واکاوی کارنامه رهبری آیت‌الله خامنه‌ای در دوران ۳۰ سال گذشته به نتایجی فاجعه بار می‌رسد که در قالب وضعیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داخل کشور و جایگاه جهانی ایران قابل سنجش است. وضعیت ناپایدار ناشی از کارکرد ولی مطلقه فقیه و رشد گرایش‌های سکولاریستی در کشور وظیفه سنگینی را به عهده ما کنشگران سیاسی، مدنی و اجتماعی داخل و خارج کشور قرار می‌دهد که حول محور بدیلی سکولار دمکرات برای استقلال غیر ایدئولوژیک کشور، تعامل با جهان، دمکراسی، عدالت اجتماعی و احترام به حقوق بشر متحد شویم. در نوشته حاضر ابتدا نتیجه کارکرد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی چهل ساله حکومت دینی را می‌کاوم و در نوشته دوم به رشد گرایش‌های سکولاریستی در کشور می‌پردازم و سرانجام پیشنهادی را در باب «لزوم تشکیل جبهه سکولار دمکراسی» ارائه خواهم داد.
نقض گسترده حقوق بشر در ایران و اصرار در اجرای قوانین شرع منجر به نقض حقوق زنان، دگر اندیشان و اقلیت‌های دینی گردیده است. دخالت در کشورهای دیگر که ناشی از بلند پروازی‌های نظامی و ماجرا جویی‌های رهبری جمهوری اسلامی است به انزوای کشور، تحمیل تحریم‌های گسترده اقتصادی و حیف و میل منابع ملی کشور انجامیده است. شعار استقلال در حکومت اسلامی مفهومی ایدئولوژیک دارد که با منافع ملی کشور در تضاد است. جمهوری اسلامی برای اولین بار در تاریخ کشور یکی از پایگاه‌های نظامی‌اش را ( پایگاه هوایی نوژه ) در اختیار یک کشور خارجی ( روسیه) برای جنگ در سوریه قرار داده است.
در داخل، بحران‌های محیط زیستی شامل کمبود آب، ریز گردها و هوای آلوده شهرها که ناشی از راهبردهای تخریبی نظام حاکم در بهره برداری از منابع آبی و طبیعی کشور است به یکی از معضلات جدی تبدیل شده است. بخشی از بحران‌های دیگر کشور که شاخص بی کفایتی و ناکارآمدی حکومت دینی است عبارتند از: رشد جمعیت حاشیه نشین که از ۱۱ تا ۱۶ میلیون تخمین زده می‌شود: جمعیت گرسنگان از ۲ تا ۵ میلیون برآورد می‌گردد: تعداد مراجعه کنندگان به کمیته امداد در سال ۱۳۹۶ حدود ۵۰ درصد افزایش َیافته است:[۱] شمار افراد بد مسکن به ۱۹ میلیون نفر می‌رسد:[۲] نرخ بیکاری دوبرابری زنان (۲۲٪)، بیکاری گسترده که در برخی از شهرها به ۶۰ درصد[۳] و در میان جوانان دانش اموخته به حدود ۳۵ درصد می‌رسد،[۴] از ناکامی‌های آشکار حکومت ولی فقیه در زمینه اشتغال است.
