ایران متعلق به همه ایرانیان است
علی فراستی
عضو هیات علمی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا
.(JavaScript must be enabled to view this email address)
در حاشیه مذاکرات هسته‌ای در نیویورک و شرکت آقای روحانی در اجلاس مجمع‌عمومی سازمان‌ملل‌متحد یک جلسه دیدار و تبادل‌نظر بین مقامات ایرانی و تعدادی از استادان؛ کارشناسان و سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم آمریکا و کانادا در روز شنبه ۲۷ سپتامبر برگزار شد. بیش از ۵۰استاد دانشگاه از ایالت‌های مختلف؛ ده‌ها دانشجوی دکترا یا فوق‌دکترا بنا به دعوت معاونت علوم و فناوری ریاست‌جمهوری در سالن هتل میلنیوم نیویورک، روبه‌روی مقر سازمان‌ملل‌متحد، گردهم آمدند. هدف معاونت از چنین دعوتی تشریح برنامه‌های بنیاد نخبگان ایران برای تعامل با ایرانیان مقیم خارج و بهره‌وری از توانمندی‌های علمی و تخصصی استادان و پژوهشگران ایرانی و دریافت نظرات کارشناسی برای بهبود گردش امور در کشور بود.
اولین سخنران دکتر ستاری بود که در مورد وظایف معاونت علوم و فناوری توضیحاتی داد و اشاره کرد روند جدیدی در دولت روحانی برای تصمیم‌گیری دانش‌بنیان پدید آمده و فضا برای متخصصان و کارشناسان جهت تاثیر‌گذاری بر تصمیمات دولت فراهم شده است. دکتر نهاوندیان؛ رییس‌دفتر ریاست‌جمهوری در مورد روند غلط تصمیم‌گیری در دولت قبلی و عواقب سنگین اقتصادی و اجتماعی سیاست‌های آن و معضلاتی که دولت کنونی به ارث برده، سخن راند و آماری از دستاوردهای دولت روحانی در یک‌سال‌ونیم گذشته ارایه کرد.
سخنران بعدی آقای‌محمدجواد ظریف بود که در مورد نتایج مذاکرات هسته‌ای گزارش مختصری به شرکت‌کنندگان داد. وی توضیح داد از سال ۲۰۰۲ فضایی امنیتی حول ایران شکل گرفت که هر قطعنامه و بیانیه‌ای علیه ایران بدون دردسر مورد تصویب قرار می‌گرفت. وی گفت نمایندگان برخی از کشورهایی که به قطعنامه‌ها رای می‌داندند حتی متن قطعنامه را مطالعه نمی‌کردند و نمی‌دانستند با تصویب آنها چه بدعت خطرناکی به‌جا می‌گذارند. البته رفتار ناپسند احمدی‌نژاد و روش مخاصمه‌جویانه او به امنیتی‌ترشدن این فضا کمک کرد تا جایی که تحریم‌های فلج‌کننده اقتصادی بر تمامی عرصه‌های اقتصادی و زندگی مردم تاثیر گذاشت.
آقای‌ظریف توضیح داد بحران هسته‌ای ایران حول تلاش ایران برای ساختن بمب اتمی نیست و همه طرف‌های مذاکره قانع شده‌اند دولت ایران برنامه نظامی هسته‌ای ندارد ولی مشکل اصلی، فضایی است که حول ایران شکل گرفته و شکستن این فضا از طرف مذاکره‌کنندگان در کشورهای متبوعشان مشکل است. برای این منظور از ایرانیان مقیم خارج از کشور خواستند دولت را در این زمینه مساعدت کنند.
وی اذعان کرد در حال حاضر بیش از یک‌میلیون‌ایرانی مقیم آمریکا هستند؛ به‌طور متوسط این جمعیت مهاجر سطح تحصیلی بالاتری از جمعیت کشور میزیان دارد و درآمد سرانه آنها بیش از مردم بومی آمریکاست. او اذعان کرد در ۳۴ سال گذشته دولت ایران به این پتانسیل عظیم علمی و اجتماعی بی‌توجه بوده و حالا در تلاش است تا آن را نه به‌خاطر دولت، بلکه به‌خاطر کشور ایران و منافع ملی فعال کند.
