ايران امروز

سال “تأثیر پروانه‌ای” The Butterfly Effect

شهرام فرزانه‌فر
سه شنبه ۱۳ دی ۱۳۹۰
پرس ایران

سال ۲۰۱۱ سالی که جمعیت جهان از مرز ۷ میلیارد نفر گذشت، سالی بود که در آن "دومینوی وقایع و رویداد‌ها" با ارتباط یا متأثر از هم، از کشوری به کشور دیگر منتقل شد یا حداقل سایه افکند. سال ۲۰۱۱ سالی پرآشوب و جنجالی بود، از شورش‌ها و انقلاب‌هایی که جهان و ازجمله برخی کشورهای عرب را دربر گرفت تا سونامی در ژاپن و مرگ افراد و شخصیت‌هایی که تأثیر مثبت یا منفی در آرامش جهان داشتند.
در جهانی که گفته می‌شود پرواز یک پروانه از شاخه‌ای به شاخه‌ای دیگر، می‌تواند سیر تحول تاریخ را تغییر دهد، حوادثی اتفاق افتاد که اگر "تأثیر پروانه‌ای" The Bottlefly Effect واقعیت داشته باشد، باید هر فرد انسانی، با ذره‌ای احساس مسئولیت حداقل نسبت به نزدیکان خود را بلرزاند و به این فکر فرو برد که من برای زیباترشدن جهان پیرامونم چه باید می‌کردم و چه باید بکنم!
محمد بوعزیزی، دستفروش تونسی در اعتراض به برخورد توهین‌آمیز ماموران دولتی و جمع‌آوری بساطی که نان بر سر سفره‌اش می‌آورد، خودسوزی کرد و این اعتراض بهانه و زمینه‌ساز اعتراض‌هایی شد که به سرنگونی بن علی در این کشور و شورش‌ها و تحولات در کشورهای دیگر انجامید.
بحران اقتصادی آمریکا به چند کشور اروپایی منتقل شد و در ادامه کم و بیش بر اقتصاد تمام کشورهای حوزه یورو سایه افکند و به تدریج از مرزهای اروپایی نیز فرا‌تر رفت.
از دیگر رویداد‌های مهم می‌توان به کشته شدن اسامه بن لادن، مرگ رهبر سابق کره شمالی، قتل فجیع معمر قذافی و جنبش اشغال وال‌استریت در نیویورک و در شهرهای بزرگ اروپا از جمله لندن نیز اشاره کرد.
همچنین رسوایی شنود تلفن‌ها از سوی کارکنان نشریه «نیوز آو د ورلد» News of the World در بریتانیا متعلق به روپرت مرداک هم به اوج رسید و در معرض افکار عمومی قرار گرفت. این رسوایی باعث شد که نشریه‌ای قدیمی و باسابقه تعطیل شود.
کشتار بیش از هفتاد نفر نوجوان توسط نژاد پرست نروژی اندرش برینگ بریویک از حوادثی است که هرگز از یاد کسی نخواهد رفت.
در سالی که گذشت افراد و شخصیت‌های زیادی نیز دیده از جهان فرو بستند از جمله؛ شاهپور علیرضا پهلوی، فرزند محمدرضا پهلوی در نخستین ساعات پنجم ژانویه در منزلش در بوستون به زندگی خود خاتمه داد.
داریوش همایون، نویسنده و شخصیت برجسته‌ی مشروطه خواه و لیبرال در تاریخ بیست و هشت فوریه در منزلش در سوئیس در سن هشتاد و دو سالگی درگذشت.
دکتر مهرداد مشایخی، جامعه شناس و پژوهشگر، فعال سیاسی جمهوری‌خواه و سوسیال‌دموکرات در اثر بیماری سرطان در واشنگتون درگذشت.
دکتر آلینوش طریان نخستین زن ایرانی که به مقام استادی در رشته‌ی فیزیک رسید در سن نود سالگی در تهران در گذشت.
