عقب‌نشینی هسته‌ای خامنه‌ای و تشدید چالش موشکی
م. روغنی
بی‌تدبیری ترامپ در خروج از برجام و اعمال بی‌نتیجه “فشار حداکثری” بر رژیم که سبب تهیدستی و فلاکت بیشتر اکثریت ایرانیان شد، این فرصت را به خامنه‌ای و سپاه ارزانی داشت که با برنامه هسته‌ای مشکوک خود غرب را دوباره با چالش تازه‌ای روبرو سازند.
پیروزی بایدن و عزم وی در بازگشت به برجام از راه مذاکره و مردود شمردن اقدام نظامی که برخی از مقامات اسرائیلی و تندروهای جمهوری‌خواه در آمریکا برآن اصرار دارند، با سوء استفاده خامنه‌ای روبرو شد. به تدریج نظارت آژانش بر فعالیت‌های هسته‌ای محدودتر، تولید اورانیوم فلزی آغاز گردید که کاربرد نظامی دارد، و درجه غنی‌سازی افزایش یافت و به ۶۰ درصد رسید که به باور کشورهای بزرگ عضو برجام تنها کشورهای دارای بمب اتم به این میزان غنی‌سازی مبادرت می‌ورزند.
با انتصاب عضو هیات مرگ به ریاست جمهوری، تشکیل تیم تندروی مذاکره کننده تازه با خواسته‌های حداکثری، اعتراف فریدون عباسی به اینکه فخری‌زاده برای ساخت سلاح هسته‌ای “سیستم ” ایجاد کرده بود،[۱] و وقت کشی آشکار دولت رئیسی به مدت ۵ ماه، برخی را به این باور رساند که ظاهرا جمهوری اسلامی زمینه را برای ساخت سلاح هسته‌ای آماده می‌بیند و باید منتظر خروج از معاهده منع تسلیحات اتمی و اولین آزمایش هسته این کشور شد.
اقدامات رژیم با واکنش طرف‌های غربی از جمله هم‌پیمانان خامنه‌ای روبرو گردید. پیش از هرچیز، سولیوان مشاور امنیت ملی امریکا، پس از مذاکرات ویدیویی بایدن و پوتین در اوایل ژانویه سال جاری اعلام کرد دو کشور همکاری‌شان را “برای اطمینان از عدم دسترسی ایران به سلاح هسته ادامه می‌دهند”.[۲] در اقدامی دیگر پنج عضو دائمی شورای امنیت نیز با وجود اختلاف‌های گوناگون، در بیانیه‌ای مخالفت خود را با گسترش سلاح‌های هسته‌ای اعلام نمودند: “ما جدا براین باوریم که باید از هر گونه گسترش سلاح‌های هسته‌ای جلوگیری کرد.”[۳]
از سوی دیگر عدم همکاری خامنه‌ای با آژانس هسته‌ای در مورد نصب دوربین‌های نظارتی در سایت کرج، سرپیچی از بازگشت به برجام و جدی نبودنش در مذاکرات، امکان فعال کردن “مکانیسم ماشه” ذکر شده در برجام و امکان درخواست بازگشت کلیه تحریم‌های شورای امنیت را به هریک از طرف‌های غربی علیه جمهوری اسلامی می‌داد. رژیم که زبان زور را به خوبی می‌فهمد بلافاصله به آژانس اجازه داد دوربین‌های نظارتی را در سایت کرج نصب و محمد سلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز اعلام کرد حتی در صورت شکست مذاکرات “تهران قصدی برای افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم بیش از ۶۰ درصد ندارد.”[۴]
خامنه‌ای و دولت دست نشانده‌اش برای کامیابی رویکرد چالش‌برانگیز تازه، همچنین بر پشتیبانی‌های روسیه و چین حساب ویژه‌ای گشوده بودند اما چند رویداد اشتباه محاسباتی آنان را برملا ساخت.