آمار مربوط به آسیب‌های اجتماعی شگفت انگیز است. براساس آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۴ شمار معتادان ۳ میلیون نفر بوده است. براساس این آمار ۲۲ در صد کارگران و ۸ درصد زنان معتادند.[۵] به باور خانم ملاوردی سن اعتیاد در میان دختران به ۱۵ سالگی رسیده است.[۶] به باور خانم سلحشوری نماینده مجلس دهم، ایران رتبه اول «خشونت اجتماعی» در جهان را داراست که سبب مرگ و میر بسیار می‌شود.[۷] به گزارش یکی از مسئولان سازمان بهزیستی، در شش ماهه اول سال ۱۳۹۶ شمار دختران فراری از خانه به سه هزار نفر می‌رسید که نسبت به سال پیش افزایش نشان می‌داد.[۸] در همین مدت ۴۵۰۰ نفر در ایران خود کشی کرده‌اند.[۹] در سایه قوانین اسلامی حاکم سالانه ده‌ها هزار دختر و پسر زیر ۱۵ سال توسط خانواده‌هایشان مجبور به ازدواج می‌شوند.[۱۰]
در سایه سرکوب مطبوعات و غیر مستقل بودن قوه قضاییه فساد در کشور نهادینه شده است بطوری که در سال ۱۳۹۴ برپایه داده‌های سازمان بین المللی شفافیت، جایگاه ایران در میان ۱۶۸ کشور ۱۳۰ ام بوده است. پرونده‌های بزرگ فساد اقتصادی در سال‌های اخیر خبرساز شده اما فساد اداری گسترش بسیار یافته است. برپایه یک نظر سنجی در سال ۱۳۹۲، ۸۶ در صد پاسخگویان باور داشته‌اند که بدون پرداخت رشوه امکان انجام کار اداری ناممکن است.[۱۱] به باور صاحب نظران تا زمانی که واکاوی شفاف وضعیت مالی و درآمدی بیت رهبری، فقهای حکومتی و سرداران سپاه ممنوع است، رویکرد غیر قانونی و برپایی دادگاه‌های شبه صحرایی برای برخورد با مفسدان اقتصادی کارساز نخواهد بود.
در سایه رهبری آیت الله خامنه‌ای اختیارات نظارتی و اجرایی نهادهای انتخابی رو بکاهش است. در حالی که در قانون اساسی دخالت رهبر در چینش کابینه پیش بینی نشده است انتخاب وزیران دولت دوازدهم با دخالت آیت الله خامنه‌ای صورت گرفت.[۱۲] به باور صاحب امتیاز روزنامه جمهوری اسلامی رئیس جمهور تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد قدرت را در کشور در دست دارد.[۱۳]
رویکرد استصوابی شورای نگهبان (حذف غیر خودی‌ها) در تصویب صلاحیت کاندیداهای مجالس شورا و شورای خبرگان نهادهای انتخابی را بی خاصیت و یا مطیع اوامر ولی فقیه کرده است. بنیاد‌های مذهبی و ارائه دهندگان خدمات اجتماعی موازی که تعدادشان به ۴۵ واحد می‌رسد به اضافه سپاه و بسیج بنا به برآوردهای دولتی نیمی و تخمین‌های غیر رسمی ۶۵ درصد اقتصاد کشور را دردست دارند[۱۴] که معمولا از پرداخت مالیات معافند و تنها به رهبر پاسخگو می‌باشند. نفت و گاز که مهمترین منبع در آمد کشور است در اختیار دولت، بیت رهبری و سپاه قرار دارد.[۱۵] علی لاریجانی رئیس مجلس گفته است که ۳۲ درصد درآمد نفت در کنترل رهبر است که به صندوق ذخیره ارزی واریز می‌شود و دولت بدون اجازه ایشان حق بهره برداری از این صندوق را ندارد.[۱۶] به باور حجاریان رئیس جمهور واقعی کشور آیت‌الله خامنه‌ای است.[۱۷]