ایرج افشار ایران‌شناس و نسخه‌شناس شهیرایران در سن هشتادو پنج سالگی در نتیجه‌ی بیماری در بیمارستان جم تهران در گذشت.
عزت الله سحابی، رئیس شورای فعالان ملی – مذهبی و از چهره‌های منتقد حکومت در دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران، در سن ۸۱ سالگی درگذشت.
هاله سحابی فرزند عزت الله سحابی در جریان تشییع جنازه‌ی پدرش توسط مأموران اطلاعاتی کشته شد.
هدی صابر فعال ملی- مذهبی در ادامه‌ی اعتصاب غذایی که در زندان و در اعتراض به کشته شدن هاله سحابی انجام داد به طور مرموزی درگذشت.
اول ماه مارس مهری ودادیان بازیگر قدیمی سینما و تلویزیون ایران در سن ۷۹ سالگی در نتیجه‌ی بیماری در تهران درگذشت.
ناصر حجازی دروازه‌بان تیم ملی فوتبال ایران در سن ۶۲ سالگی در نتیجه‌ی بیماری طولانی در بیمارستان کسری در تهران درگذشت.
رضا بدیعی، کارگردان ایرانی تبار آمریکایی، در سن هشتاد و یک سالگی در نتیجه‌ی بیماری در آمریکا درگذشت.

در ایران در سال میلادی ۲۰۱۱ چه گذشت؟
ایران در سال ۲۰۱۱ با چالش‌های گوناگونی در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی روبرو بود.
در سال گذشته جمهوری اسلامی راهی برای خروج از بن‌بست هسته‌ای باقی نگذاشت و با بی‌اعتنایی به درخواست و گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و انتظار جامعه جهانی، شورای امنیت را به گسترش و تشدید تقابل با ایران واداشت.
جمهوری اسلامی بارفتاری چندگانه و غیرمتعادل و عدم رعایت قواعد بازی، افزایش تحریم‌های بیشتری علیه خود را به جامعه‌ی جهانی تحمیل کرد.
درواقع اعمال تحریم‌های بیشتری نسبت به جمهوری‌اسلامی باقی نماند، جز قطع بزرگ‌ترین منبع درآمد این کشور یعنی درآمدهای حاصل از صدور نفت. این در شرایطی است که بخش عمده‌ای از درآمد حاصل از تأسیسات نفت و گاز دراختیار سپاه پاسداران و درواقع فرماندهان نظامی این تشکیلات (کارتل) است که نقش ویژه‌ای در نتیجه‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری پیشین داشتند.
در ماه گذشته محمد علی جعفری فرمانده سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ضمن اعتراف به فعالیت‌های گسترده‌ی اقتصادی سپاه پاسداران در این رابطه تصریح کرد که این فعالیت‌ها لطمه‌ای به فعالیت‌های دفاعی و امنیتی کشور وارد نخواهد آورد و دو نهاد سپاه پاسداران، یعنی «بنیاد تعاون سپاه» و «قرارگاه خاتم الانبیا» فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران را هدایت می‌کنند.
در ادامه‌ی تقویت اینگونه فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران، دولت محمود احمدی‌نژاد دو قرار داد نفتی بزرگ به ارزش ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار را با قرارگاه خاتم الانیبا، وابسته به سپاه پاسداران ایران، امضا کرد.
در عرصه‌ی اقتصاد که منتج رفتار سیاسی صاحبان قدرت نیز هست، وضعیت از سیاست نیز دشوارتر یا بهتر بگوییم، خراب‌تر است. اقتصاد ایران نه تنها غیرقابل کنترل‌ شده است، که قابل بررسی جدی و علمی نیز نیست. چراکه آمار و ارقامی که ارائه می‌شود در نتیجه‌ی فساد اقتصادی، اداری و سیاسی در دست کارشناسان دلسوز نیست که برای مهار بحران‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی، رفتار و روش منطقی اتخاذ شود.