هیآت نمایندگی دولت چین در مذاکرات که درماندگی‌اش را از “خواسته‌های غیرسازنده “[۵] تیم تازه ایران اعلام کرده بود در دور تازه مذاکرات فعال‌تر شد و به گفته اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات، این دو کشور تیم خامنه‌ای را “متقاعد کردند که از برخی مواضع و خواسته‌های حداکثری خود عقب‌نشینی کند..... [و] مذاکرات را براساس پیش‌نویسی که در بهار گذشته توسط دولت قبلی ایران تنظیم شده بود، آغاز کنند.”[۶] در واقع این همان خواستی بود که بنا بر بیانیه کاخ کرملین، ولادیمیر پوین نیز در گفتگوهایش با بایدن برآن تآکید کرده بود.[۷]
افزون بر فشارهای خارجی، با توجه به اوضاع وخیم اقتصادی و گسترش تهیدستی در کشور، گسترش اعتراضات معیشتی حتی در میان کارمندان و قضات دادگستری و جانبازان (بسیجیان سابق)، فشار افکار عمومی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات و برداشته شدن هرچه زودتر تحریم‌ها، خامنه‌ای را ناچار به عقب‌نشینی و برگزیدن رویکرد تازه‌ای مشابه با “نرمش قهرمانانه” واداشته است. وی در دیدار اخیرش با شماری از مردم قم از “مذاکره و تعامل با دشمن” سخن رانده و آن را به معنی “تسلیم “[۸] نسنجیده است!
چالش رو به افزایش موشکی
اگر خامنه‌ای در پی مذاکرات وین به اجرای مفاد برجام ناچار گردد، دنیا باید برای چالش موشکی و پهبادی ولی مطلقه فقیه چاره‌ای بیاندیشد. اهمیت این چالش چنان شایان توجه است که ژنرال کنت مکنزی، فرمانده سرفرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) با توجه به حملات موشکی ایران به پایگاه “عین الاسد” در عراق و “التنف” در سوریه “خطر موشکی ایران” را بیشتر از “تهدید اتمی” ایران سنجیده است.[۹]
برنامه موشکی ایران در زمان جنگ ایران و عراق آغاز شد و آن زمانی بود که صدام با موشک‌های بالستیک شهرهای ایران را مورد حمله قرار می‌داد. ایران با خرید شماری موشک روسی “اسکاد” از لیبی و کره شمالی به تلافی پرداخت و پس از پایان جنگ به یاری دولت‌های خارجی (بیشتر کره شمالی و تاحدوی چین و روسیه) به گسترش برنامه موشکی‌اش ادامه داد و در راه خودکفایی گام‌های مهمی برداشت.[۱۰]
این برنامه بر پایه پارانویای خامنه‌ای نسبت به “دشمن” خودساخته، نابودی اسرائیل و به چالش کشیدن منافع آمریکا در منطقه و در صورت امکان در سطح جهان، گسترش نفوذ در کشورهای اسلامی، ایجاد و مسلح کردن گروه‌های تروریستی شیعه و حمایت از آنها، و تلاش برای دستیابی به ناکجاآباد “تمدن نوین اسلامی” گسترش بسیار یافته و به ابزاری تهاجمی - بازدارنده‌ای تبدیل گردیده است.
به باور مک کنزی، خامنه‌ای و سپاه چنان در برنامه موشکی پیشرفت کرده‌اند که ظرفیت آن را “برتربودن” (overmatch) می‌نامد. به باور وی هم اکنون سپاه قادر است بیش از دشمنانش شامل اسرائیل و آمریکا موشک شلیک کند.[۱۱] میزان دقت موشک‌های بالستیک خامنه‌ای در حمله به پایگاه الاسد در عراق به نمایش گذارده شد.
ایران هم اکنون دارای گسترده‌ترین، مجموعه‌های زیر زمینی هسته‌ای و موشکی در خاورمیانه است. برنامه موشکی خامنه‌ای پیشرفته‌تر از پاکستان و ازبکستان، و برخی از موشک‌های ایران کارآمدتر از موشک‌های کره شمالی است که ایران را در ایجاد این برنامه در سال‌های هشتاد و نود یاری رساند.[۱۲] هرچند باید گفت که دست‌آوردهای سپاه در این زمینه از پیشرفت‌های قدرت‌های جهانی و بسیاری از کشورهای دیگر به میزان شایان توجهی عقب مانده تر است.
برپاَیه سنجش دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا، سپاه دارای هزاران موشک بالستیک است که می‌توانند تا هند، چین، روسیه، اتیوپی، شاخ آفریقا، اروپای شرقی و اسراییل هدف‌هایی را مورد اصابت قرار دهند.