نیروهای امنیتی و نظامی و قوه قضاییه غیر مستقل تکیه گاه اصلی ولی مطلقه فقیه است که در سرکوب مخالفت‌ها و واکنش علیه سیاست‌های رژیم اسلامی بکار گرفته می‌شود. اما «اراذل و اوباش» نیز در این سرکوب‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند که بطور سنتی در دوره قاجار بازوی نظامی برخی از روحانیون ارشد را تشکیل می‌دادند و به «لوطیان» شهرت داشتند. نمونه بهره گیری از این نیروها در مصاحبه سردار همدانی که مسئولیت حفظ «امنیت» تهران در جریان اعتراضات سال ۸۸ را بعهده داشت آشکار می‌گردد. «با کار اطلاعاتی اقدامی انجام دادیم که در تهران صدا کرد. ۵ هزار نفر [که] ... از اشرار و اراذل بودند را شناسایی کردیم ... بعد اینها را عضو گردان کردم. بعداً این سه گردان نشان دادند که اگر بخواهیم مجاهد تربیت کنیم باید چنین افرادی که با تیغ و قمه سروکار دارند را پای کار بیاوریم.... در روز عاشورا همین سه گردان غائله را جمع کردند.»[۱۸]
ریزش در محبوبیت حکومت دینی
ناکامی‌های حکومت دینی در تحقق وعده‌هایش و اجرای قوانین مرتجعانه شرع و فساد گسترده به افت شدید محبوبیت روحانیون انجامیده است که برخی از مراجع از جمله شبیری زنجانی،[۱۹] سید مهدی طباطبایی عضو ارشد جامعه روحانیت مبارز و‌هاشم‌زاده هریسی عضو مجلس خبرگان به آن اعتراف کرده‌اند.[۲۰] پی آمدهای تشکیل حکومت اسلامی برهبری فقها و روحانیت از سوی آخوند خراسانی در بیش از صد سال پیش در مناظره با میرزای نایینی بیان شده بود که از نظریه ولایت فقیه پشتیبانی می‌کرد: «شايسته نيست که رو حانيت خودرا درگير امر حکومت کند زيرا هم به خود و هم به دين و باور مردم ضربه مي زند.»[۲۱]
کاهش محبوبیت روحانیت در شمار نمایندگان دوره‌های گوناگون مجلس شورای اسلامی نیز بخوبی نمایان است. در مجلس اول ( ۱۳۵۹) شمار راه یافتگان روحانی ۱۶۴ تن بود که در مجلس دهم (۱۳۹۵) به ۱۶ نفر رسید. کاهش حضور روحانیت در مجلس از اینروی با اهمیت است که نمایندگان روحانی مجلس همه ساله بطور جداگانه با آیت الله خامنه‌ای ملاقات می‌کنند.[۲۲]
افت محبوبیت روحانیت عناصر کلیدی حاکمیت را به هراس انداخته است. علم الهدا در این مورد چنین واکنش نشان داده است:
«متاسفانه امروز حتی جریان‌های سیاسی متدین به این رسیدند که روحانیت را براندازند؛ در حالی که همه باید بدانند اگر نظام از روحانیت مجرد شد، همه چیز نیست و نابود می‌شود.»[۲۳]
برپایه پژوهشی در دهه ۹۰، انجام فرائض دینی در میان گروه‌های دانش آموخته نسبت به گروه‌های کمتر تحصیل کرده بطور شایان توجهی کمتر است. بررسی در ۲۰ دانشگاه کشور نشان داده که دانشجویان متول تر گرایش کمتری نسبت به فرائض دینی نشان می‌دهند.[۲۴] کاهش شرکت در آیین‌های عبادی نیز شاهدی بر افت گرایش‌ها دینی در سال‌های اخیر است. مقصود فراستخواه در این مورد می‌نویسد:
«مناسک‌گرایی جمعی بویژه در میان جوانان، در طی دو دهۀ ۷۰ و۸۰ ، روندی نزولی داشته است. در حالی که در دهۀ ۵۰ شمسی، طبق تحقیق اسدی، حدود ۷۰ درصد مردم اظهار داشته‌اند که معمولا به مسجد می‌روند، این شاخص در دهۀ ۷۰ در پاسخ به سؤال از شرکت در نماز جماعت بنا به تحقیق محسنی، به چهل وچند درصد کاهش یافته است . در دهۀ ۷۰، شرکت جوانان در نماز جماعت در حد ۵۰ تا ۶۰ درصد بود، اما این شاخص در دهۀ ۸۰، به حد واسط میان ۳۰ و۴۰ درصد تنزل یافته است.»[۲۵] عدم تمایل دانش آموزان به نماز، حکومت را برآن داشته است که در مدارس نماز اجباری برگذار کند.[۲۶]
