پیشگفتار مترجم: موشه زیمرمن در مصاحبه خود با تاگس‌شاو از یک سو و بر خلاف بسیاری از تحلیل‌های خوش‌بینانه درباره اهمیت قابل‌توجه توافقنامه میان اسرائیل و امارات متحده عربی، نگاهی متفاوت به آن دارد و از سویی دیگر به گونه‌ای بدبینانه به روند صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها نگاه میکند. در زمینه اهمیت توافق، وی معتقد است که هنوز می‌باید صبر کرد و دید که آیا این قرارداد به مفهوم فصلی جدید در روابط بین اعراب و اسرائیل، واقعا شایسته لقب “تاریخی” است. در زمینه روند صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها، او در حال حاضر شانس کمی برای موفقیت راه حل مبتنی بر “دو کشور” می‌بیند و حتی از اتحادیه اروپا جهت پافشاری بر این راه حل و پیش‌برد فعالانه آن دل کنده است.
به نظر نویسنده این سطور، اما اگر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به ضرر دونالد ترامپ تمام شود، شاید شانس مجددی جهت احیای این راه حل بوجود آید. هرچند، جو بایدن به حمایت قاطعانه از کشور اسرائیل مشهور است، این امید واهی نخواهد بود که او سیاست ایالات متحده آمریکا در مورد حل مسئله اسرائیل-فلسطین را به مدار سابق مبتنی بر “راه حل دو کشور” برگرداند. یک جو بایدن رئیس جمهور در دفاع از اسرائیل در مقابله با سیاست‌های اسرائیلی جمهوری اسلامی ایران ذره‌ای کوتاه نخواهد آمد. او حتی می‌تواند با ایجاد پلی بین برقراری روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و دیگر کشورهای عربی بر پایه توافق نامه امارات متحده- اسرائیل و “راه حل دو کشور” که خواسته‌های به‌حق فلسطینی‌ها را برآورده کند، در جهت آرامش بیشتر منطقه و ایجاد اهرم فشار دیگری جهت مقابله با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران حرکت کند.
اما اگر دونالد ترامپ مجددا انتخاب شود یا به‌هر دلیلی امید بالا برآورده نشود و در بر همین پاشنه بچرخد، به نظر من شاید تنها راه برای رهبران فلسطینی انحلال تشکیلات خودگردان فلسطین و محول کردن اداره کل منطقه کرانه باختری رود اردن به دولت اسرائیل باشد. جمله‌ای است منسوب به اسحاق رابین که فرماندهی ستاد کل ارتش اسرائیل در جنگ موسوم به شش روزه با اعراب را بر عهده داشت. در جواب به هلهله بسیاری از سیاستمداران و نظامیان اسرائیلی که پیروزی در این جنگ را به “کوبیدن سر مار” تشبیه می‌کردند، اسحاق رابین گفته بود که “اسرائیل در واقع مار را قورت داده و مجبور است با آن در شکم خود زندگی کند” (نقل به معنی). شاید این دلیل تعیین‌کننده‌ای برای وی و بسیاری از رهبران نسل اول اسرائیل بود، حتی محافظه‌کارانی چون “اهوت اولمرت” تا در جهت موفقیت “راه حل دو کشور” تلاش کنند. اما اگر شانسی برای این راه‌حل باقی نمانده نباشد، شاید تنها انتخاب ممکن، زندگی کردن همیشگی اسرائیلیان با “ماری” در شکم باشد.
***
مورخ موشه زیمرمن درباره دیپلماسی اسرائیل:
«برنامه نتانیاهو الحاق است» (۱)
مورخ اسرائیلی موشه زیمرمن (۲) در مصاحبه‌ای با تاگس‌شاو (۳) می‌گوید، که محاسبات انتخاباتی نخست وزیر اسرائیل نتانیاهو پشت ایجاد روابط با امارات متحده عربی خوابیده‌اند. اما در سیاست او مبنی بر الحاق کرانه باختری رود اردن به اسرائیل چیزی تغییر نخواهد کرد.