آقای ظریف گفت یک‌بار وزیر سابق امورخارجه عربستان به وی گفت: «اگر کشور من چنین جامعه مهاجری در آمریکا داشت، خیلی بهتر از آن استفاده می‌کرد.»
ظریف در پاسخ به سوالی در مورد اینکه چه اقدامی جهت گشودن مناسبات سیاسی بین ایران و آمریکا انجام گرفته است، توضیح داد مذاکرات وی با آقای‌جان کری به‌طور مستمر در جریان است و مثلا در دو، سه‌ماه گذشته بیش از ۲۵ ساعت با وی مذاکره کرده و شاید کری بیشترین گفت‌وگو با یک وزیر امورخارجه دیگر را با او داشته است.
وی گفت مشکل دولت اوباما این است که مطمئن نیست بتواند توافقنامه را به کنگره آمریکا بقبولاند چون کنگره به‌شدت تحت‌تاثیر لابی اسراییل و لابی صهیونیست‌های آمریکایی است و در نقطه مقابل، ایرانیان مقیم آمریکا هیچ نقش سیاسی‌ای در تغییر جهت سیاست‌های کنگره و دولت اوباما ندارند. او همچنین خبر راه‌اندازی یک‌سایت توسط شش هنرمند معروف سینما را اعلام کرد تا برای رسیدن به توافق هسته‌ای افکار عمومی جهان را بسیج کنند.
آقای روحانی بدون اعلام قبلی در جلسه شرکت و اعلام کرد ایران دو هدف را در موضوع هسته‌ای دنبال می‌کرد که به هر دو آنها دست یافت: رسیدن به چرخه تولید سوخت هسته‌ای و غنی‌سازی ۲۰ درصد و توانایی ساخت رآکتور اتمی.
تجربه ندادن سوخت به نیروگاه تهران که صرفا مصارف پزشکی دارد، ثابت کرد راه ما درست بوده و نمی‌توانیم برای سوخت نیروگاه‌های برق به‌طور درازمدت به کشورهای دیگر متکی باشیم. وی توضیح داد تمامی مراکز اتمی ایران از سال ۲۰۰۲ تحت بازرسی آژانس بین‌المللی است و در تمامی آنها دوربین نصب کرده‌اند و هر دوهفته یک‌بار می‌آیند و فیلم‌های ضبط‌شده را با خود می‌برند.
او گفت تحریم‌ها از موضوعیت افتاده چون ایران به اهداف خود رسیده و ما برنامه هسته‌ای دیگری نداریم ولی برداشتن تحریم‌ها برای تحریم‌کنندگان مشکل شده و خودشان هم از ادامه تحریم‌ها زیان می‌بینند. وی گفت یک‌بار یکی از مقامات اروپایی درباره یک مورد دور زدن تحریم از او سوال کرد و وی جواب داد ما با افتخار تحریم‌ها را دور می‌زنیم چون به‌نظر ما این تحریم‌ها غیرعادلانه و غیرانسانی هستند.
آقای روحانی ضمن یادآوری توانمندی‌های ایرانیان مقیم آمریکا از آنها خواست دولت را پشتیبانی کنند. یکی از شرکت‌کنندگان در جلسه از آقای‌روحانی در مورد سرنوشت امید کوکبی؛ دانشجوی فوق دکترا که حین بازدید از ایران دستگیر و زندانی شده، سوال کرد و گفت شما همیشه می‌گویید قوه قضاییه در ایران مستقل است ولی به‌عنوان رییس دولت هیچ اقدامی برای آزادی او نمی‌کنید.
آقای روحانی پاسخ داد او نمی‌تواند در مورد پرونده‌های قضایی نظر دهد مگر اینکه پرونده را خواسته و تمامی موارد اتهامی را بررسی کند. او توضیح داد هم‌اکنون ۲۰ ایرانی در آمریکا و در کشورهای دیگر بنابر درخواست آمریکا در زندان به‌سر می‌برند و از نظر ما همه آنها بی‌گناه هستند ولی دولت آمریکا اقدامی جهت آزادی آنها نمی‌کند. او توضیح داد تلاش دولت او این است که دید ارگان‌های اطلاعاتی نسبت به ایرانیان مقیم خارج و کسانی که به ایران می‌آیند و افراد دیگر را ملاقات کرده و گفت‌وگو می‌کنند را تغییر دهد.
