اعتماد
خشنود كردن ترامپ بی‌فایده است
روسیه حیثیت شورای امنیت را نجات داد
اروپا و امریكا در جایگاه تعیین شرط برای ایران نیستند
دو سال پس از اجرای برنامه جامع اقدام مشترك، اعضای حاضر در توافق هسته‌ای با هم به اختلاف خورده‌اند. تهران و واشنگتن در راس این هرم اختلاف‌ها ایستاده‌اند و اروپا در حالت تعلیق میان ایران به عنوان بازیگری بانفوذ در منطقه و ایالات متحده به عنوان متحد سنتی و دیرین خود قرار گرفته است. بروكسل سرسختانه خواهان حفظ توافقی است كه آن را نخستین میوه تلاش‌های دیپلماتیك خود در عرصه بین‌المللی می‌داند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده به آخرین حربه برای تغییر كم هزینه برجام متوسل شده است كه آن هم تحت فشار قرار دادن اروپایی‌ها برای اصلاح توافق هسته‌ای یا اضافه كردن الحاقیه‌ای به آن است كه در حقیقت نگرانی‌های ادعایی امریكا را درباره ایران به توافق اصلی سنجاق كند. اروپایی‌ها با وجود آنكه اطلاع دقیقی از خواسته‌های رییس‌جمهور امریكا ندارند اما گفت‌وگو با هیات امریكایی را در این باره آغاز كرده‌اند. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه كشورمان در گفتوگوی اختصاصی با «اعتماد»، اروپایی‌ها را به افراط‌گرایی برای حفظ برجام متهم می‌كند و البته هشدار می‌دهد كه تهران در برابر تحركات مشترك بروكسل – واشنگتن بی‌تفاوت نخواهد بود. رییس دستگاه دیپلماسی كشورمان در این گفت‌وگو به اروپایی‌ها یادآوری می‌كند كه ایران خاطره تلخ تلاش اروپا را برای راضی كردن امریكا به توافق انجام شده هسته‌ای با ایران در سال ٢٠٠٥ فراموش نكرده است و این‌بار نیز در زمان مقتضی تصمیم براساس منافع ملی خود را اتخاذ خواهد كرد. بخش‌هایی از گفتوگوی تفصیلی «اعتماد» با وزیر خارجه به شرح زیر است: (متن كامل این گفت‌وگو در سالنامه روزنامه اعتماد در روزهای آتی منتشر خواهد شد.)
طرح قطعنامه یمن، در صحن شورای امنیت حاوی بندهای ضدایرانی پیشنهاد شده از سوی انگلیس كه مورد حمایت آلمان، فرانسه و ایالات متحده قرار گرفت، با وجود وتوی روسیه، نشانه خوبی در روابط دیپلماتیك میان ایران و اروپا نیست و به خصوص در دوره پسابرجام چنین توقعی نمی‌رفت. آیا ما شاهد تنش‌های جدید میان تهران - بروكسل هستیم؟
كشورهای اروپایی برای حفظ امریكا در برجام، دچار افراط شده‌اند و این افراط در نهایت به سیاست خود اروپا ضربه خواهد زد. طبیعی است كه در این زمینه اروپایی‌ها انتخاب خود را دارند اما باید بدانند كه جمهوری اسلامی در برابر این تحركات بی‌تفاوت نخواهد بود. آنچه در قطعنامه یمن اتفاق افتاد در واقع توهین به شعور جمعی جهانی بود كه در نتیجه آن گروهی از كشورها رسما قطعنامه‌ای در دفاع از متجاوز صادر كردند. البته اروپایی‌ها در گذشته نیز دست به چنین رفتارهای اشتباهی زده‌اند و ما سابقه این كار آنها درباره عراق (جنگ تحمیلی عراق به ایران) را فراموش نكرده‌ایم. اعضای شورای امنیت در آن زمان به مدت ٨ سال، استفاده عراق از سلاح شیمیایی علیه ایران را نادیده گرفتند و به جای آن ایران را در چند قطعنامه از جمله قطعنامه ٥٤٠ محكوم كردند. آنها می‌توانند در صورت تمایل قطعنامه ٥٤٠ شورای امنیت را یك بار دیگر مرور كنند. اروپایی‌ها قبلا هم دست به انتخاب‌های اشتباه زده و پشیمان شده‌اند. امروز نیز در حال تكرار همان اشتباه هستند و قطعا از این اشتباه نیز پشیمان خواهند شد. جمهوری اسلامی سیاست اصولی خود را داشته و این سیاست را دنبال می‌كند. كسانی كه مرتكب چنین اشتباه‌های راهبردی در گذشته شده و امروز نیز می‌شوند نتیجه آن را در منطقه تاكنون دیده و بعد از این هم خواهند دید.