به نظر می‌رسد که وجود دولت موازی، سازمان‌اطلاعات موازی، اهرم‌های قدرت موازی، بازرگانی موازی که هیچ حساب و کتابی به کسی ارائه‌ نمی‌دهند، حتا اگر "نیروهای خودسر" را به حساب نیاوریم، یعنی انشقاق در قدرت که از جمله ناشی از اختلاف در تقسیم منافع و درآمدهای مالی‌ست، این مشکل را بوجود آورده و در نهایت مشخص نیست که حرف آخر را چه کسی می‌زند.
در ماه مارس سال گذشته، فرهاد دلقپوش، نماینده‌ی مجلس اسلامی گفت که دولت محمود احمدی‌نژاد ١٢ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی را برخلاف قانون به خزانه کشور واریز نکرده است.

مرور تعدادی از خبرهای سال گذشته:
در ماه فوریه کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، خانم ناوی پیلای، با انتشار بیانیه‌ای افزایش نگران کننده‌ی اعدام‌ها در جمهوری اسلامی ایران را شدیداً محکوم کرد.
تعداد قابل توجهی از این اعدام‌ها مربوط به مواد مخدر است که درآمد هنگفت برای واردکنندگان آن و خمودی، فساد و فقر را برای بخش وسیعی از جامعه دربر دارد.
برای اشاره به ابعاد ورود فاجعه‌آمیز مواد مخدر می‌توان به یک مورد اشاره کرد : تنها در ماه فوریه ۲۹ هزار کیلو گرم تریاک در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی در حومه‌ی تهران کشف شد.
در موردی دیگر در بیست و نهم نوامبر، مقامات استرالیا موفق به کشف مقادیر زیادی هروئین و مواد مخدر دیگری به نام «پسودوفدرین» به ارزش بیش از سی میلیون دلار شده‌اند که در جدارهای سه هزار و صد و پنج جعبه‌ی انگور صادراتی ایران در یک کشتی باری جاسازی شده بودند.
کمیسیون انرژی مجلس اسلامی با قرائت گزارش خود درباره‌ی عملکرد ۹ ماهه‌ی وزارت نفت در سال ۱۳۸۹، بار دیگر تأئید کرد که یازده میلیارد دلار ازدرآمدهای نفتی کشور در این سال به حساب ذخیره‌ی ارزی واریز نشده است.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، خبر داد که ارتش این کشور یکی کشتی را که حامل سلاح‌های قاچاق ایران برای سازمان حماس در نوار غزه بوده در در دریای مدیترانه توقیف کرده است.
محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری ایران مدعی شد که برخلاف نیروگاه اتمی ژاپن، رآکتور اتمی نیروگاه بوشهر ایران در مقابل زمین لرزه‌های شدید مقاوم است و منفجر نخواهد شد. او همچنین گفت که تأسیسات اتمی بوشهر مدرن‌تر از نیروگاه‌های اتمی ژاپن است وجمهوری اسلامی همه‌ی پیش بینی‌ها و احتیاط‌های لازم را انجام داده است.
شورای امنیت سازمان ملل بار دیگر نگرانی خود را از افزایش گزارش‌های مربوط به قاچاق سلاح توسط جمهوری اسلامی ایران ابراز داشت و گفت: صدورغیرقانونی اسلحه توسط تهران نقض چهار قطعنامه‌ی شورای امنیت علیه برنامۀاتمی ایران است.
علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی در مشهد از رهبران قوای سه گانه و مسئولان بلندپایه‌ی کشور خواست که از طرح علنی انتقادهای خود نسبت به یکدیگر پرهیز کنند.
مقامات قضایی کویت اعلام کردند که دو ایرانی و یک کویتی که در ارتش این کشور خدمت می‌کردند به اتهام جاسوسی برای جمهوری اسلامی ایران به اعدام محکوم شده‌اند.
