پرندگان مهاجر در تیررس شکارچیان غیر قانونی
فریاد اعتراض طرفداران حقوق حیوانات تنها وقتی به‌گوش مسوولان رسید که اخباری از مشاهده نشانه‌هایی از آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان مهاجر در روسیه، چین و هلند گزارش و به دنبال آن شکار و زنده‌گیری پرندگان مهاجر و غیرمهاجر در استان‌های مختلف ممنوع شد. اما حتی احتمال انتقال آنفلوآنزا هم کشتار را در استان مازندران متوقف نکرد. رفتار مسوولان استانی در مازندران این‌طور نشان می‌دهد که تمایلی برای ورود جدی به مساله نسل‌کشی پرندگان ندارند. چنانکه با وجود بازدید و دستور وزیر کشور برای ساماندهی این معضل، هنوز فروش پرندگان صیدشده به روال گذشته ادامه دارد و بازار فریدونکنار لحظه‌ای از رونق نیفتاده است.
چیدن پازل اتفاقات زیست‌محیطی مازندران در کنار هم این واقعیت را آشکار می‌کند که اداره محیط‌زیست استان مازندران خواسته یا ناخواسته سپر وقایع ضد‌محیط‌زیستی این منطقه شده است. مهرماه امسال، همزمان با سررسیدن اولین گروه‌های پرندگان مهاجر به شهر‌های شمالی کشور، شکار و صید غیرمجاز پرندگان مهاجر سرعت گرفت. به عکس مناطق دیگر نظیر استان‌های همجوار مازندران که مسوولان سعی در جمع‌آوری دامگاه‌ها، دستگیری شکارچیان غیرمجاز و جمع‌آوری بازارهای فروش پرندگان مهاجر را داشتند، تعداد دامگاه‌های هوایی در استان مازندران رو به فزونی گذاشت و بازار فریدونکنار قدرتمند‌تر شد به‌طوری‌که فروشندگان این بازار که پیش‌تر با تاریکی هوا بساط فروش پرندگان مرده و زنده را برمی‌چیدند، امروز به برق مجهز شده و جز فروش شبانه، دستگاه‌های کارتخوان هم به غرفه‌های خود اضافه کرده‌اند.
درگیری با شکارچیان: کسی دستگیر نشد
معصومه ابتکار، رییس سازمان حفاظت‌محیط‌زیست همان ابتدای امر دستوری مبنی بر برخورد قطعی با صید و شکار غیرمجاز پرندگان مهاجر صادر کرد. به دنبال این دستور روز دوم مهر، بعد از هماهنگی ناصر مهردادی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران با دادسرا، ۷۰ نفر از ماموران گارد محیط‌زیست که برای برچیدن دام‌های هوایی به محل صید پرندگان رفتند با ۲۰۰ صیاد و شکارچی محلی مسلح به اسلحه و چوب رو‌به‌رو شدند. عجیب آنکه ماموران برای جلوگیری از ایجاد درگیری بازگشتند و هیچ‌یک از مسوولان اعلام جرم نکردند. در جریان این اتفاق کسی دستگیر نشد و ماموران گارد محیط‌زیست در حرکتی نمادین تنها چند دامگاه هوایی را جمع‌آوری کردند.
بعد از درگیری مهرماه، ابتکار بار دیگر دستور پیگیری سریع داد و جلسه‌ای با حضور معاون امنیتی انتظامی، استاندار مازندران، مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست استان، کار‌شناسان محیط‌زیست، فرماندار، دادستان و کار‌شناسان حقوقی تشکیل شد. در این جلسه مقرر شد که طبق دستور رییس سازمان محیط‌زیست برای جمع‌آوری طرحی جامع ارایه کند و یگان انتظامی استان نیز به صورت همزمان عملیاتی انجام دهد. افراد حاضر در جلسه، شاکی از تهدید شکارچیان، تصمیم گرفتند تمام توان خود را در حمایت از مهاجران سیبری به کار گیرند اما در نهایت کاری پیش نرفت.