آیا نخستین وتوی روسیه به نفع تهران در شورای امنیت نشان از فصل جدیدی در روابط ایران - روسیه آن‌طور كه در تحلیل‌های غربی و منطقه‌ای دیده می‌شود، نشان از آغاز فصلی جدید در رابطه ایران و روسیه دارد؟
شورای امنیت باید از روسیه متشكر باشد كه مانع از به خطر افتادن دوباره حیثیت این شورا شد. ما ضمن اینكه از اقدام روسیه تقدیر می‌كنیم اما احساس می‌كنیم كه روسیه به عنوان یك عضو دایم شورای امنیت با وتوی خود مانع از تصویب قطعنامه‌ای در شورای امنیت شد كه در سال‌های آینده به عنوان قطعنامه دفاع از متجاوز شناخته شود.
اروپا تا ١٢ ماه مه برای پاسخ دادن به شروط رییس‌جمهور امریكا درباره برجام فرصت دارد. گفته می‌شود كه در این زمینه تاكنون دو دور گفت‌وگو میان نمایندگان تروییكای اروپایی و هیات امریكایی برگزار شده است. آیا نتیجه این گفت‌وگوها به تهران منتقل شده است؟ آیا این گفت‌وگوها ممكن است به برجام آسیب بزند؟
حتما هر اقدامی برای خشنود كردن طرفی كه تاكنون بیشترین موارد نقض برجام را در كارنامه دارد، بی‌فایده است. در حال حاضر دو گروه برجام را نقض كرده‌اند؛ امریكایی‌ها و اروپایی‌ها. امریكایی‌ها به دلیل سیاست‌های واشنگتن و اروپایی‌ها به دلیل سیاست‌های امریكا. اروپایی‌ها در برخی موارد به دلیل سیاست‌های امریكا نتوانستند تعهدهای برجامی خود را به ویژه در حوزه روابط بانكی اجرا كنند. بنابراین این دو گروه (اروپا و امریكا) در شرایطی نیستند كه برای كشوری كه برجام را به طور كامل اجرا كرده شرط و شروط بگذارند. ورود آنها به این حوزه خطرناك است و طبیعی است كه ایران واكنش مناسب نشان خواهد داد. برداشت ما این است كه فعلا ترامپ شعارهایی را مطرح كرده كه هیچ كدام آنها جنبه عملیاتی ندارد. اروپایی‌ها در بسیاری از موارد نمی‌دانند كه معنای شعارهای رییس‌جمهور امریكا چیست و البته شاید در برخی از این موارد خود امریكایی‌ها هم ندانند كه معنی این شعارها چیست.
برخی در موضع شعار، حرف‌های بسیاری را مطرح می‌كنند ولی وقتی وارد مرحله عملیاتی كردن این شعارها می‌شوند با مشكل روبه رو می‌شوند. برخی از این حرف‌ها تنها كاربرد شعاری دارد مانند نگرانی از نقش منطقه‌ای ایران؛ ایرانی كه در صف مقدم مبارزه با تروریسم در منطقه ایستاده، ایرانی كه تمام انتخاب‌های آن در منطقه، برخلاف تمام انتخاب‌های غلط طرف‌های مقابل، درست بوده است یا در بحث انتقاد از برنامه موشكی ایران، شعار دادن برای‌شان هزینه‌ای ندارد اما زمانی كه به قطعنامه ٢٢٣١ مراجعه می‌كنند، می‌بینند كه در این قطعنامه به صراحت آزمایش موشك‌هایی كه برای حمل سلاح هسته‌ای طراحی شده‌اند، منع شده است اما خود آنها نیز به خوبی می‌دانند كه ایران سلاح هسته‌ای ندارد و نخواهد داشت كه موشكی را برای آن طراحی كند. در مرحله بعد نگاهی به لیست خریدهای تسلیحاتی در منطقه می‌اندازند و می‌بینند كه تنها در یك سال گذشته در منطقه ما، عربستان سعودی ٦٧ میلیارد دلار خرید تسلیحاتی و مجموع كشورهای شورای همكاری ١١٦ میلیارد دلار خرید تسلیحاتی داشته‌اند؛ تسلیحاتی كه فروشنده آنها به این كشورها خود اروپایی‌ها و امریكا بوده‌اند. برخی از سلاح‌های در اختیار كشورهای منطقه كه تازه هم خریداری نشده‌اند شامل موشك‌هایی با برد ٢٥٠٠ كیلومتر است لذا زمانی كه آنها از مرحله شعار دادن عبور می‌كنند و وارد مرحله عملیاتی كردن این شعارها می‌شوند، سردرگم می‌شوند و نمی‌دانند كه چه باید بكنند. اخیرا در گزارشی سعی كرده‌اند، توضیح بدهند كه منظور ما از موشك و توانایی موشكی چیست و این نشان می‌دهد كه هیچ كدام از این بحث‌ها، قابلیت عملیاتی شدن را ندارد چرا كه اگر در چنین مرحله‌ای قرار بگیرد باید ابتدا تناقض‌های موجود را حل كنند كه نمی‌توانند.