هادی مقدسی نماینده‌ی بروجرد و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی مدعی شد که کودکانی که در خیابان‌های ایران گدایی می‌کنند کودکان خارجی هستند که از سوی شبکه‌های بیگانه و برای مخدوش کردن چهره‌ی جمهوری اسلامی ایران به کار گرفته می‌شوند.
در ماه آوریل پس از آنکه محمود احمدی‌نژاد کتباً با استعفای حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات، موافقت کرد و با حُکمی جداگانه او را به عنوان «مشاور اطلاعاتی» رییس جمهوری برگزید، مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با این استعفا باعث شد که وزیر اطلاعات در مقام خود ابقا شود.
محمود احمدی‌نژاد وجود اختلاف نظر میان خود و رهبر جمهوری اسلامی ایران را تأئید کرد، هر چند اضافه نمود که اختلاف عقیده در قالب نظام ولایت فقیه قابل حل است.
حجت الاسلام مرتضی آقاتهرانی از نزدیکان محمود احمدی‌نژاد از قول رییس جمهوری در یک جلسه‌ی عمومی گفت که اختلاف محمود احمدی‌نژاد و آیت الله خامنه‌ای بر سر حیدر مصلحی، وزیر طلاعات، به قوت خود باقی است. مرتضی آقاتهرانی سپس از قول محمود احمدی‌نژاد افزود که آیت الله خامنه‌ای مهلتی به رییس جمهوری داده تا در مورد بود و نبود وزیر اطلاعات در دولت و یا استعفای خود تصمیم گیری کند.
علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه و رییس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران مدعی شد که نیروگاه اتمی بوشهر از ایمن‌ترین نیروگاه‌های دنیاست.
مقامات اتمی روسیه در ماه ژانویه هشدار دادند که در نتیجه‌ی حمله‌ی اینترنتی به تأسیسات اتمی ایران به وسیله‌ی ویروس «ستاکس نت» این خطر وجود دارد که نیروگاه اتمی بوشهر در صورت راه اندازی فاجعه‌ا‌ی اتمی نظیر آنچه در نیروگاه چرنوبیل رُخ داد به بار آورد.
در ماه ژوئن محمد جواد لاریجانی رییس ستاد حقوق بشر قوه‌ی قضاییه ایران گفت که حقوق بشر با احکام اسلامی حاکم بر این کشور مغایرت دارد.
رستم قاسمی فرمانده‌ی قرارگاه خاتم الانبیاء وزیر نفت شد.
سیزدهم سپتامبر روزنامه‌ی تهران نوشت که دو هزار میلیارد تومان از اختلاس سه هزار میلیارد تومانی از کشور خارج شده است.
فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته‌ی اصغر فرهادی به عنوان بهترین فیلم خارجی نامزد شرکت در اسکار شد.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران ۳۷ در صد دانش آموزان کشور به دلایل مختلف ترک تحصیل کرده‌اند.
رهبر جمهوری اسلامی از رسانه‌های کشور خواست که در مورد اختلاس سه هزار میلیارد تومانی سخن نگویند یا به تعبیر وی «جنجال و هیاهو» نکنند که اصلاً به صلاح نیست.
احمد شهید گزارشگر ویژه‌ی شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره‌ی ایران با انتشار گزارشی مبسوط در تاریخ هیجدهم اکتبر اعلام کرد که ایران مخفیانه صد‌ها زندانی را از جمله در زندان وکیل آباد مشهد کشته است.
عباسعلی کشتکار رییس مرکز تحقیقات پوکی استخوان در ایران گفته است که ۹۰ درصد کودکان دبستانی در تهران مبتلا به بیماری پوکی استخوان هستند.
رهبران بیست و هفت کشور عضو اتحادیه‌ی اروپا ایران را به توطئه‌ی قتل سفیر عربستان در آمریکا متهم کردند.
