حفاظت از جان محیط بان با خلاء قانونی مواجه است
گروه جامعه و شهروند
هنوز خبر کشته شدن دو محیط بان در شبکه‌های مجازی دست به دست می شد و هنوز پیکرهای این دو به دست خانواده‌هایشان نرسیده بود که خبرکشته شدن سومین محیط بان نیز منتشر شد تا بار دیگر هفته تلخ محیط زیست ایران رقم بخورد. با کشته شدن سه محیط بان در هفته جاری تعداد محیط بانانی که تاکنون در دفاع از محیط زیست ایران جان خود را از دست داده اند به ۱۱۹ نفر رسید. ۱۱۹ نفری که اگر در دفاع از جان خود دست به اسلحه می بردند نیز فرقی نمی کرد و باز هم محکوم به قصاص بودند و باز هم باید تاوان عشق به کار و حفاظت از محیط زیست را با جانشان پرداخت می کردند.
۴۸ ساعت سیاه
محیط بان «محمد دهقانی» و «پرویز هرمزی» صبح روز پنجشنبه ۳تیرماه هنگام سرکشی به آبشخورهای منطقه حفاظت شده گنو، گزارشی مبنی بر حضور شکارچیان غیرمجاز در ضلع غربی منطقه را دریافت کرده و جهت بررسی گزارش عازم ارتفاعات می شوند .محیط بانان پس از مدتی طی تماس تلفنی با سایر همکاران خود اعلام می کنند که دو شکارچی متخلف را در کوه مشاهده کرده اند و به دلیل اتمام ذخیره آب آشامیدنی از همکاران خود تقاضای رساندن آب می کنند. هنگامی که محیط بانان برای کمک و رساندن آب به ارتفاعات می روند با پیکر بی‌جان و غرق در خون همکاران خود روبرو می شوند. محیط بان محمد دهقانی از ناحیه سینه (قلب) هدف یگ گلوله و محیط بان پرویز هرمزی از ناحیه شکم و سر هدف دو گلوله مستقیم قرار گرفته اند. متخلفان پس از این حادثه اسلحه سازمانی، گوشی‌های تلفن همراه و سایر وسایل محیط بانان شهید را به سرقت برده و متواری شده اند.
هنوز پیکر محیطبانان شهید هرمزگان از ارتفاعات منطقه حفاظت شده گنو برنگشته بود که خبر رسید در جریان درگیری مسلحانه بین شکارچیان متخلف و محیطبانان پارک ملی بمو که حوالی ساعت ۱۶ عصر جمعه روی داده است محیط بان شجاعی از ناحیه گردن و کتف راست هدف گلوله قرار گرفته و درون پرتگاهی سقوط کرده است. هر چند محیطبان مجروح به بیمارستان شهید رجایی شیراز منتقل شده و ضاربان دستگیر شدند اما چند ساعت بعد خبر درگذشت سومین محیط بان در طول ۴۸ ساعت منتشر شد. با کشته شدن سومین محیط بان موضوع نبود امنیت و خلا‌های قانونی در دفاع از جان حافظان محیط زیست ایران بار دیگر پررنگ شد. موضوعی که ۷ سال پیش نیز مطرح اما در تمام این مدت به دست فراموشی سپرده شده است.
۷ سال تعلل در تصویب قانون
۷ سال پیش اسعد تقی زاده و حسین خالدی دو محیط بان منطقه دنا برای حفظ جان خود دست به اسلحه بردند و باعث مرگ شکارچیانی شدند که به صورت غیرقانونی اقدام به شکار کرده بودند. دو محیط بان محکوم به قصاص شدند و سال‌ها در کشاکش تایید حکم و دریافت رضایت خانواده‌های مقتولان در زندان ماندند. هر چند حکم این دو محیط بان پس از سال‌ها تلاش رسانه ها، فعالان محیط زیست و مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست نقض شد اما همان خلا قانونی که در دفاع از جان حافظان محیط زیست در آن زمان مطرح شد همچنان و با گذشت ۷ سال به قوت خود باقی ماند.