من احساس می‌كنم كه اروپایی‌ها راه بسیار بی‌فایده‌ای را آغاز كرده‌اند البته برخی از آنها با قرار گرفتن در این مسیر به دنبال راضی كردن رییس‌جمهور امریكا هستند اما اروپا یك بار دیگر هم در گذشته این روند راضی كردن امریكا را تجربه كرد اما به نتیجه خوبی نرسید.
گفته می‌شود كه گفت‌وگوهای منطقه‌ای با ابتكار تروییكای اروپایی به اضافه ایتالیا میان ایران و اروپا آغاز شده است. آیا شكل‌گیری این روند گفت‌وگوهای غیــربـرجامی را تایـید می‌كنیـد؟این گفت‌وگوهای جدید چه حوزه‌هایی یا پرونده‌هایی از منطقه را شامل می‌شوند؟
گفت‌وگوهای ما با اتحادیه اروپا از دهه ٧٠ شمسی با «گفت‌وگوهای انتقادهای» آغاز شد و در سال‌های بعد به «گفت‌وگوهای جامع» رسید كه این روند برای مدتی متوقف بود و سپس به «گفت‌وگوهای سطح بالا» تبدیل شد. در تمام این گفت‌وگوها ما همه موضوعات بین‌المللی از جمله موضوعات منطقه‌ای، مسائل مربوط به حقوق بشر، خلع سلاح جهانی و تقریبا همه موضوعات روز را مورد بحث و بررسی قرار می‌دادیم. بنابراین گفت‌وگوها میان ما و اروپا از بیش از ٢٠ سال پیش مطرح بوده و در دولت‌های مختلف به شكل جدی دنبال شده است. اما این روزها اروپایی‌ها تلاش می‌كنند برای راضی كردن امریكا در واقع موضوعات را به گونه‌ای دیگر مطرح و به دنیا عرضه كنند. گفتوگوی میان ایران و اروپا همواره انجام شده و جمهوری اسلامی با حسن نیت اعتقاد داشته كه اروپا باید نقش سازنده‌تری را در منطقه ما بازی كند. ما برای تشویق اروپا به ایفا كردن نقش سازنده‌تری در منطقه، سال‌هاست با آنها درباره مسائل این منطقه صحبت می‌كنیم اما اگر اروپایی‌ها تمایل داشته باشند این پروسه را با عنوان دیگری در دنیا عرضه كنند ما هم براساس آن تصمیم خواهیم گرفت كه آیا این گفت‌وگوها ارزش پیگیری دارد یا خیر؟
با توجه به نقش حمایتی سیاسی و تسلیحاتی برخی كشورهای اصلی اروپایی از عربستان سعودی در جنگ یمن، آیا جایگاه مستقلی برای بروكسل در تلاش برای پایان دادن به بحران یمن قایل هستید؟
اگر اروپا بخواهد نقش مثبتی در پایان دادن به بحران یمن ایفا كند ایران می‌تواند به اروپا كمك كرده تا اشتباهات گذشته را تكرار نكند، تهیه‌كننده و ارایه‌دهنده سلاح برای كشتار مردم یمن نباشد و به دسترسی انسانی و ارسال كمك‌های انسان‌دوستانه به یمن را تسهیل سازد. در حال حاضر یك میلیون مردم یمن قربانی وبا شده‌اند و بسیاری از مردم این كشور از قحطی و گرسنگی رنج می‌برند. در این شرایط اگر اروپا مایل به ایفای نقش مثبت باشد جمهوری اسلامی می‌تواند به اروپا كمك كند. جمهوری اسلامی در همه گفت‌وگوهایی كه با اروپا دارد با آمادگی كامل و با اراده سیاسی برای كمك شركت كرده است. ما در گفت‌وگوها با مسوولان یمنی در تهران نیز تاكید كردیم كه به