آیت الله علی خامنه‌ای گفت که آمار باید از سوی مرکز آمار ایران اعلام شود و سپس دستگاه‌های دولتی بر اساس آن اطلاع رسانی یا برنامه ریزی کنند.
علی اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، با پشنهاد ایجاد نظام پارلمانی که از سوی آیت الله خامنه‌ای طرح شد، مخالفت کرد و گفت: اجرای چنین طرحی که مستلزم تغییر در قانون اساسی است به زیر سئوال رفتن جمهوریت نظام مذهبی ایران منجر می‌شود.
مجمع عمومی سازمان ملل در بیست و دوم نوامبر با بیشترین آرا نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران را محکوم کرد.
در پی حمله‌ی بسیجیان به سفارتخانه‌ی بریتانیا در تهران، دولت نروژ سفارتخانه‌اش را در ایران تعطیل کرد.
ویلیام هیگ وزیر امور خارجه‌ی بریتانیا پیش از سفر به بروکسل برای شرکت در اجلاس وزرای امور خارجه‌ی بیست و هفت کشور عضو اتحادیه‌ی اروپا گفت که در ملاقات با همتایان اروپایی‌اش خواستار تشدید مجازات‌ها علیه ایران خواهد شد. ویلیام هیگ تأکید کرد که درخواست تشدید مجازات‌ها پاسخی به اشغال سفارتخانه‌ی بریتانیا در ایران نیست، زیرا بریتانیا به این اقدام در زمان دیگر پاسخ مناسب خواهد داد.
نیکلا سرکوزی، رییس جمهوری فرانسه در جلسه‌ی هیئت دولت این کشور حمله به سفارتخانه‌ی بریتانیا را شدیداً محکوم کرد و گفت این اقدام تصمیم گیری برای تحمیل مجازات‌های جدید بین المللی علیه ایران را تسهیل می‌سازد.
دولت فرانسه از سر احتیاط بعد از حمله به سفارتخانه‌ی بریتانیا در تهران موقتاً از شمار کارکنان سفارتخانه‌اش در ایران کاست.
روزنامه‌ی همشهری متعلق به شهرداری تهران با استناد به آمار گورستان بهشت زهرای تهران و برخی مطالعات صورت گرفته از سوی کار‌شناسان نوشت که از اول فروردین ماه تا آبان ماه سال جاری ۲۶ هزار و ۱۴۳ نفر در تهران در نتیجه‌ی آلودگی هوا کشته شده‌اند.
مجالس نمایندگان و سنای آمریکا تدابیری را علیه بانک مرکزی ایران اتخاذ کردند. تدابیر جدید در نظر دارد مانع از خرید و فروش نفت توسط بانک مرکزی ایران شود و به این ترتیب رابطه‌ی ایران را با بازارهای مالی جهان قطع کند.
زیبیگنیوف برژینسکی مشاور رییس جمهوری پیشین آمریکا، جیمی کار‌تر، گفت که این کشور در مسیری قرار گرفته که عاقبت به جنگ با ایران، آنهم با نتایجی فاجعه بار ختم خواهد شد.
سازمان عفو بین الملل نسبت به افزایش اعدام‌های علنی و مخفیانه در ایران هشدار داد.
مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب قطعنامه‌ای نقض آشکار حقوق بشر در ایران را، از تازیانه زدن تا اعمال شکنجه و افزایش نگران کننده‌ی اعدام‌ها در این کشور، محکوم کرد.
یازده کشور اروپایی، در رُم برای بررسی تشدید فشار‌ها بر ایران و تحریم نفت خام این کشور تشکیل جلسه دادند. این اجلاس پشت درهای بسته و به ریاست وزیر امور خارجه‌ی ایتالیا برگزار و در آن به گفته‌ی دیپلمات‌ها تحریم نفت ایران از سوی اتحادیه‌ی اروپا بررسی شد.