تمایل به حضور در مساجد نیز رو بکاهش نهاده است بطوری که برخی نهادهای دینی برای تشویق شهروندان به رفتن به مساجد و شرکت در مراسم دینی همچون تبلیغات تجاری به نصب بیلبرد در سطح شهر تهران مبادرت ورزیده‌اند. پدیده‌ای که در تاریخ ۱۴۰۰ ساله اسلام در ایران بی سابقه بوده است.[۲۷]
————————————
[۱] - تارنمای رادیو فردا، پرویز فتاح: مراجعه به کمیته امداد ۵۰ درصد افزایش یافته است، ۱۵ اسفند ۱۳۹۶
[۲] - تارنمای ایران فردا، مسئول وجود دو میلیون گرسنه در ایران کل حاکمیت است، سوم ژانویه ۲۰۱۸
[۳] - تارنمای بی بی سی، وزیر کشور ایران: بیکاری در بعضی شهرها به ۶۰ درصد رسیده است، ۹ مهر ۱۳۹۶
[۴] - تارنمای حقوق بشر در ایران، نرخ بیکاری جوانان تحصیل کرده از ۳۵ درصد گذشت، ۱۵ فروردین ۱۳۹۶
[۵] - تارنمای بی بی سی فارسی، انتشار آمار مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران برای نخستین بار، اول آذر ۱۳۹۶
[۶] - تارنمای ار اف‌ای فارسی، مولاوردی نسبت به گسترش نوزادفروشی و اعتیاد زنان در ایران هشدار داد، ۲۲/۰۶/۲۰۱۵
[۷] - تارنمای ایران فردا، نماینده مجلس: ایران رتبه اول خشونت اجتماعی را در دنیا دارد، ۱۸ آذر ۱۳۹۶
[۸] - تارنمای رادیو فردا، فرار سه هزار دختر ایرانی از خانه در نیمه اول امسال، ۲۰ دی ۱۳۹۶
[۹] - تارنمای انتخاب، معاون اجرایی مجلس، آمارهای تکان دهنده آسیب‌های اجتماعی در ایران، ۱۲ اسفند ۱۳۹۶
[۱۰] - تارنمای آفتاب نیوز، آینده کودکان با صیغه محرمیت، ۱۲ فروردین ۱۳۹۷
[۱۱] - تارنمای میهن، حمید مافی، جمهوری فساد، ۱۴ مهر ۱۳۹۵
[۱۲] - تارنمای بی بی سی فارسی، انتقاد سه نماینده مجلس از انتخاب کابینه با «هماهنگی» خامنه‌ای، ۳۰/تیر/۱۳۹۶
[۱۳] - تارنمای آفتاب نیوز، میزان قدرت رئیس جمهور از نگاه جمهوری اسلامی، ۷ بهمن ۱۳۹۶
[۱۴] - تارنمای میهن، حمید مافی، جمهوری فساد، ۱۴ مهر ۱۳۹۵
[۱۵] - همان، مهرداد وهابی، جایگاه سپاه در اقتصاد ایران، ۱ دی ۹۴
[۱۶] - تارنمای خبرنامه گویا، ۳۲ درصد از درآمد نفت در کنترل رهبر، ۳۰ ژانویه ۲۰۱۸
[۱۷] - تارنمای آفتاب نیوز، سعید حجاریان، رئیس جمهور واقعی، مقام رهبری است. ۴ فروردین ۱۳۹۷
[۱۸] - تارنمای تابناک، آخرین گفتگوی سردار شهید حسین همدانی، ۱۷ مهر ۱۳۹۴
[۱۹] - تارنمای شفقنا، آیت الله شیبری زنجانی، ورود طلاب به فعالیت‌های سیاسی محبوبیت آنان را کم می‌کند. ۱۷ آذر ۱۳۹۶
[۲۰] - تارنمای کلمه، هاشم هریسی: مردم دیگر روحانیت را پناه خود نمیدانند، ۲۷ آذر ۱۳۹۶
[۲۱] - تارنمای روز آزادی، دلایل آخوند خراسانی در مخالفت با حکمیت فقها یا ولایت فقیه
[۲۲] - تارنمای بی بی سی فارسی، فرشته قاضی، رکورد تازه مجلس ایران: کمترین روحانی، بیشترین زن، ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۵
[۲۳] - تارنمای خبرنامه گویا، امروز حتی جریان‌های متدین هم می‌خواهند روحانیت را براندازند، به نقل از خبرگزرای انتخاب، ۲۳ آگوست ۲۰۱۷
[۲۴] - تارنمای مقصود فراستخواه، آیا ایرانیان سکولارتر خواهند شد؟، اسفند ۱۳۹۰
[۲۵] - همان
[۲۶] - تارنمای رادیو فردا، تشویق به نماز اجباری در مدارس، ۱۲ فروردین ۱۳۹۷
[۲۷] - تارنمای ایران امروز، به نقل از عصر ایران، تبلیغ برای کشاندن مسلمانان به مسجد؛ اشکال از کجاست؟، ۱۳/۰۹/۲۰۱۷