تصویب طرح استمرار صلاحیت بهارستان‌نشینان برای انتخابات آینده در مجلس
چهارشنبه ۹ ارديبهشت ۱۳۹۴
٢٩٠ نفر از همین حالا برای انتخاباتی که ١٠ ماه دیگر برگزار می‌شود تایید صلاحیت شده‌اند. نام‌نویسی برای انتخابات اما هنوز شروع نشده است. اصلا وقت انتخابات نشده است اما نمایندگان مجلس دیروز دوراندیشی کردند. خودشان را از همین حالا تایید صلاحیت کردند تا خیالشان راحت باشد. ١٠ ماه مانده به انتخابات اما هوای صحن علنی مجلس بیش از اندازه انتخاباتی است. اگر تا چندی پیش امور انتخاباتی در جلسات پشت پرده نمایندگان بود حالا بحث علنی‌تر شده است. حالا نمایندگان به مصوبه‌ای رای مثبت دادند که بر اساس آن برای انتخابات مجلس بعدی نیازی به بررسی صلاحیتشان نیست و تنها اگر مدرکی دال بر شبهه به صلاحیتشان باشد شورای نگهبان حق بررسی صلاحیت آن‌ها را دارد. انگار نه انگار که رد صلاحیت نمایندگان برای انتخابات بعدی در سال‌های گذشته چقدر بحث‌برانگیز شده بود. دیروز دست‌های نمایندگان روی دکمه موافق فشرده شد تا این‌بار نه برای «مردم» که برای خود «نمایندگان» کار آسان شود. مصوبه دیروز به شورای نگهبان رفت اما بعید است که شورای نگهبان به چنین «تبعیضی» رای مثبت بدهد. بعید است که ٢٩٠ نماینده از دو مرحله بررسی صلاحیت مستثنی شوند. نمایندگان این‌بار «دولت» را از روند نظارت بر خودشان حذف کردند. دولت مخالف با اصلاحات مجلس است. رییس مجلس و نواب رییس هم مخالفند اما هیچ نماینده‌ای در مورد مصوبه خودخواهانه دیروز مجلس اظهارنظر نمی‌کند و انگار ٢٩٠ نماینده مجلس از اینکه از همین حالا تایید صلاحیت شده باشند بدشان نمی‌آید.
بر اساس مصوبه روز گذشته مجلس شورای اسلامی که به ماده ٢٩ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی الحاق شد در صورت ثبت‌نام نمایندگان فعلی مجلس شورای اسلامی برای دوره بعد صلاحیت آنان برای نمایندگی مجلس استمرار می‌یابد، مگر آنکه شورای نگهبان در جلسه رسمی خود تا ١۵ روز قبل از شروع تبلیغات انتخاباتی به استناد اسناد و مدارک معتبر عدم احراز را اعلام کند و بر این اساس سایر عوامل اجرایی نظارتی حق اظهارنظردر خصوص صلاحیت افراد مذکور را ندارند. همچنین براساس تبصره ذیل این موضوع، موارد مربوط به تخلفات افراد مذکور در زمان شروع تا انتهای تبلیغات که به تشخیص شورای نگهبان منجر به ابطال یا عدم احراز صلاحیت افراد مذکور می‌گردد از این قاعده مستثنی است. این مصوبه‌ای است که با ١٢۵ رأی موافق، ۵۴ رأی مخالف و ٨ رأی ممتنع از مجموع ٢١۴ نماینده حاضر مورد موافقت مجلس قرار گرفت. مطرح شدن این پیشنهاد از همان ابتدا صدای نمایندگان را درآورد. برخی از نمایندگان اخطار دادند و رییس جلسه هم با آن‌ها هم نظر بود. از جمله افرادی که به این پیشنهاد اخطار داد نادر قاضی‌پور نماینده ارومیه بود که در اخطاری اعلام کرد: «اینکه قرار باشد کسی کاندیدا شده و باید تایید صلاحیت شود، امری بدیهی است اما در این پیشنهاد نمایندگان تایید صلاحیت نمی‌شوند. از سوی دیگر فرماندهان ارشد نظام، نیروهای مسلح، مقام عالی نظام و مقامات اطلاعاتی کشور یا روسای دانشگاه‌ها که از شورای عالی انقلاب فرهنگی حکم گرفته‌اند باید استعلام شوند، اما نمایندگان مجلس مستثنی شده‌اند. وی یادآور شد: ما نباید به خاطر خود قانون بنویسیم و باید کاری کنیم تا مردم نسبت به مجلس قضاوت خوبی داشته باشند؛ این پیشنهاد با اصول دیگر قانون اساسی به ویژه اصول اختیارات شورای نگهبان مغایرت دارد» محمدرضا باهنر نایب‌رییس مجلس هم که ریاست جلسه علنی را بر عهده داشت این اخطار را وارد دانست و گفت: «استثنا کردن نمایندگان از نظارت شورای نگهبان حتی برای مدتی مشخص، تبعیض بوده و خلاف قانون اساسی به شمار می‌رود.» البته که محمدرضا باهنر این اخطار را به رای گذاشت اما نمایندگان مجلس این استثنا کردن را برخلاف قانون اساسی ندانستند.