محدوده برد موشک‌های ایران با توجه به تنوع در گونه موشک‌ها
ایران همچنین صدها موشک کروز در اختیار دارد که از زمین و یا دریا قابل شلیکند و می‌توانند در ارتفاع بسیار ناچیز در جهت‌های گوناگون شلیک شوند بطوری که تشخیص آنها بوسیله رادار و ماهواره دشوارتر است.[۱۳]
تفاوت عملیاتی موشک بالستیک و کروز. (منبع بی‌بی‌سی فارسی)
در سال ۲۰۱۹، موشک‌های کروز سپاه قدس، موازنه قدرت را در خلیج فارس بهم زد. این موشک‌ها همراه با پهبادها به دو پالایشگاه عربستان اصابت و تولید نفت این کشور را برای مدتی به نصف کاهش دادند.[۱۴]
سپاه قدس توانائی‌های گروه‌های تروریستی شیعه در منطقه از جمله حزب‌الله، کتائب حزب‌الله، گروه‌های بنیادگرای فلسطینی را با آموزش، توزیع و تولید موشک‌های کوتاه برد (راکت) و پهباد افزایش داده است. در این میان حزب‌الله مسلح‌ترین گروه غیر دولتی است که به عنوان “یک گروه شبه نظامی که مانند یک ارتش آموزش دیده و مانند یک دولت که تحهیزات نظامی در اختیار دارد” توصیف شده است.[۱۵] حزب‌الله در سال ۲۰۰۶ حدود ۱۵ هزار موشک و راکت در اختیار داشت که در ۳۴ روز جنگ با اسرائیل ۴ هزار موشک به اسرائیل شلیک کرد. هم‌اکنون شمار موشک‌های این گروه به ۱۳۰ هزار واحد رسیده است که از تنوع بسیار گسترده تری برخوردار است.[۱۶]
حزب‌الله با حوثی‌های یمن و گروه‌های تروریستی شیعه در سوریه و عراق در ارتباط است و آنها را در پرتاب و توسعه راکت‌ها آموزش می‌دهد.
حوثی‌های یمن گروه نیرومند دیگری است که از سوی سپاه قدس به موشک‌های بالستیک با برد کوتاه و پهباد‌های دوررس مجهر شده است.[۱۷] این موشک‌ها در فرصت‌های گوناگون به سوی خاک عربستان، مهمترین رقیب منطقه‌ای خامنه‌ای شلیک شده‌اند و به‌رغم حملات هوایی مرگبار موتلفین، این گروه توانسته است به توسعه زرادخانه موشکی‌اش ادامه دهد.
گروه‌های تروریستی شیعه عراقی نیز موشک‌های کوتاه‌برد بالستیک و راکت‌های غیر هدایت شونده در اختیار دارند که از سوی سپاه قدس تامین می‌شوند. هدف این گروه‌ها در درجه اول وادار کردن نیروهای آمریکایی به خروج از عراق و سرکوب جنبش‌های داخلی است که خواستار خروج نیروهای خارجی شامل ایران از عراق‌اند. بی‌ثباتی سیاسی در عراق نتیجه فعالیت این گروه‌هاست.
برنامه موشکی ایران از جمله کشورهای اسرائیل، آمریکا و عربستان سعودی را نگران کرده است به‌ویژه آنکه این کشور آرزوی نابودی اسرائیل را همواره بیان و با ضربه زدن به منافع آمریکا و متحدانش در منطقه به یاری گروه‌های تروریستی سپاه قدس، ناسازگار بودگی با هنجارهای بین‌المللی را به اثبات رسانده است. برنامه موشکی جمهوری اسلامی برخلاف برنامه هسته‌ای آن زیر نظارت هیچ نهاد بین‌المللی قرار ندارد[۱۸] و مهار آن بسیار دشوار است. با این‌حال جامعه بین‌الملل برای رویارویی با گسترش موشک‌های بالستیک “انتقال تسلیحات، تجهیزات و فناوری‌های شلیک سلاح‌های کشتار جمعی به ایران را ممنوع کرده است”.[۱۹] قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نیز محدودیت‌هایی را برای ایران در برنامه موشکی‌اش در نظر گرفته که مورد مناقشه است. تحریم‌ها نیز ابزار دیگری برای مهار برنامه موشکی ایران بوده است.
آمریکا برای رویارویی با فعالیت‌های موشکی ایران از زمان بوش در فرصت‌های گوناگون از جمله از راه “تزریق قطعات معیوب” در موشک‌های بالستیک و ماهواره‌ای رژیم خرابکاری کرده است.
