مدیرعامل جمعیت امام علی در سمینار كودك‌آزاری: مسائل كودكان در جامعه ما اولویت ندارد
يكشنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۶
«پدری را می‌شناختیم كه در خانه شیشه مصرف كرده بود و قصد داشت چشم فرزندش را بدوزد. ساعت ١١ شب بود، ما خبردار شدیم اما گفتند نامه رسمی با حكم قضایی بیاورید تا اقدام كنیم. با اینكه حكم قضایی گرفتیم، ضابط قضایی حاضر به ورود به منزل نشد، به دلیل اینكه احساس خطر می‌كرد، چون پدر این كودك قمه كشی می‌كرد. وقتی از كودك‌آزاری حرف می‌زنیم منظورمان این است. امیدمان این است كه روزی برسد كه به كودكان به عنوان مایملك نگاه نشود، بلكه به عنوان موجودات مستقل و دارای حق در نظر گرفته شوند. ما نمی‌دانیم كه تصویب این لایحه دردی از ما دوا می‌كند یا خیر، اگر ساختارهای اجرایی به همین نحو بخواهند عمل كنند، وجود یا عدم وجود قانون تفاوتی ندارد. حتی در سیستم قضایی بسیاری از قضات نسبت به قوانین آگاه نیستند و قوانین را به نفع كودك اجرا نمی‌كنند. بسیاری از قضات به مسائل كودك به عنوان یك موضوع پیش‌پاافتاده نگاه می‌كنند.» زهرا رحیمی، مدیرعامل جمعیت امام علی این سخنان را در حاشیه سمینار دو روزه كودك‌آزاری كه روز گذشته در دانشكده داروسازی تهران آغاز به كار كرد، بیان كرد؛ سمیناری كه پس از مشاهدات فراوان این نهاد مردمی در محلات حاشیه‌نشین برگزار شده و قصد دارد در كنار ارایه آمار و تشریح مشاهدات میدانی اعضا این جمعیت، از مسوولان و متولیان امر بخواهد تا در كنار ابراز همدردی با فجایعی كه در این حوزه اتفاق می‌افتد، قدمی در راستای رفع این معضل بردارند. موانع و خلأ‌های قانونی بسیاری دست نهادهای مردمی فعال در حوزه كودك را برای رسیدگی به وضعیت كودكانی كه در معرض آسیب قرار دارند می‌بندد، همان طور كه رحیمی در این رابطه می‌گوید: «باید قوانین و مقررات حمایتی و مجازاتی كامل و جامعی در مورد حقوق كودكان وجود داشته باشد. وقتی ما پایه قانونی نداریم نمی‌توانیم در مورد فرهنگ‌سازی صحبت كنیم. در تمام دنیا همواره حق با كودك است، كودكی كه مورد آزار قرار می‌گیرد، اولین اقدامی كه برای حمایت از او انجام می‌شود، این است كه كودك را از آسیب بیشتر حفظ كنند. كودك باید این اطمینان را داشته باشد كه اگر جایی در معرض خطر قرار گرفت، جامعه از او حمایت می‌كند، اما كودكان جامعه ما در خلوت خودشان فریادهایی می‌كشند و هیچ كس صدای‌شان را نمی‌شنود، شنیدن این فریاد و اقدام در زمینه رسیدگی به آن با موانع زیادی روبه‌رو هستند.»
با قوانین كیفری، نمی‌توانیم از كودكان حمایت كنیم
فیروز محمودی جانكی، رییس موسسه تحقیقات علوم جزایی و جرم‌شناسی دانشگاه تهران در سخنرانی خود كه پیش از پنل حقوقی این سمینار با اشاره به اینكه با قوانین كیفری، بی‌درنگ نمی‌توان از كودكان حمایت كنیم چون ورودی به مناطق حاشیه‌نشین در حال افزایش است، گفت: «برخی اصرار می‌كنند كه مجازات‌ها را تشدید كنیم، اما این كار نادرست است و تشدید مجازات نمی‌تواند مشكلات كودك‌آزاری را كاهش دهد. آسیب‌های اجتماعی، پنهان هستند و اصطلاحا زیر پوست شهر اتفاق می‌افتند، مردم باید واقعیات زیر پوست شهر را ببینند و نسبت به آن آگاه باشند. وقتی برای اعدام كسی كه به جرم كودك‌آزاری قصاص می‌شود زنبیل می‌گذارند، نشان می‌دهد نمی‌دانند كه این فرد هم خود قربانی است.»