در ادامه یکی از همراهان رییس‌جمهور (دکتر آشنا) از راه‌اندازی یک‌سایت دیگر توسط دولت خبر داد تا کارشناسان و متخصصان داخل و خارج از کشور در چهار زمینه که مورد نظر دولت است، طرح‌های کاربردی و پیشنهاداتشان را در میان بگذارند.
شرکت‌کنندگان جوان در جلسه، یکی از موانع بازگشت و حتی دیدار از ایران را مشکل سربازی می‌دانند و یک‌نفر اظهار کرد برای کسی که ۱۳ یا ۱۴ سال تحصیلات دانشگاهی داشته و هرروز تحقیق برایش مهم و سرنوشت‌ساز است چه نیازی دارد که نحوه کار با سلاح را یاد بگیرد که شاید هیچ‌وقت به آن نیاز پیدا نکند؟
به‌نظر نگارنده اولین جلسه با استادان و متخصصان و پژوهشگران ایرانی نشان داد دولت ایران پس از سال‌ها بی‌توجهی به توان بالقوه ایرانیان مقیم خارج، امیدوار است از دانش و قدرت علمی و اقتصادی آن بهره‌مند شود ولی واقعیت این است که بی‌اعتمادی عمیقی بین ایرانیان خارج و نهادهای دولتی ایران وجود دارد. رفتارهای ناشایست با ایرانیان حین سفر به میهن و دفع برخی نخبگان و برجستگان علمی کشور در سه‌دهه گذشته آنچنان تاثیراتی در حافظه ایرانیان مقیم خارج به‌جا گذاشته که با یک یا چندجلسه مرتفع نخواهد شد. ایرانیان قلبشان برای وطن می‌تپد و برای سعادت و توسعه آن حاضر به مساعدت و همراهی هستند ولی زمینه همکاری همواره بسته بوده است.
بر اساس آخرین آمار، هم‌اکنون بیش از ۱۱هزاراستاد ایرانی در دانشگاه‌های آمریکا و کانادا مشغول تدریس هستند و بیش از ۹هزار دانشجوی ایرانی به‌خصوص در سطح دکترا و فوق‌دکترا به تحصیل مشغولند. صدها ایرانی در موسسات معتبر علمی و صنعتی در سطح مدیریت نقش دارند. همزمان موج فرار مغزها کماکان از ایران ادامه دارد و سالانه بیش از ۱۵میلیارد دلار سرمایه معنوی و علمی از کشور خارج می‌شود.
البته به‌نظر نمی‌رسد معاونت علوم و فناوری ریاست‌جمهوری به‌دنبال بازگرداندن نخبگان به کشور باشد. فراهم‌کردن زمینه برای جلوگیری از خروج بیشتر نخبگان به تنهایی کفایت می‌کند. استفاده از دانش ایرانیان مقیم خارج در موقع مسافرت آنها به ایران، یا از طرق مجازی به صورت شرکت از راه دور در سمینار‌ها و مجامع علمی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی مجازی می‌تواند عملی‌ترین راه برای استفاده از توانمندی‌های موجود باشد.
دیوار بلند بی‌اعتمادی‌ها تنها با تلاش دوجانبه دولت و نخبگان فروخواهد ریخت ولی دولت باید در عمل نشان دهد که از برخی رویکردها فاصله گرفته و به همراهی و همگامی متخصصان و کارشناسان نیازمند است. این نیاز نه تنها در علوم کاربردی بلکه در علوم انسانی و علم مدیریت هم ضروری است.
هر دوطرف در ساختن پل و سوق‌دادن تصمیمات مسوولان دولتی به اتخاذ سیاست‌های دانش‌محور نقش خواهند
داشت. ایران متعلق به همه ایرانیان است و تلاش برای تغییرات تدریجی و گام‌به‌گام همراه با صبروبردباری مطمئنا در درازمدت نتیجه‌بخش خواهد بود.