قانون حفاظت از محیط زیست در مجلس خاک می خورد
سه سال پس از ماجرای محیط بانان دنا و در کشاکش پرونده قضایی این محیط بانان سخنگوی فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار وقت مجلس از تشکیل جلسه‌ای با معاونان حقوقی و پارلمانی سازمان حفاظت از محیط زیست خبر داد تا روند طرح یا لایحه‌ای را برای حمایت از محیط بانان به مجلس ببرند. قانون در ۲۸ بند به مدت دو سال نوشته شد اما دیگر خبری از آن منتشر نشد. یک سال از ارائه این قانون به مجلس گذشت و حالا پس از کشته شدن سه محیط بان در اواخر هفته گذشته عباس رجایی، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در گفت و گو با خبرگزاری مجلس اعلام می کند که برای حمایت از محیطبانان، دولت لایحه بدهد تا مجلس پیگیری کند؛«از سازمان محیط زیست می خواهم لایحه جامع حمایت از محیط بانان و جنگل بانان را هرچه سریعتر به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد تا مجلس نیز به رسالت خود عمل بکند.» موضوعی که نشان می دهد نمایندگان مجلس بعد از ۴ سال حتی این قانون را به یاد ندارد.
قانون حمایت از محیط بانان
در هشت مورد از موارد ماده چهار قانون حمایت از محیط بانان محیط بان اجازه دارد برای دفاع از خود در برابر متخلفانی که با سلاح سرد یا گرم به آنها حمله می کنند از سلاح استفاده کنند این اجازه حتی زمانی که متخلفان سلاح نیز ندارند اما شرایط به گونه‌ای باشد که جان محیط بان در خطر باشد نیز مجاز است. موضوعی که اگر به تصویب برسد مانع بزرگی بر سر راه متخلفان و حافظ جان محیط بانان خواهد بود. مساله‌ای که رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست نیز از مجلس می خواهد در تصویب آن سرعت عمل داشته باشند. معصومه ابتکار در یادداشتی در صفحه اجتماعی خود و واکنش به شهادت محیط بانان نوشت:« این سازمان لایحه قانونی حمایت از محیطبانان و تشدید مجازات مهاجمان مسلح را در دست تدوین دارد که البته این لایحه تکمیل کننده مقررات حمایتی فعلی است. وقت آن رسیده که مجلس دهم رسیدگی به این قانون را که مانع بزرگی بر سر راه شکارچیان غیرمجاز و حفاظت از جان محیطبانان است، به سرعت تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های ذی‌ربط اجرا دهد تا در سایه این قانون دیگر شاهد کشته شدن و به خطر افتادن جان محیطبانان نباشیم.»
ضرورت برطرف کردن نقص قوانین موجود
این تنها قانون حمایت از محیط بانان نیست که نیاز به تصویب دارد بلکه برخی از قوانین موجود در این زمینه نیز نیازمند اصلاح است موضوعی که معاون حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست نیز آن را تایید می کند. محمد مجابی در گفت‌وگو با ایلنا در ارتباط با علت تعدد حوادث ناگواری که برای محیطبانان رخ می‌دهد و مورد حمله قرار گرفتن آنها از سوی شکارچیان گفت: «در شرایط حاضر متاسفانه سلاح مجاز و غیرمجاز در کشور زیاد است و متخلفان بعد از اینکه تخلف انجام می‌دهند؛ پروانه سلاحشان لغو نمی‌شود. ما درخواست کرده‌ایم که پروانه سلاح‌ها در صورت ارتکاب به تخلف لغو بشود، زیرا این مساله می‌تواند؛ اثر بازدارنده داشته باشد.»
شرایط بد محیط بانی در ایران
طبق استاندارهای جهانی به ازای هر ۴هراز هکتار در عرصه طبیعی یک محیط بان برای حفاظت آن تعیین می شود. در ایران به دلیل تعداد اندک محیط بانان، به ازای هر ۴۰ هزار هکتار یک محیط بان وجود دارد و این مساله کار را برای ۲۹۰۰محیط بان ایرانی دشوار کرده است. آنگونه که سرهنگ حمیدرضا خیل‌دارفرمانده یگاه حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست می گوید محیط زیست ایران نیازمند ۱۰ هزار نیرو محیط بان است این در حالی است که تنها ۲۹۰۰ نفر در این حوزه فعال هستند. محیط بانان با شیفت‌های کاری طولانی، دوری طولانی مدت از خانه، مسوولیت‌های فراوان و نیز حقوق کم جان خود را به خطر می اندازند. این موضوع وقتی در کنار این مساله قرار می گیرد که این افراد حتی در شرایط خطر نمی توانند از خود دفاع کنند کار را سخت تر می کند. کارشناسان حقوقی و محیط زیست می گویند محیط بانان ضابطان قضایی هستند و با یک نیروی پلیس فرقی ندارد به این معنی که ضابط قضایی فراتر از یک مامور دولت است و باید حکومت، دولت با تخلف ضرب و جرح و شهادت یک محیط بان فراتر از یک مامور دولت برخورد کند. موضوعی که به دلیل خلا قانونی به ضرر حافظان محیط زیست و به نفع قاتلان آن تبدیل شده است.