٢٢ نهاد متولی رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی
محمدجواد فتحی، رییس فراكسیون آسیب‌های اجتماعی مجلس در پنل حقوقی این سمینار با اشاره به اینكه فراكسیون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دو ماه پیش در مجلس شكل گرفت و با ١٠٠ عضو شروع به كار كرد، گفت: «نزدیك به صد سال از تصویب برخی قوانین ما می‌گذرد، این قوانین با اجمال و ابهام و تعارض و تناقض و سكوت در موارد عدیده‌ای مواجه است. اولین دغدغه ما تنقیح این قوانین است تا ضعفی كه در نظام قانونگذاری وجود دارد را مرتفع كنیم. این امر بیشتر از تلاش نمایندگان، نیازمند همت مجامع دانشگاهی و علمی است. مورد دیگری كه این فراكسیون پیگیر آن است، مشخص كردن متولیان مقابله با آسیب‌های اجتماعی است. در حال حاضر بیش از ٢٢ نهاد متولی رسیدگی امر پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی در كشور وجود دارد. این آفت بزرگی است. وقتی امور به چند نهاد سپرده می‌شود، نتیجه‌ای كه مورد نظر است حاصل نمی‌شود، ضمن اینكه بودجه و امكانات دولتی هدر می‌رود و در نهایت هم هیچ نهادی پاسخگو نیست.» فتحی در خصوص تصویب لایحه حمایت از حقوق كودك هم اشاره‌ای به پیشینه این لایحه كرد و گفت: «این لایحه چندین سال مسكوت مانده بود تا اینكه با تشكیل كمیته‌ای در كمیسیون قضایی به بررسی این لایحه پرداخته شد و امروز تقریبا می‌توان گفت كار در كمیسیون قضایی به اتمام رسیده است، آنچه از قوه قضاییه به مجلس رسیده در ٤٩ ماده تهیه شده بود و آنچه در كمیسیون قضایی مجلس نهایی شده است شامل ٥١ ماده است.» نماینده مردم تهران در مجلس در ادامه گفت: «نمی‌دانیم هنگام تصویب این لایحه در صحن چه اتفاقی خواهد افتاد، باید توكل كنیم به خدا، چراكه نظام قانونگذاری ما یك ایراد ساختاری دارد و آن اینكه مجلس ما تخصصی نیست و قاعدتا اگر مجلس در صحن به نظرات كمیسیون تخصصی در این زمینه تمكین نكند و برخی مواد مصوبه رای نیاورد، ما قانون خوبی را در زمینه حمایت از اطفال و نوجوانان نخواهیم داشت.» فتحی در پایان سخنانش نیز اعلام كرد این لایحه را پیش از نهایی شدن در كمیسیون قضایی و ارایه در صحن در اختیار فعالان حقوق كودك قرار خواهند داد تا اظهارنظر فعالان این حوزه را نیز را در آن لحاظ كنند. رحیمی در پایان این پنل به این موضوع اشاره كرد كه: «یكی از مشكلات بزرگ ما در مورد مسائل كودكان این است كه بین دستگاه‌های مختلف از جمله قوه قضاییه، پلیس، بهزیستی، اورژانس اجتماعی و... پاسكاری صورت می‌گیرد و دلیل آن هم این است كه اقدامات مربوط به برخی امور به صورت بین‌بخشی تعریف شده و همین باعث می‌شود از بسیاری موارد نتیجه نگیریم. به نظر می‌رسد در این مورد نهادی باید تعریف شود كه اختیارات قضایی و اجرایی را همزمان داشته باشد و فرابخشی باشد كه بتواند با قدرت مسائل را پیگیری كند.»
نتایج تحقیق جمعیت امام علی: آمار بالای آزار جنسی در میان كودكان متكدی
در پایان نوبت صبح سمینار رویا منوچهری، دبیر این سمینار به ارایه نتایج تحقیقات میدانی جمعیت امام علی در مناطق حاشیه نشین پرداخت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد آزارهای جنسی بین كودكان كم‌درآمد، دستفروش و متكدی بیش از كودكان مشغول در كارهای پرخطر دیگر مانند زباله‌گردی است.
در این تحقیق جمعیت امام علی تعداد یكهزار و ١٧٥ مورد كودك آزاری در سكونتگاه‌های فقیرنشین را بررسی كرده است. آزارها در سطوح آزار جسمی با ٤٠٤ مورد، غفلت از كودك ٦٠٦ مورد و آزار جنسی ١٦٥ مورد، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد تفاوت محسوسی بین دختران و پسران از نظر قرار گرفتن در معرض خطر آزار در میان حاشیه‌نشین‌ها وجود ندارد. همچنین بخش دیگری از این تحقیق نشان می‌دهد كودكانی كه در معرض آزارهای جنسی قرار دارند بیش از كودكان دیگر خطر ابتلا به اعتیاد دارند.
در مورد آزارهای جنسی كودكانی كه مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، بیش از نیمی از آزارهای صورت گرفته، مستمر و تكرار شونده هستند. همچنین تعداد كسانی كه قاطعانه اعلام كردند كه تمایل به اقدام قضایی و شكایت علیه كسی كه كودك را مورد آزار قرار داده است دارند، زیر دو درصد است. در نهایت دو آسیب اجتماعی اعتیاد و بزهكاری و زندانی شدن، تاثیر زیادی در بروز آسیب‌های اجتماعی دیگر از جمله كودك‌آزاری داشته است.