اقتصاد ایران کمونیستی‌ست
بیژن اشتری
این روزها در مباحث سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کلمه “نئولیبرال” تبدیل به یک ناسزا شده است. متفکران چپگرا اصرار دارند اقتصاد ایران نئولیبرالیستی‌ست و از نظرشان نئولیبرالیسم تجسم شرارت در جهان معاصر است.
در این مختصر فقط به این اشاره می‌کنم که اندیشه نئولیبرالیستی در اواخر دهه چهل از سوی اندیشمندانی مثل میزس، هایک، پوپر و فریدمن در مقابله با کمونیسم مطرح شد. تاکید آنها بر آزادی‌های مدنی، فردگرایی، جامعه باز و دولت کوچک بود. دقیقا همان خصوصیاتی که جامعه کمونیستی فاقدشان بود.
در دهه‌های گذشته بسیاری از کشورهای جهان اتفاقا با اجرای سیاست‌های نئولیبرالیستی توانسته‌اند از فقر نجات یابند، نمونه‌اش هند یا حتی چین. با این حال اجرای این سیاست‌ها عوارضی هم داشته مثل افزایش نابرابری‌ها، تخریب محیط زیست و غیره. اما اگر خوبی‌ها و بدی‌های نئولیبرالیسم را بسنجید به نظرم کفه اولی سنگین‌تر است.
اما در ایران چپ‌ها مدعی‌اند اقتصاد ایران نئولیبرال است. این یعنی اینکه در ایران امروز خصوصیات زیر در اقتصاد حاکم است: سرمایه‌داری رقابتی، حقوق مالکیت خصوصی قدرتمند، بازار آزاد، دولت کوچک و بخش خصوصی قوی. حالا انصافا کدام‌یک از این خصوصیات در اقتصاد ایران دیده می‌شود؟
هشتاد و پنج درصد اقتصاد ایران دست حکومت است. حکومت نه تنها کوچک نیست که یک دیوانسالاری عظیم است. حقوق مالکیت خصوصی هم اصولا در ایران به رسمیت شناخته نمی‌شود. اصلا ما با یک بحران امنیت حقوق مالکیت روبرو هستیم و در دهه‌های گذشته شاهد یک روند قهقرایی وحشتناک در زمینه حقوق مالکیت بوده‌ایم.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد اقتصاد ایران مبتنی بر سه دوره مصادره ثروت‌ها‌ی بخش خصوصی‌ست. آمار امسال شاخص آزادی اقتصادی را ببینید(جدول بالا) ایران جزو هشت کشور آخر جهان‌است. بازار آزاد در ایران عملا وجود خارجی ندارد. کافی است به سیاست قیمت‌گذاری دستوری نگاه کنید که هنوز رایج است.
در ایران چیزی به اسم اقتصاد رقابتی وجود ندارد که اگر بود این کارخانه‌های خودرو‌سازی ورشکسته باید سالها پیش تعطیل می‌شدند اما به ضرب سوبسید‌های دولتی ادامه حیات می‌دهند.
دولت ایران زمانی که پول داشت سالی صد میلیارد دلار سوبسید می‌داد. چگونه می‌توان چنین اقتصادی را که در واقع بیشترین شباهت را به اقتصادهای ورشکسته کمونیستی دارد نئولیبرال نامید؟
لیبرالیسم یعنی آزادی‌های مدنی، یعنی احترام به فردیت آدم‌ها، یعنی جامعه باز، یعنی مشارکت فعال در تجارت جهانی، یعنی دولت کوچک. نئولیبرالیسم هم مبتنی بر همین اصول است اما کدام‌یک از این ویژگی‌ها را در ایران می‌بینید؟
اقتصاد ایران کمونیستی‌ست، آن هم از بدترین نوع آن.
تلگرام نویسنده