نجات مهاجران: برنامه پنج‌ساله با شیب ملایم
تایید خبر شیوع آنفلوآنزای حاد پرندگان مهاجر در چند کشور مختلف، یگان‌های اجرایی را در تمام کشور به حالت آماده‌باش درآورد. جدای از بی‌تفاوت‌بودن نسبت به معاهدات بین‌المللی که در تمام این مدت حمایت از پرندگان مهاجر را واجب می‌کرد، این‌بار مسوولان استانی نیز به‌طور جدی هرگونه شکار و زنده‌گیری پرندگان مهاجر را ممنوع اعلام کردند. در روزهای آغازین دی‌ماه، حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری با سفر به مازندران در بازدیدی که از تالاب بین‌المللی «ازباران» داشت، وقتی دشت‌ها را پوشیده از دام‌های هوایی دید با تاکید بر اینکه اجازه ورود افراد سودجو به حاشیه این منطقه داده نشود از استاندار مازندران خواست تا حواشی مربوط به تالاب‌های فریدونکنار به ویژه در حوزه شکار غیرمجاز برچیده شود اما طولی نکشید که ناصر مهردادی، مدیرکل محیط‌زیست استان در واکنش به این دستور در گفت‌وگو با مهر از برنامه‌ای چندین ساله برای برچیدن بساط صیادان و شکارچیان غیرمجاز خبر داد و گفت: در راستای این طرح در یک برنامه زمانی پنج ساله با شیب ملایم، دام‌های هوایی جمع‌آوری و نسبت به ساماندهی تالاب و ممنوعیت صید و شکار اقدام می‌شود. محمدعلی الله‌قلی، پرنده‌نگر و کار‌شناس حیات‌وحش در این‌باره به «جهان‌صنعت» می‌گوید: طرح چنین برنامه‌ای نشان می‌دهد که اداره مازندران برنامه‌ای برای حمایت از پرندگان و جلوگیری از شکار بی‌رویه آن‌ها ندارد و این تنها زمان خریدن برای شکارچیان و به نوعی مغالطه است. با وجود همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست از کمپین «پرواز» و حمایت ۴۰ سازمان مردم‌نهاد از این کمپین همچنین با وجود دستور اکید مقامات مختلف ادامه این روند تنها برای شکارچیان و کسانی که پشت این مساله پنهان شده‌اند سود بیشتری خواهد داشت.
تجارت پرسود فروش مهاجران
از طرفی نگاهی به اعداد معاملات در بازار فریدونکنار که روزانه هزاران پرنده کمیاب در معرض خطر انقراض و یا حمایت‌شده را زنده و مرده می‌فروشند، پرده از این تجارت پرسود برمی‌دارد، تجارتی قدرتمند که با وجود فشار سازمان محیط‌زیست، سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌ها هنوز پابرجاست. الله‌قلی میزان سود خالص روزانه هر صیاد را چهار تا پنج میلیون عنوان می‌کند و می‌گوید: از اواسط آبان‌ماه تا امروز حداقل ۱۰ هزار غاز خاکستری کشته و فروخته‌شده و دیگر حتی یک غاز خاکستری هم نمانده است. صیاد‌ها می‌توانند در یک‌شب ۸۰ غاز صید کنند و هرکدام را ۶۵ هزار تومان بفروشند که این به‌معنی درآمدی ۶۵۰ میلیون‌تومانی در یک ماه‌ونیم تنها برای فروش غاز خاکستری است. علاوه‌بر این ۱۰ تا ۱۵ درصد از درآمد فروشندگان نیز به صاحب بازار می‌رسد، یعنی دست‌کم ماهانه یکصد میلیون تومان سود خالص. با این میزان پول بازکردن راه قاچاق و فروش پرندگان مهاجر برای صاحبان بازار چندان سخت نیست و عدم اجرای قانون هم شکارچیان را دلگرم می‌کند تا سال‌های سال به تخلف ادامه دهند.