منبع بی‌بی‌سی فارسی
با توجه به بازدارندگی برنامه موشکی و پهبادی رژیم ولایی و تهاجمی بودن آن می‌توان گفت خامنه‌ای تاکنون از برنامه هسته‌ای‌اش به‌عنوان سپری در برابر برنامه موشکی بهره‌گیری کرده است. کشورهای غربی در تله هسته‌ای این کشور گرفتارند و تاکنون برای مهار موشک‌های جمهوری اسلامی تلاش موثری به خرج نداده‌اند.
خامنه‌ای برای بار دوم در حال عقب‌نشینی از جاه طلبی‌های هسته‌ای است. وی به‌خوبی آگاه است که ساخت بمب هسته‌ای با توجه به موقعیت ژئوپولیتیک ایران و تسلط نظام بنیادگرای شیعه بر کشور، نظام دینی را احتمالا چه در داخل و چه در خارج با تهدید سرنگونی روبرو خواهد ساخت. این در حالی است که برنامه موشکی و تقویت گروه‌های تروریستی دارای بازدارندگی بسیار و برای پیشبرد بلند پروازی‌های ایدئولوژیک، ابزار کم هزینه‌تر و و موثرتری بوده است. از این‌روی مهار این برنامه حتی از راه تحریم‌های کمرشکن مگر در حالت فروپاشی رژیم، با دشواری‌های بسیار روبرو خواهد شد.
رهایی از چالش‌های بنیادگرایی اسلامی در گرو تقویت جامعه مدنی در کشورهای اسلامی است که اتحاد، خواست و توان گذار به نظامی سکولار و دمکراتیک را در میان اقشار گونگون افزایش دهد.
دی ماه ۱۴۰۰
mrowghani.com
—————————————-
[۱] - فریدون عباسی: فخری زاده سیستم سلاح هسته‌ای را ایجاد کرده بود، دویچه وله، ۲۷/۱۱/۲۰۲۱
[۲] - مشاور امنیت ملی آمریکا: گفت و توی بایدن و پوتین در باره ایران سازندهبود، ایران ایترنشنال، ۱۶/۰۹/۱۴۰۰
[۳] - پنج عضو داتمی شورای امنیت: به جهان عاری از سلاح هسته‌ای پایبندیم، بی بی سی فارسی، ۳ ژانویه ۲۰۲۲
[۴] - محمد اسلامی: ایران از غنی سازی ۶۰ درصد فراتر نمی‌رود، میر نیوز،
[۵] - Jacopo Scita, China is the reall barometer of the state of Iran muclear talks in Vienna, Atlanticcouncil.org, Dec. 8, 2021
[۶] - ادعای اولیانوف: در مذاکرات اخیر، روسیه و چین، ایران را متقاعد کردند که برخی خواسته‌ای حداکثری خود را کنار بگذارد، انتخاب، ۸ دی ۱۴۰۰
[۷] - مشاور امنیت ملی آمریکا: گفتگوی بایدن و پوتین در باره ایران سازنده بود. ایران ایترنشنال. ۱۶/۰۹/۱۴۰۰
[۸] - رهبر انقلاب: مذاکره و تامل با دشمن به معنی تسلیم شدن در مقابل آن نیست: پایگاه اطلاع رسانی آبیاب، ۱۹ دی ۱۴۰۰
[۹] - فرمانده سنتکام: آمریکا در رویارویی مستقیم ایران را شکست می‌دهد، العربیه فارسی، ۲۸ دسامبر ۲۰۲۱
[۱۰] - مجید خیام دار، برنامه موشکی ایران دفاع ملی یا تهدید بین الملی؟ بی بی سی فارسی
[۱۱]- Robin Wright, The Looming Threat of a Nuclear Crisis with Iran, newyourker.com, Decembre 27,2021
[۱۲] - همان جا
[۱۳] - همان جا
[۱۴] - همان جا
[۱۵] - Missiles of Iran, millilethreat.csis.org/country/hezbollahs- rocket-arsenal/, August 10,2021
[۱۶] - همان جا
[۱۷] - همان جا
[۱۸] - مجید خیام دار، برنامه موشکی ایران دفاع ملی یا تهدید بین الملی؟ بی بی سی فارسی
[۱۹] - همان