ايران امروز

آینده ایرانیان دوتابعیتی

هم میهن / رسول نفیسی
دستگیری و متهم كردن چند تن از ایرانیان دوتابعیتی مسائل حقوقی و سیاسی عمده‌ای را برای ایرانیان خارج از كشور مطرح كرده و آینده ارتباط آنان با كشور مادر را مورد سوال قرار داده است. تنها در كشور آمریكا تعداد ایرانیان مهاجر به رقمی در حدود یك میلیون نفر می‌رسد.
مطابق آمار «دفتر حفاظت منافع ایران» حدود 340 هزار ایرانی با پاسپورت تجدیدشده در این دفتر ثبت‌نام شده‌اند. اگر دو برابر این افراد كسانی باشند كه یا پاسپورت نگرفته‌اند یا پاسپورت خود را تجدید نكرده‌اند، این رقم به حدود یك میلیون می‌رسد.
میانگین تحصیلات عالی این افراد از میانگین خود كشور میزبان‌ـ آمریكا‌ـ بالاتر است و به لحاظ لیاقت و استعداد و تحصیلات خود در مشاغل كلیدی آمریكا حضور عمده‌ای دارند. با رشد نسل دوم ایرانیان و حضور چشمگیر آنان در جامعه آمریكا، این كشور به زودی شاهد موفقیت ایرانیان در سطوح عالی جامعه هم خواهد بود.
می‌توان حدس زد كه حضور یك میلیونی ایرانیان در آینده از حضور 30 میلیونی آمریكای‌لاتینی‌ها با اثرتر و از لحاظ حضور در مشاغل كلیدی بااهمیت‌تر باشد. مهاجرت بیش از 200 هزار تحصیلكرده ایرانی در هر سال به حجم این جمعیت هم خواهد افزود. در سال‌های اخیر رفت‌وآمد ایرانیان دوتابعیتی به كشور مادر افزایش یافته و با وجود اینكه آماری از سهم ایرانیان خارج از كشور در توسعه ایران در دسترس نیست، این جمعیت بالقوه دارای پتانسیل فوق‌العاده‌ای در رشد آینده كشور است.
وضعیت جدیدی كه برای چندتن از ایرانیان دوتابعیتی پدید آمده است روابط كل این مجموعه را با كشور مادر مورد سوال قرار می‌دهد. باید توجه داشت كه افراد دستگیرشده عضو گروه‌های مخالف نبوده‌اند، به‌طور متواتر برای دیدار از خانواده خود و اطلاع از واقعیات كشور به ایران سفر می‌كرده‌اند و به لحاظ همین اطلاع در زمره كسانی بوده‌اند كه خواستار قطع تهدید نظامی آمریكا و عادی كردن روابط دو كشور بوده‌اند.
افراد دستگیر شده ضمنا مشاغل مشخص و اعمال آنان در معرض قضاوت عمومی قرار داشته است. اگر دولت‌ ایران با فعالیت‌های این افراد مخالفت داشت، می‌توانست به آسانی پاسپورت یا ویزای آنان را لغو كند. علاوه بر این، جاسوس‌ها معمولا شناخته شده نیستند و سفر آنان مخفی است.
به‌همین لحاظ تصور ایجاد شده در خارج از كشور و به‌خصوص در ایالات متحده این است كه غرض از این اقدام جدید اصولا قطع ارتباط ایرانیان خارج از كشور با كشور مادر بوده است. ممكن است حضور این جمعیت در كشور با توجه به افكار و اطوار متفاوت، مورد پسند كسانی نبوده است، اما اگر صرف وضعیت و موقعیت حرفه‌ای این افراد آنان را در مظان اتهام قرار داده است، مساله بسیار دشوارتر و پیچیده‌تری از لحاظ روابط ایرانیان دوتابعیتی با كشور مادر مطرح می‌شود.
چنان كه گذشت، ایرانیان دوتابعیتی به‌لحاظ اینكه از قشر تحصیلكرده كشور ایرانند كه به آمریكا مهاجرت كرده‌اند، طبیعتا در موسسات خصوصی و دولتی و با تخصص‌های سطح بالا شركت كرده و بسیاری از آنان در سطوح تصمیم‌گیری شركت دارند.
در همین نزدیكی محل زندگی من در دو مركز تحقیقی عمده، یعنی NIH كه در امور علمی و پزشكی پژوهش می‌كند و NASA كه مهمترین مركز تحقیقات فضایی كشور است و CSIS كه مركز تحقیقات استراتژیك و بین‌المللی است و بسیاری دیگر از فكرخانه‌های آمریكا، ایرانیان دوتابعیتی حضور چشمگیر دارند.
اساتید ایرانی به مراكز علمی، صنعتی، نظامی و استراتژیك برای سخنرانی و تحقیق دعوت می‌شوند، شماری از نسل دوم ایرانیان در ارتش و سازمان‌های اطلاعاتی آمریكا استخدام شده‌اند. آینده روابط اینان با كشور مادر چه خواهد بود؟ به اتهام ارتباط با تاسیسات دشمن یا خدمت در آن تحت تعقیب قرار خواهند گرفت؟
بعد دیگر این شكل، حساس‌شدن آمریكاییان به حضور ایرانیان با تابعیت دوگانه است. دو هفته پیش مهندس محمد علوی كه سابقه 16 سال كار در نیروگاه اتمی «پاولو ورده» آریزونا دارد به اتهام نقل و انتقال اطلاعات به ایران دستگیر شد.
روزنامه‌های محلی هم اكنون حتی مشكلات فنی كه این نیروگاه در سالیان اخیر داشته است را به این مهندس ایرانی كه احتمالا كاملا بی‌گناه بوده و تنها از بد حادثه در این موقعیت خاص به ایران سفر كرده است، مربوط می‌كنند! اگر در، بر همین پاشنه بچرخد، آینده حدود یك میلیون ایرانی ساكن آمریكا كه می‌توانند در تغییرات هم ایران و هم آمریكا سهیم باشند، زیر سوال قرار می‌گیرد.