ايران امروز

مادرِ اختراع نياز است

دکتر سعيد ليلاز/آرمان

هرجا وفور باشد اقتصاد از موضوعيت می‌افتد وهر کجا کمبود باشد اقتصاد موضوعيت پيدا می‌کند، در کشور ما هم از اواخر دهه ۴۰ به اين طرف که دولت قيمت سوخت را تحت کنترل درآورد ما به تدريج به بدترين نمونه‌های اتلاف انرژی در دنيا تبديل شديم به‌گونه‌ای که سالانه ۱۳۰ ميليارد دلار مواد انرژی به اقتصادمان تزريق می‌کنيم و تا ۲۰ ميليارد دلار صادر می‌کنيم همگی خوشحال می‌شويم. اين سياست باعث شده تا اولا صنايع ما به جای ارزش افزوده ارزش کاهنده توليد بکنند. دوما اينکه الگوی مصرف انرژی به شدت فاسد شده. سوما يک موج وحشتناک رانت‌خواری ايجاد شده است. چهارم: شکاف طبقاتی عظيمی را ايجاد کرده به گونه‌ای که مثلا يک خانواده شمال تهران ممکن است مصرف سرانه انرژی‌اش به اندازه يک پارچه آبادی در بوشهر باشد.همه اين مسائل به خاطر اين نکته بديهی است که ما هر کالايی را مجانی و ارزان در اختيار مردم بگذاريم چون اقتصاد از موضوعيت می‌افتد آن موارد ذکر شده در بالا اتفاق می‌افتد.هر حرکتی در مورد انرژی منوط به اصلاح قيمت آن است.وهر حرکتی غيراز آن يک رانت جديد درست می‌کند. الان چند سال است که ما می‌گوييم موتور يورو ۴ يورو ۵ و اينها،الان قيمت يک موتور يورو ۴ حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بيشتر از قيمت موتور يورو ۳ است و مصرف کننده ايرانی حاضر به خريد آن نيست (چون مابه التفاوت بنزين کمتر می‌شود برای خريدار ايرانی اصلا معنی ندارد)حتی کسانی اتومبيل‌های لوکس ۲۰۱۴ سوار می‌شوند از آنجا که افزايش سوخت وآلودگی هوا در ايران قيمتی ندارد هيچ کدام به موقع روغن و فيلتر و اينها را تعويض نمی‌کنند .بنا براين تا قيمت سوخت واقعی نگردد انگيزه‌ای برای ساخت و خريد موتور جديد وجود ندارد.انگيزه‌ای برای به سراغ انرژی‌های جديد رفتن به وجود نمی‌آيد. طبيعی است که اگر بتوانيم از انرژی خورشيدی استفاده کنيم و نفت مان را بفروشيم خيلی بهتر است ولی وقتی اين اتفاق می‌افتد که از نظر اقتصادی اين کار صرف کند. مادر اختراع نياز است. به لحاظ تاريخی می‌توان نحوه استفاده از آب را در استان يزد و گيلان و فرق دو اقليم متفاوت را مقايسه کرد.اين فرق کمبود و وفور است وممکن است همين مشکل را گيلان در آفتاب داشته باشد و يزد نه. ما تا زمانی که نظام اقتصادی سياسی‌مان طوری است که همه می‌خواهند فکری کنند، به جز فکر اساسی و به درد خور همين است. مساله ما در ايران به‌هيچ‌وجه مساله دانش نيست، ما فاسد شده‌ايم. وقتی می‌گوييم فاسد شده‌ايم همه يا به فساد اخلاقی يا فساد مالی فکر می‌کنند در حالی که منظور از فاسد شدن تن آسايی است، يعنی گفته می‌شود که دنبال اقتصاد مقاومتی برويد. اولين طرح اقتصاد مقاومتی ۱۰۰ ميليارد صرفه‌جويی در مصرف انرژی را در پی خواهد داشت و اين رقم خيلی زياد است و اگر ما می‌توانستيم اين صرفه‌جويی را انجام دهيم و مثل چين و اروپا از انرژی استفاده کنيم ممکن بود بتوانيم ميزان صادرات را دوبرابر کنيم.اين چيزی است که همگان برآن واقفند.

* استاد دانشگاه