تاگس‌شاو: محمود عباس، رئیس جمهور تشکیلات خودگردان فلسطین، بلافاصله توافق اعلام شده بین امارات متحده عربی و اسرائیل را تهاجمی دانست. او به‌همین دلیل خواهان گردهم‌آیی اتحادیه عرب شده است. آیا او به حق شکایت میکند؟
موشه زیمرمن: قطعاً. این یک شکست است برای فلسطینی‌ها و یک موفقیت برای نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده است. این برای اسرائیلی‌ها یک قدم دیگری است در جهت الحاق کرانه باختری - به روش قدیمی: بدون اینکه در باره سیاست شهرک‌سازی اسرائیل زیادی در بوق و کرنا بدمند. فلسطینی‌ها این را می‌دانند. به همین دلیل آنها ناامید شده‌اند - و به ویژه به این دلیل که یک کشور عربی اکنون آماده است تا با اسرائیل یک قرارداد صلح امضاء کند.
تاگس‌شاو: دیروز گفته شد که برنامه‌های الحاق کرانه باختری، آنطوری که نتانیاهو در تبلیغات انتخاباتی خود قول داده بود، فعلاً متوقف می‌شوند. به نظر شما این دقیقا به چه معنی است؟
زیمرمن: نتانیاهو دیروز حتی این را اعلام کرد که برنامه‌ها فقط موقتاً متوقف شده‌اند. نقشه وی الحاق است. برای اسرائیل - حداقل برای دولت کنونی اسرائیل - بسیار سهل است که همچون گذشته برنامه الحاق اراضی را ادامه دهد. نه از طریق اعلان، نه از طریق یک اقدام رسمی، بلکه فقط به شکلی خزنده و توسط سیاست شهرک‌سازی. و نتانیاهو به این کار ادامه خواهد داد، حتی اگر سیاستمداران امارات متحده عربی از این سخن بگویند که از این کار اسرائیل جلوگیری کرده‌اند.
تاگس‌شاو: در پس روند طولانی صلح بین اسرائیل و اعراب که ده‌ها سال روی آن کار شده است، راه حل معروف به “دو کشور” قرار دارد. این به معنای یک کشور مستقل فلسطینی در کنار کشور اسرائیل است. به عنوان مثال امارات متحده عربی دیروز دوباره در باره این موضوع صحبت کرد. اما این تلاشها تاکنون بسیار ناموفق بوده‌اند. به نظر شما آیا هنوز شانسی برای موفقیت “راه حل دو کشور” وجود دارد؟
زیمرمن: “راه حل دو کشور” فقط یک شعار است و شانس کمی داشته است - پریروز، دیروز و فردا حتی کمتر. این بدین معناست کاری که اسرائیل عملا انجام می‌دهد، تلاشی جهت متوقف کردن این راه حل است. این موفقیتی برای سیاست کنونی اسرائیل و شکست برای کسانی است که می‌خواهند با این سیاست اسرائیل مقابله کنند - نه فقط فلسطینی‌ها، بلکه به طور مثال همچنین اتحادیه اروپا.
تاگس‌شاو: با این وجود، دیروز گفته شد توافق نامه‌ای که اکنون در چشم انداز است تاریخی است ...
زیمرمن: تاریخی بدین معنی است که یک توافق صلح بین اسرائیل و یک کشور عربی دیگر امضا شده است. این را خود تاریخ نشان خواهد داد که این قرارداد واقعا تاریخی است یا خیر. ما قبلاً دیدیم که ترامپ با کره شمالی و چین توافق‌هایی انجام داد و پس از مدت کوتاهی معلوم شد که اهمیت کمی دارند. در اینجا هم می‌تواند اینگونه باشد. تلاش‌های نتانیاهو و ترامپ در یک هدف خلاصه می‌شود: انتخاب مجدد و ماندن در سمت خود. این هدف اصلی است - نه برخی اهداف دوردست مانند “صلح دائمی در خاورمیانه”.
تاگس‌شاو: نخست وزیر اسرائیل ماه‌ها است که در اسرائیل نه فقط به اتهام فساد، بلکه به دلیل مدیریت بد بحران کورونا مورد انتقاد است. حالا این توافق چقدر برای نتانیاهو مهم است؟ چه نفعی برای او دارد؟
زیمرمن: هر آنچه که به عنوان موفقیت ثبت شود، موفقیت او بوده و به وی کمک خواهد کرد تا از استیضاح و مشارکت وی در دادرسی جلوگیری کند. این هدف اوست. و آنچه دیروز اتفاق افتاد [توافق با امارات] نیز سهمی در این هدف خواهد داشت.
