ايران امروز

آخرین نخست وزیر مشروطیت

صدای آمريکا/احمد تدیّن


شنبه ۱۵ مرداد ۱۳۹۰
روز ۱۵ مرداد مصادف است با سالگرد ترور دکتر شاپور بختیار آخرین نخست وزیر در نظام مشروطه پادشاهی.
شاپور بختیار از سران جبهه ملی در آخرین سال حکومت شاه در روزهائی که فضای باز سیاسی ، فعالیت های سیاسی را امکان پذیر ساخته بودابتدا جمعیت ایرانی دفاع ازآدی و حقوق بشر را همراه با شماری از همفکران خودو مخالفان شاه تشکیل داد و درکنار سایر رهبران جبهه ملی از جمله فروهر و سنجابی اتحاد نیروهای جبهه ملی را سازمان داد.
این سازمان خواستار انحلال ساواک، آزاد ی زندانیان سیاسی، محاکمه فعالان سیاسی در دادگاه های غیر نظامی، بازگشت بدون مشکل همه تبعیدی ها به کشور،حذف کامل سانسور، وآزادی فعالیت های صنفی و حزبی شد.
ناکارآمدی دولت های شریف امامی و ازهاری در روزهای ناآرام پائیز ۵۷ سرانجام موجب شد شاه برای تشکیل کابینه بهسرتان جبهه مل یو ازجمله شاپور بختیار متوسل شود. بختیار دردیدار با شاه ابتدا درخواست یک مهلت ده روزه کرد که شاه از او خواست این مدت را به سبب فوریت امر کوتاه کند. وقتی شاپور بختیار شرایط ۷ گانه خودرا برای احراز مقام نخست وزیری پیشنهاد کرد شاه همه را پذیرفت و بخشی از این پیشنهادها همان ها بود که در برنامه اتحاد نیروهای جبهه ملی هم آمده بود، ازجمله انحلال ساواک وآزادی فعالیت حزبهای سیاسی. درپیشنهاد جدید، بیرون رفتن شاه از کشور،انتقال اموال بنیاد پهلوی به دولت و برپائی شورای سلطنتی اضافه شده بود.
به مجرد پذیرش مقام نخست وزیری از سوی دکتربختیار، سران جبهه ملی او را به دلیل رعایت نکردن انضباط حزبی، از جبهه اخراج و اقدام او درپذیرش پست را تقبیح کردند.
بختیار روز ۲۵ دی ماه ازمجلس شورای ملی را ی اعتماد گرفت.و کابینه خودرا تشکیل داد. این کابینه جمعا ۳۷ روز دوام آورد و با پیروزی انقلاب در ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ وپایان حکومت مشروطه پاد شاهی به عمر کابینه بختیار هم پایان داده شد.
بختیار پس از پیروزی انقلاب ازکشور خارج شد و درپاریس اقامت گزید تا مقاومت ملی را علیه حکومت تازه تاسیس انقلابی سازمان دهد. بختیار با حکومت دینی از همان زمان جوانی مخالف بود و در رساله دکتر ی خودوابسته شدن روحانیت به دولت را عامل روی کارآمدن دولتهای تام گرا و توتالیتر می داند و می نویسد فهم اینکه قدرتی سیاسی با به خود بستن گوهر الاهی برآدمیان فرمان براند و به نام مشیت الاهی یا زیر عنوان حکم تقدیر، بی امان اجبارهای گوناگون را برمردم تحمیل کند ساده است.
بختیار تا آخرین سالهای زندگی اش به این نظر یعنی جداماندن کامل دین از سیاست باور داشت و دیکتاتور ی نعلین یعنی حکومت دینی را بدتر ازدیکتاتوری چکمه می دانست ودرمقام نخست وزیری به آیت اله خمینی پیشنهاد کرد اگر می خواهد در راستای پیشبرد دین اسلام خدمت کند دست از سیاست بردارد و مانند پاپ که در واتیکان به مسائل دینی مسیحیان می پردازد درقم کاردین را دنبال کند.که این سخنان درغوغای آن روز ایران خریداری نداشت و بارفتن شاه از ایران حمله آیت اله خامنه ای و پیروانش متوجه بختیار و دولت او شد.
