ايران امروز

جایگاه رسانه‌هاواحزاب لیبرالی در برخوردبا بنیادگرایی

شهرام فرزانه‌فر/پرس ایران
سه شنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۰

جایگاه رسانه‌ها و احزاب لیبرالی در برخورد با بنیادگرایان راست اروپایی و آمریکایی

یادداشت هفته
درحالى‌که مردم متمدن جهان، بهت‌زده پیامدهاى مرگبار‌ترین حملات تروریستى پس از جنگ جهانى دوم در نروژ را دنبال مى‌کنند، تصویرى که از عامل این جنایت، انگیزه‌هاى وى و هدایت و حمایت شده بودن یا نبودن او از سوی سازمان‌ها و تشکل‌های بیگانه‌ستیز ارائه شده است هنوز تصویری روشن نیست و بسیاری از جزئیات در پرده‌ی ابهام مانده یا بنابه مصالحی از بیان آن‌ها خودداری می‌شود.

عکس تزئینی از آلن سایلر - Alan Sailer - National Geographic

پلیس نروژ پس از چند روز اطلاعات کامل‌ترى درباره «اندرس برینگ بریویک» Anders Behring Breivik ارائه داد. او کسى است که جمعه ۲۲ ژوئیه با تیراندازى به سوی ششصد تن از جوانان شرکت‌کننده در یک همایش حزبى در نروژ ٧٩ نفر از این جوانان و نوجوان را به قتل رساند. ساعاتى پیش از این حمله نیز، انفجارى در نزدیکى دفتر نخست‌وزیرى نروژ و سایر وزارتخانه‌هاى این کشور در اسلو روى داده بود که پلیس بعداً اعلام کرد که آن نیز کار «برینگ بریویک» بوده است.

پلیس «اندرس برینگ بریویک» را یک مسیحى بنیادگرا معرفى کرد که به گفته‌ی دوستانش عاشق اسلحه بوده و نفرت شدیدى نسبت به آنچه که به زعم وی تهدید چندفرهنگ‌گراىى و مهاجرت مسلمانان به نروژ است، داشته است.

«گیر لیپستاد» Geir Lippestad وکیل «بریویک» در این رابطه گفت است که انگیزه‌ی موکلش از این اقدام، به راه انداختن یک انقلاب در جامعه نروژ بوده است. به گفته «لیپستاد»، «بریویک» معتقد است که جنایاتی که او مرتکب شده «هولناک اما ضرورى» بوده‌اند. وکیل «برینگ بریویک» در این رابطه تصریح کرده است که موکلش با این عمل قصد حمله به جامعه و ساختار جامعه نروژ را داشته است. وى به ارتکاب عمل تروریستى متهم شده و در دادگاه حاضر شده است. براساس قوانین نروژ، بریویک حداکثر به ۲۱ سال زندان محکوم خواهد شد، اما این محکومیت مى‌تواند مجدداً تمدید شود.
به گفته منابع پلیس، از «اندرس برینگ بریویک» منشورى ۱۵۰۰ صفحه‌اى به دست آمده است که وى در این منشور، جزئیات آماده شدن و چگونگی عمل جنایتکارانه‌ی خود را قدم به قدم تشریح کرده و خواستار جنگ مسیحیان براى دفاع از اروپا در برابر تسلط مسلمانان شده است. این منشور عقیدتى نژادپرستانه که‌ در‌‌‌ همان روز حمله‌ی وی روى اینترنت قرار گرفته بود، به نخبگان اروپاىى، چندفرهنگ‌گرایان و کمک‌کنندگان به «روند اسلامى‌ شدن جامعه‌ی اروپا»، حمله کرده و آنان را به دلیل آنچه «اعمال خیانت‌آمیز» مى‌خواند، به مجازات تهدید کرده است.
پلیس هنوز تأیید نکرده است که این منشور نژادپرستانه نوشته‌ی «بریویک» است، اما وکیل وى در این باره گفته است که «بریویک» سال‌ها روى آن کار کرده است.
نگرانی مردم نروژ درحال حاضر ازجمله ازاین نیز هست که «بریویک» به تنهاىى عمل نکرده باشد و در این جنایت همدستانى نیز داشته باشد. وى در منشور ۱۵۰۰ صفحه‌اى خود نبردی را پیشبینى مى‌کند که بیش از یک میلیون کشته و یا زخمى به جا خواهد گذاشت. وی مى‌افزاید که زمان گفت‌ و گو به پایان رسیده و زمان مقاومت مسلحانه فرارسیده است!

این منشور عقیدتى که وی نام «اعلامیه استقلال اروپا» برآن نهاده است، لیبرالیسم و چندفرهنگ‌گراىى را نیز با سوسیالیسم فرهنگى که به اعتقاد وی تمدن اروپاىى را نابود مى‌کند، یکسان شمرده است.

«توماس هگ‌هامر» *Thomas Hegghammer کار‌شناس تروریسم در مؤسسه‌ی تحقیقات دفاعى نروژ در این باره گفته است که این منشور عقیدتى شباهت بسیار زیادی با عقاید «اسامه بن‌لادن» و دیگر رهبران القاعده دارد، هر چند که از دیدگاه یک مسیحى تندرو نوشته شده است و نه یک مسلمان تندرو!