از منظر سیاسی: ترس از تکرار تجربه سال‌های اخیر
تصویب چنین مصوبه‌ای در شرایطی که ١٠ ماه بیشتر تا انتخابات مجلس باقی نمانده است پیام‌های زیادی دارد. البته در سال‌های اخیر آسان کردن روش‌های ابقای نمایندگان فعلی و سخت کردن شرایط حضور سایر افراد در مجلس تبدیل به یک رویه شده است. در سال ٩٠ نیز در شرایطی که چند ماه بیشتر تا انتخابات مجلس باقی نمانده بود نمایندگان مجلس هشتم ماده جدیدی به قانون انتخابات مجلس اضافه کردند تا شرط تحصیلی برای داوطلبان نمایندگی از لیسانس به فوق لیسانس افزایش یابد. نکته انحرافی آن اصلاحیه هم این بود که هر دوره نمایندگی برای نمایندگان یک درجه تحصیلی محسوب می‌شد. آن سال هم شرایط برای نمایندگان فعلی مجلس آسان و برای سایر افراد سخت شد. حالا نمایندگان مجلس نهم هم به فکر هموار کردن مسیر افتاده‌اند. با مصوبه دیروز آن‌ها هم هیات‌های اجرایی انتخابات نادیده گرفته می‌شوند و هم شورای نگهبان. حالا با طرح جدید مجلس ٢٩٠ نماینده مجلس از همین حالا تایید صلاحیت شده‌اند. اما نکته اصلیتر واهمه نمایندگان است. بدون شک نمایندگان از تکرار تجربه سال ٩٠ واهمه دارند. مجلس هشتم در روزهایی به انتخابات مجلس نزدیک می‌شد که اختلافات میان مجلس و دولت در مراحل آغازینش بود. همین انتخابات کافی بود تا هیات‌های اجرایی نزدیک به ١٠٠ نماینده مجلس وقت را برای انتخابات مجلس نهم تایید صلاحیت نکنند. بیشتر رد صلاحیت‌شدگان اما در مرحله بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان توانستند از سد تایید صلاحیت‌ها بگذرند. حالا هم به نظر می‌رسد که نمایندگان فعلی مجلس از تکرار اتفاق سال ٩٠ واهمه دارند و به سراغ نزدیک‌ترین راه ممکن برای جلوگیری از بررسی صلاحیت‌هایشان رفته‌اند.
از منظر حقوقی: تبعیض ناروا
اما علت بررسی صلاحیت نمایندگان وقت برای انتخابات‌های بعدی در چیست؟ بدون شک در چنین روندی نقش وزارت اطلاعات، قوه قضاییه و نیروی انتظامی نادیده گرفته می‌شود. امکان اینکه نمایندگان مجلس در چهار سال دوره نمایندگیشان کار خلاف قانون، شرع و عرف انجام داده باشند هم صفر نیست. مصوبه‌ای که دیروز نمایندگان برای تصویبش دکمه‌های موافق را فشار دادند بدون شک تبعیض نارواست تا چندین پله جلو‌تر از سایر داوطلبان انتخابات مجلس دهم باشند. انتخابات مجلس دهم آنقدر برای گروه‌های سیاسی اهمیت داشته که نمایندگان فعلی را به فکر ایجاد چنین امتیازی برای خودشان انداخته است. حالا که مصوبه با موافقت جمعی نمایندگان فعلی مجلس به شورای نگهبان ارسال شده است یک موضوع قابل پیش‌بینی است. احتمال تایید چنین مصوبه‌ای از سوی شورای نگهبان تقریبا صفر است. شورای نگهبان با تایید چنین مصوبه‌ای هم به تبعیض ناروا رای می‌دهد و هم نقش خود در انتخابات مجلس را که یک نقش کاملا تعیین‌کننده است کمرنگ می‌کند. حال باید دید که اصلاحات فصلی نمایندگان مجلس در فاصله زمانی چند ماه مانده به انتخابات چقدر با نظر نهادهای نظارتی همسو است. باید دید که اگر این مصوبه از سوی شورای نگهبان رد شود سناریوی بعدی نمایندگان مجلس چیست؟