موضوع را باید بدینگونه دید: او تلاش میکند هر کاری را که لازم باشد انجام دهد تا حدودا در سه یا چهار ماه آینده در برابر دادگاه قرار نگیرد و پس از حدود یک سال از مقام خود به نفع رقیب و شریک ائتلافی خود بنی گانتز کناره‌گیری کند.
همچنین باید تأکید شود که این توافقنامه توافقی میان اسرائیل و آمریکا، در واقع میان نتانیاهو و ترامپ بوده است. نه فلسطینی‌ها و نه شرکای ائتلافی نتانیاهو، در آن نقشی نداشته‌اند. این نشان می‌دهد که نتانیاهو به سیاست داخلی نیز رویکردی همانند سیاست خارجی دارد.
تاگس‌شاو: اما آنوقت البته این سؤال پیش می‌آید كه این برنامه‌ها در اسرائیل چگونه به نظر می‌رسند.
زیمرمن: از نظر نتانیاهو، حمایت ترامپ از همه چیز مهمتر است. او همواره تأکید میکند: هر کاری که می‌کنم تصمیمی است بین ترامپ و من. این شعار اوست. او همچنین تلاش میکند تا مردم اسرائیل را به موضوع متقاعد کند. هرچند علیه نتانیاهو اتهام فساد وجود دارد و مدیریت او در بحران پاندمی کرونا فاجعه‌بار است، اکثریت پشت سر او ایستاده است. با این همه، این مرد همچون جادوگری موفق به ادامه سیاست خود شده، اگر چه با پیامدهایی. به همین دلیل او برای به دست آوردن این نوع موفقیت‌ها تلاش خواهد کرد و امیدوار است سرانجام بتواند در سمت خود باقی بماند - درست همانطور که ترامپ امیدوار است که پس از ماه نوامبر در سمت خود باقی بماند. البته صرفنظر از اینکه ترامپ دوباره انتخاب شود یا نه، نتانیاهو در سمت خود باقی خواهد ماند.
تاگس‌شاو: به نظر شما، اکنون چه چیز مناسبی می‌تواند مانع از شکست کامل روند صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها شود؟
زیمرمن: آنچه که جای آن خالی است، مداخله کشورهای دیگر است. ایالات متحده آمریکا تنها کشور جهان نیست. من حدس می‌زنم که چینی‌ها در زمینه مداخله خواهند کرد. این اقدامی است در چارچوب تنش میان چین و آمریکا از یک‌سو و میان ایران و کشورهای عربی از سوی دیگر است. بنابراین چین احتمالاً کاری انجام خواهد داد.
اما مهمتر از همه، این وظیفه اتحادیه اروپا است که کاری در این باره انجام دهد. اگر اتحادیه اروپا از فلسطینی‌ها حمایت نکند و برای “راه حل دو کشور” ایستادگی نکند، آنوقت این راه‌حل شانس موفقیت نخواهد داشت. اما به نظر نمی‌رسد که اروپایی‌ها در این راه خیلی سخت تلاش کنند، زیرا آنها مشکلاتی بزرگتر از مسئله خاورمیانه دارند.
——————————
۱: لینک به اصل مصاحبه (گفتاری و نوشتاری). این مصاحبه برای نسخه نوشتاری در بعضی جاها ویرایش شده است.
https://www.tagesschau.de/ausland/israel-emirate-netanyahu-trump-101.html
۲: در باره موشه زیمرمن: او یک مورخ اسرائیلی است و تا سال ۲۰۱۲ در دانشگاه عبری اورشلیم صاحب کرسی استادی برای تاریخ مدرن و به ویژه تاریخ آلمان بود. وی در طول دوران فعالیتش در دانشگاه‌های آلمانی ینا، هاله، هایدلبرگ و مونیخ و همچنین دانشگاه آمریکایی پرینستون به عنوان استاد مدعو تدریس می‌کرد.
۳: تاگس شاو (tagesschau) برنامه خبری شبکه اول تلویزیون آلمان (ARD) است.