اکنون پس از گذشت بیش از یک هفته از کشتار حدود نود تن در دو عملیات بی‌رحمانه که عامل انجام آن‌ها «برینگ بریویک» مسیحی‌ سفیدپوست نژادپرست نروژی بوده است، موضوعی که بیشترین حجم خبری را در روزهای نخست به خود اختصاص داد، به مرور به حاشیه رانده شده و تنها بوسیله‌ی خبرهای تکمیلی در این رابطه، دنبال می‌شود.
در ساعات اولیه‌ی انتشار خبر بمب‌گذاری در اسلو و در فاصله‌ی بین این عملیات تروریستی و کشتار دلخراش نزدیک به هشتاد نوجوان، بسیاری از رسانه‌های دست‌راستی و بیگانه‌ستیز به انتشار خبر کشتار مردم بی‌گناه توسط بنیادگرایان مسلمان مبادرت ورزیدند.
در این خبر‌ها از ایمن الظواهرى رهبر جدید القاعده بنام فردی که عامل این بمب‌گذاری ا‌ست نام برده شده بود. برخى نیز مدعى شده بودند که به‌دلیل مشارکت نروژ در جنگ برعلیه دولت لیبى، ممکن است این حملات از سوى قذافى رخ داده باشد. در همین ارتباط برخى از سایت‌هاى خبرى دست‌راستی این حملات را به گروهی نا‌شناس موسوم به «گروه انصار جهاد جهانى» منسوب کردند، اما پلیس و چهره‌هاى سیاسى نروژ تأکید کردند که این حوادث ارتباطى به اسلام و مسلمانان ندارد.

انتشار این خبر‌ها اگرچه به استناد خبرهای تأییدنشده‌ای از سوی برخی گروه‌های بنیادگرای مسلمان مبنی بر بعهده گرفتن مسئولیت انفجار تروریستی بوده، که چندان دور از ذهن و بعید هم نبود، اما این اخبار پس از روشن شدن اینکه فرد عامل این اقدام نه مسلمان بوده است و نه خارجی‌تبار، تنها از روی صفحه‌های سایت‌های خبری بنیادگرایان مسیحی دست‌راستی حذف شد و این سایت‌های مرتبط با بنیادگرایان دست‌راستی حتا پس از شناخته شدن عامل این عملیات، به‌جای پوزش خواستن از اطلاع‌رسانی نادرست خود، به درج مطالبی اقدام کردند تا به گونه‌ای جهت حمله افکار عمومی را به سمت مهاجران و نیروهای چپ و سوسیالیست منحرف سازند.
در ادامه‌ی پی‌گیری اخبار نیز رسانه‌ها که عمدتاً دست‌راستی هستند، بیشترین پوشش خبری خود را به بزرگ‌نمایی جزئیات و جنبه‌های فنی این خبر معطوف ساختند تا به پرداختن به ابعاد اساسی‌ای مانند پیش‌زمینه‌ها، شرایط اجتماعی، تحلیل موقعیت بیگانه‌ستیزان و احزاب دست‌راستی در کشورهای اسکاندیناوی که از جمله یکی از آن‌ها دومین حزب پارلمانی نروژ محسوب می‌شود، به مسایلی مانند شروط «برینگ بریویک» برای شروع کردن به حرف‌زدن در باره‌ی دلایل این عمل جنایت‌کارانه، وضعیت روحی پدر وی، اینکه «برینگ بریویک» مواد شیمیایی برای تهیه و ساختن بمب را از کجا خریده، نوع لباس و اسلحه‌هایی که بکار برده، پرداختند. عکس‌های منتشر شده از وی از سوی رسانه‌ها نیز بیشتر به آفیش ستاره‌های سینما در فیلم‌های تخیلی مانند «فنتستیک فور» و پوسترهای انتخاباتی احزاب شباهت دارد.
در این می‌ان، به این موضوع که بیش از ششصد کودک و نوجوان در محلی برای انجام فعالیتی تجمع کرده‌اند و کمترین تدابیر امنیتی در این محل وجود نداشته، کمترین اشاره‌ای نشده است.
پس از نگاه ژورنالیستیک به این دو عمل تروریستی، این جنایات را از دو زاویه دیگر نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد.
نخست پیش‌زمینه‌های اجتماعی و موضع‌گیری اولیه احزاب دست‌راستی و دوم اینکه احزاب لیبرال در قبال رشد چنین رفتارهای خشونت‌باری که به قتل‌عام ایدئولوژیک می‌انجامد، چه اقداماتی را انجام خواهند داد.
آنچه بیش از هرچیز می‌تواند مورد پرسش نیروهای انسان‌دوست و افکار عمومی باشد این است که نیرو‌ها و احزاب دست‌راستی که دولت‌های اکثر کشور‌ها را در اروپا در اختیار دارند، در برابر کاشتن بذر کینه‌ نسبت به غیراروپائیان مهاجر، مسلمانان و نیروهای طیف سوسیالیستی که خود در آن سهیم بوده‌اند چه تدابیری اتخاذ خواهند کرد و رسانه‌هایی که زمینه‌های به قدرت رسیدن آن‌ها را فراهم کرده‌اند، اکنون که دایره‌ی خودی‌ها از دیدگاه فاشیست‌ها و بیگانه‌ستیزان تنگ‌تر شده است، چه رفتاری از خود نشان خواهند داد.

پرس ایران

*Thomas Hegghammer is a senior research fellow at the Norwegian Defence Research Establishment in Oslo, and the author of Jihad in Saudi Arabia: Violence and Pan-Islamism since 1979. Dominic Tierney is an assistant professor of political science at Swarthmore College. His third book How We Fight: Crusades, Quagmires, and the American Way of War will be published in November 2010.