ايران امروز

فنا در قدرت؛ بقا در سياست

احمد زيدآبادی/بی بی سی
احمد زيدآبادی/کارشناس مسايل سياسی ايران

نيکاراگوئه و ايران؛ پيام بازگشت اورتگا برای ايرانيان
پيروزی احتمالی دانيل اورتگا، رهبر حزب چپگرای ساندنيست ها، در انتخابات رياست جمهوری نيکاراگوئه شايد برای اغلب مردم جهان چيزی جز اضافه شدن يکی ديگر از کشورهای آمريکای لاتين به "محور چپ" در اين منطقه نباشد، اما برای آن دسته از ايرانيانی که تحولات دهه های ۸۰ و ۹۰ ميلادی را به ياد دارند، بازگشت دوباره آقای اورتگا به قدرت در بردارنده پيامی بسيار مهم است.

دانيل اورتگا بر اثر انقلابی ضد آمريکايی که همزمان با انقلاب بهمن ۵۷ در ايران به وقوع پيوست، در کشورش به قدرت رسيد، اما رونالد ريگان رئيس جمهور وقت آمريکا، با انقلاب نيکاراگوئه همان برخوردی را کرد که پيشينيان وی با انقلاب کوبا کرده بودند.

دولت آمريکا با حمايت از ضد انقلابيون نيکارگوئه که کنتراها نام گرفته بودند، دولت ساندنيستی به رهبری آقای اورتگا را درگير جنگی کم شدت اما فرسايشی کرد.

اين جنگ فرسايشی به صورت بزرگترين معضل دولت ساندنيستی در آمد به گونه ای که منابع محدود اين کشور فقير آمريکای لاتين به جای آنکه صرف توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور شود، به خنثی کردن مبارزه مسلحانه کنتراها با دولت اختصاص يافت.

در رويارويی با چنين وضعی، دولت آقای اورتگا تلاش کرد تا ايالات متحده را به قطع حمايت از کنتراها متقاعد کند، اما آمريکا شرط قطع کمک به کنتراها را برگزاری انتخابات آزاد در نيکاراگوئه زير نظر سازمان ملل اعلام کرد.

رهبر انقلابی؛ رفتار دموکراتيک

دولت وقت آمريکا اعلام کرد که هر حزبی که در يک انتخابات آزاد در نيکاراگوئه به پيروزی برسد، آمريکا به حمايت خود از کنتراها خاتمه خواهد داد.

در ميان شگفتی جامعه جهانی، دولت اورتگا، با درخواست دولت آمريکا موافقت و زمينه برگزاری انتخابات آزاد در کشورش را فراهم کرد.

شگفتی جامعه جهانی از تصميم دولت نيکاراگوئه به اين علت بود که تا آن زمان سابقه نداشت که يک حکومت سوسياليستی و چپگرا، تسليم درخواست ابرقدرتی که در آن دوره از جانب نيروهای انقلابی جهان «سردمدار امپرياليسم جهانی» لقب گرفته بود، شود و با برگزاری انتخابات طبق استاندارد کشورهای غربی مواقت کند.

به هر حال، در انتخابات آزادی که تحت نظارت بازرسان بين المللی در نيکاراگوئه برگزار شد، دانيل اورتگا رقابت بر سر دستيابی به مقام رياست جمهوری را به خانم ويولتا چامورو همسر ميانه رو يکی از رهبران انقلاب ساندنيستی که قربانی انقلاب شده بود، باخت و بدون هر گونه مقاومتی قدرت را به خانم چامورو واگذار کرد.

در پی اين تحول، آمريکا به حمايت خود از کنتراها پايان داد و حزب سانديست نيز ضمن کنترل ارتش، به صورت مهمترين حزب اپوزيسيون نيکاراگوئه در آمد.

تغيير در نيکاراگوئه؛ تحديد در ايران

تصميم آقای اورتگا برای برگزاری انتخابات آزاد و رها کردن کشورش از يک جنگ فرسايشی، به شدت مورد استقبال آن دسته از روشنفکران و نيروهای سياسی ميانه رو در ايران که مدافع انتخابات آزاد بودند، قرار گرفت. از نظر آنان، تصميم آقای اورتگا می توانست الگويی برای رهبران جمهوری اسلامی باشد.

اين در حالی بود که دستگاه امنيتی جمهوری سلامی نيز انتخابات آزاد در نيکاراگوئه را زمينه سازی آمريکا برای تکرار اين تجربه در ايران دانست و با اين پديده به عنوان امری تهديدآميز عليه نظام حاکم برخورد کرد.

اين تحولات هنگامی که با صدور بيانيه ای از جانب ۹۹ نفر از رهبران نهضت آزادی ايران و فعالان سياسی همسو با آنان در انتقاد از نحوه اداره کشور همزمان شد، دستگاه اطلاعاتی ايران ظاهرا به اين نتيجه رسيد که ايالات متحده آمريکا در پی اعمال فشار بر نظام جمهوری اسلامی برای برگزاری انتخابات آزاد است و چاموروی ايران نيز کسی جز مهدی بازرگان، نخست وزير دولت موقت انقلاب، نيست.

فنا در قدرت؛ بقا در سياست

بر اين اساس، بسياری از چهره های برجسته امضاء کننده بيانيه ۹۹ نفره دستگير و راهی زندان شدند.

دستگاه امنيتی ايران اين اقدام خود را خنثی کردن تلاش مخالفان ليبرال حکومت برای تکرار تجربه نيکاراگوئه در ايران دانست، در حالی که چهره های بازداشت شده، اصل اين که چنين سناريويی در جريان بوده باشد، توهم و خيال پردازی دانستند.

در هر حال، بازگشت احتمالی آقای اورتگا به قدرت در نيکاراگوئه در بردارنده اين پيام است که تصميم ۱۵ سال پيش وی برای برگزاری انتخابات در کشورش حتی از نقطه نظر منافع حزب ساندنيست، تصميم درستی بوده است.

در عين حال، تحولات نيکاراگوئه نشان می دهد که ساز و کار انتخابات آزاد و نظام دموکراسی کم هزينه ترين شيوه تحول و جابجايی قدرت برای همه گروه ها و اقشار سياسی يک جامعه در عصر کنونی است، بخصوص اينکه در يک نظام دموکرات يک گروه سياسی ممکن است برای مدتی از چرخه تحول قدرت برکنار بماند، اما به خلاف تحولات انقلابی، برای هميشه از صحنه حذف نمی شود.