اعتقاد ایران، بحران یمن راه‌حل نظامی ندارد. جمهوری اسلامی چند روز پس از آغاز بحران یمن طرح چهارماده‌ای خود را برای پایان این بحران داد و بارها آن را به اروپایی‌ها اعلام كرد. در همین راستا، از اروپایی‌ها خواستیم كه در زمینه این طرح فعال شوند. هنوز هم طرح ایران روی میز است و هنوز هم جمهوری اسلامی آمادگی دارد كه در این زمینه نقش فعالی را ایفا كند. اروپا هم اگر تمایل داشته باشد نقش واقعی را ایفا كند می‌تواند، اما اگر اروپایی‌ها تمایل دارند در یك بازی تبلیغاتی برای راضی كردن ایالات متحده وارد شوند، ایران علاقه‌ای برای ورود به این بازی‌ها ندارد.
اختلاف میان ایران و اروپا درباره مسائل موشكی ایران به اصرار بروكسل و انكار تهران بدل شده است. آیا ممكن است پرونده ایران را به بهانه امنیتی شدن آزمایش‌های موشكی به یك بحران امنیتی بین‌المللی تبدیل كنند؟
در حال حاضر این بحث‌ها در حد شعار برای راضی كردن ایالات متحده است. اگر اروپایی‌ها به دنبال عملیاتی كردن این شعارها باشند خواهند دید كه حرف زیادی برای گفتن در برابر ایران نه از بعد قانونی و نه از بعد تاریخی ندارند. هیچ كس سابقه كشورهای اروپایی و غربی در حمایت از صدام در جنگ میان ایران و عراق و جلوگیری از دسترسی ایران به كمترین امكانات دفاعی را فراموش نكرده است. اگر روزی قرار باشد گفت‌وگویی میان ایران و اروپا در این خصوص صورت بگیرد این اروپایی‌ها هستند كه باید پاسخگو باشند. امروز نیز سرازیر كردن صدها میلیارد دلار ادوات جنگی از جمله موشك‌های متفاوت به منطقه ما توسط اروپایی‌ها صورت می‌گیرد بنابراین اگر اروپایی‌ها بخواهند این شعارها را عملیاتی كنند دچار تناقضی خواهند شد كه قابلیت ارایه در هیچ بحث جدی را ندارد.
كشورهای اروپایی برای حفظ امریكا در برجام، دچار افراط شده‌اند و این افراط در نهایت به سیاست خود اروپا ضربه خواهد زد.
آنچه در قطعنامه یمن اتفاق افتاد در واقع توهین به شعور جمعی جهانی بود.
در حال حاضر دو گروه برجام را نقض كرده‌اند؛ امریكایی‌ها و اروپایی‌ها. امریكایی‌ها به دلیل سیاست‌های واشنگتن و اروپایی‌ها به دلیل سیاست‌های امریكا.
اگر اروپایی‌ها تمایل داشته باشند گفت‌وگوهای عادی منطقه‌ای را با عنوان دیگری در دنیا عرضه كنند ما هم براساس آن تصمیم خواهیم گرفت كه آیا این گفت‌وگوها ارزش پیگیری دارد یا خیر؟
ما در گفت‌وگوها با مسوولان یمنی در تهران نیز تاكید كردیم كه به اعتقاد ایران، بحران یمن راه‌حل نظامی ندارد.
اگر روزی قرار باشد گفت‌وگویی درباره مسائل موشكی، میان ایران و اروپا صورت بگیرد این اروپایی‌ها هستند كه باید پاسخگو باشند.
ایران می‌تواند به اروپا كمك كرده تا اشتباهات گذشته را تكرار نكند، تهیه‌كننده و ارایه‌دهنده سلاح برای كشتار مردم یمن نباشد.