بختیار البته اعلام کرده بودآماده است به پاریس برود وبا هدف حل بحران باآیت اله خمینی دو به دو گفتگو کند. آیت اله هم درابتدا این پیشنهاد را پذیرفت. گفته می شد آقای خمینی حاضر شده بود برای انتقال آرام قدرت ، او هم یک فرمان نخست وزیری برای بختیار صادرکند. اما پس از رایزنی با مشاوران ازجمله ابوالحسن بنی صدر با چنان دیدار ی به شرطی موافقت کرد که دکتر بختیار ابتدا از نخست وزیری استعفا بدهد. این پیشنهاد مورد قبول نخست وزیرنبود.
دکتر بختیار درپاریس نهضت مقاومت ملی ایران را با هدف مخالفت با رژیم اسلامی و سرنگونی آن برپاکرد.سران جمهوری اسلامی کودتای نافرجام نوژه را که با شرکت شمار زیادی از افسران ارتش درحال انجام بود به توطئه بختیار نسبت دادند.حکومت که حالا دیگر از ناحیه بختیار احساس خطر می کرد در صدد حذف فیزیکی و ترور او برآمد. ابتدا جوخه ترور به رهبری انیس نقاش شیعه لبنانی برای ترور دکتربختبیار به پاریس گسیل شد. این جوخه موفق به ترور بختیار نشد و انیس نقاس گناه شکست ترور را به گردن صادق خلخالی قاضی معروف می اندازد و می گوید پیش از اجرای طرح تروردرپاریس، خلخالی درتهران درباره کشته شدن قریب الوقوع بختیار سخن گفت و طرح ناکام ماند. انیس نقاش که درجزیان عملیات ترور یک نفر را کشته و یکی دیگر را زخمی و فلج کرده بود به زندان افتاد اما فرانسوامیتران رئیس جمهوری وقت فرانسه دریک اقدام دیپلماتیک از حق قانونی خود برای عفو وی استفاده کرد و او آزاد شد.
اما بار دوم یک گروه گسترده و هماهنگ از سوی جمهوری اسلامی برای ترور به پاریس فرستاده شد. این گروه در ۱۵ مرداد طی عملیاتی پیچیده دکتر بختیار را به قتل رساند.
دستگاه قضائی فرانسه بسرعت دست به کار شد و سه تن از متهمان- علی وکیلی راد، فریدون بویراحمدی و محمدآزادی- را دستگیر کرد. برای این عده قرار بازداشت با عنوان متهمان اصلی ترور بختیار صادرشد.علاوه براینها،برای مسعود هندی، ناصر قاسمی نژاد،زین العابدین سرحدی، حسین شیخ عطار، مسعود ادیب،و غلامحسین شوریده شیرازی هم که از فرانسه خارج شده بودند به اتهام معاونت درترور قرار بازداشت صادر شد. دادگاه پس از ماه ها بررسی و تحقیق سرانجام علی وکیلی راد را متهم اصلی ترور دکتر بختیار شناخت و به زندان ابد محکوم کرد. برای مسعود هندی مجازت زندان درنظر گرفته شد.
علی وکیلی راددر اردیبهشت ۱۳۸۹ پس از گذراندن ۱۹ سال زندان از فرانسه اخراج شد و درتهران دولت جمهوری اسلامی مانند یک قهرمان درفرودگاه با حلقه های گل از او استقبال کرد. معاون وزارت امور خارجه از جمله کسانی بود که برای استقبال رسمی این شخص به فرودگاه رفته بود .
دولت فرانسه این گزارش ها را نادرست خواند که آزادی وکیلی راد قاتل دکتر بختیار درازای آزادی کلوتید ریس شهروند فرانسوی انجام شده است که در روزهای پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بازداشت و زندانی شده بود.