصمیم امروزش برنامه‌ای چند ساله داشته است.تعیین مهلت شش ماهه برای معافیت چند کشور هم برای سازگاری پالایشگاه‌های آنها انجام شده است. هر پالایشگاهی با توجه به کارکرد خود پذیرای یک نوع نفت است. برخی سبک، برخی سنگین یا نفت ترش یا شیرین.
در سال‌های گذشته و در سایه تغییرات سیاسی و اجتماعی برخی کشورها، بازیگران بازار نفت تغییر کرده‌اند مثلا لیبی که در زمان قذافی از اهرم نفت برای پیشبرد سیاست‌های خود استفاده می‌کرد، دیگر نقشی در بازار ندارد یا حتی عراق دیگر نمی‌تواند مانند گذشته تاثیر‌گذار باشد. در سایه تغییرات ایجاد شده، اوپک نیز قدرت خود را از دست داده است. از طرف دیگر سران اوپک در نشست چند ماه پیش خود در حالی که قرار بر کاهش تولید گذاشته بودند، سهم ایران را افزایش دادند یعنی امروز و در مقابل تصمیم تازه آمریکا، دست بالا را دارند. آنها مدعی خواهند شد از اهرم خود برای تضمین سقف تولید ایران استفاده کرده‌اند اما دیگر نمی‌توانند در بازاری که تحت فشار تحریم‌های آمریکاست کاری برای ایران بکنند.
این نهاد بین‌المللی که به پیشنهاد شاه تاسیس شد، برای تضمین قیمت تولید و همچنین تعادل بازار شروع به کار کرد. مثلا در زمستان که مصرف بیشتر است سران اوپک تصمیم به افزایش تولید می‌گیرند تا قیمت را متعادل نگه دارند. هرچند در سال‌های گذشته و ورود بازیگران تازه و تبدیل کشورهایی مانند انگلستان یا نروژ به عنوان صادر‌کننده نفت یا ورود نفت شل و نفت دریای مکزیک مناسبات تغییر کرده و تاثیر اوپک کاهش یافته است. در جریان تازه تحریم‌ها، ما نمی‌توانیم به اوپک معترض شویم. اوپک اهرم فشاری برای فروش نفت ما ندارد. از طرف دیگر اقتصاد دنیا مبادلات فراوانی با اقتصاد آمریکا دارد. شرکت‌های بزرگ جهان سهامداران آمریکایی دارند و از همین رو نمی‌توانند برخلاف تصمیم دولت آمریکا عمل کنند. کار ترامپ قانونی نیست بلکه به دلیل جایگاه اقتصاد آمریکا و تاثیرش در مناسبات جهانی اهمیت پیدا می‌کند. نمونه بارز این تاثیر تغییر سیاست شرکت توتال در بازار نفت ایران است. توتال شرکتی فرانسوی است ولی بعد از خروج آمریکا از برجام، قرارداد خود با وزارت نفت ایران را ملغی کرد و حتی زیر بار خسارت هم رفت چون از یک طرف ۲۵ درصد سهام این شرکت بزرگ نفتی متعلق به طرف‌های آمریکایی است و از طرف دیگر نمی‌تواند در اقتصاد امروز دنیا برخلاف تصمیمات دولت آمریکا عمل کند.
*حقوقدان