در حالی که با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری جناح‌های اصولگرا برای نگهداری و یا تصرف قدرت اجرایی کشور وارد جنگی تمام عیار شده‌اند جناح اصلاحات برای شرکت در انتخابات و یا خودداری از آن در تشتت آرا به سر می‌برد. در این بین توپخانه تبلیغاتی و اتهام زنی نیروهای تندرو و نظامی امنیتی با تمام قدرت فعال است تا اصلاح‌طلبان را از شرکت در انتخابات منصرف سازد و یا با ایجاد پیش شرط‌های سهمگین برای شرکت آنان در انتخابات و پذیرش احتمالی این پیش‌شرط‌ها از سوی بخشی از آنان، این جناح را با انشعاب احتمالی روبرو ساخته و وجه اجتماعی آنان را نیز خدشه‌دار سازند.
سردرگمی در میان اصلاح‌طلبان
بی‌تردید جناح اصلاح‌طلب با توجه به فضای امنیتی حاکم در کشور و پیامد‌های روانی سرکوب‌ها پس از کودتای انتخاباتی سال ۸۸ تاکنون نتوانسته است در مورد شرکت در انتخابات به تصمیم یگانه‌ای دست یابد. پیش از این جبهه مشارکت که یکی از بزرگترین احزاب اصلاح‌طلب است و با کودتای انتخاباتی بیشترین ضربه سازمانی را تحمل کرده و رهبرانش هم اکنون در زندان بسر می‌برند با شرکت در انتخابات مخالفت کرده است. موسوی‌خوئینی‌ها عضو مجمع روحانیون مبارز نیز با شرایط جناح حاکم برای شرکت در انتخابات از جمله محکوم کردن رهبران جبش سبز با صراحت تمام مخالفت کرده است. محمد خاتمی نیز در فرصت‌های گوناگون رویکرد انتخاباتی حاکمیت در مورد اصلاح‌طلبان را مورد انتقاد قرار داده و گفته است در شرایط حاضر حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات امکان پذیر نیست. اما اصلاح‌طلبان بطور جمعی هنوز نتوانسته‌اند در مورد این انتخابات به موضع یکپارچه‌ای دست یابند.
عبدالله نوری در نشستی با اعضای شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران، پراکندگی آرا در میان اصلاح‌طلبان را چنین بیان کرده است: «برخی دوستان می‌گویند عجله نداریم و می‌گذاریم این دوره هم بگذرد، گروهی می‌گویند مشکلات غیرقابل حلی در کشور وجود دارد و نباید وارد صحنه شد، و یا می‌گویند جریان اصلاحات نباید تنور انتخاباتی که ابهام‌های فراوانی در آن هست را برای دیگران گرم کند، بعضی می‌گویند با شرکت در انتخابات نباید به نحوه عمل حکومت مشروعیت بخشید...»
«در پاسخ گروهی دیگر از دوستان می‌گویند کشور برای جریان و گروه خاصی نیست و اگر کشور آسیب ببیند، همه آسیب می‌بینند و اگر تخلفی در انتخابات وجود دارد با مشارکت در انتخابات باید کارهای خلاف را فاش کرد و از بهره برداری از این حق ملی نباید به راحتی گذشت، برخی معتقد هستند فرصت انتخابات با تمامی محدودیت‌های متصور و حتی غیر قابل تصور آن، فرصتی مطلوب برای جریان اصلاحات است که افزون بر طرح جدی خواسته‌ها و مطالبات، بر اساس آمار وضعیت کشور را در حوزه‌های مختلف نقد و بررسی کنند و برنامه‌های خود را ارایه دهند و شهروندان نیز سخنانی متفاوت از سخنان جریان حاکم بشنوند، معتقد هستند، فرصتی است که جریان حاکم را به پاسخگویی به چرایی معضلات و گرفتاری‌های موجود جامعه می‌کشاند و فرصتی است که در صورت مشارکت و فعالیت گسترده احزاب و گروه‌های مختلف سیاسی در عرصه انتخابات، درصد بیشتری از مردم را درگیر، ناظر و پیگیر فرایند انتخابات و صحت و سقم آن می‌کند.»
سود زیان شرکت در انتخابات
با توجه به تجربیات گذشته از جمله انتخابات ۸۴ و ۸۸ و بر پایه شواهد موجود به سلامت انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ نمی‌توان اطمینان داشت. برغم ادعای اخیر ولی مطلقه فقیه که انتخابات در ایران از تمام کشور‌های جهان آزادتر است، اعتراف نماینده رهبر در سپاه نشان می‌دهد که حاکمیت در تلاش است نامزدی گوش به‌فرمان و به گفته سعیدی ارزشی را از صندوق‌های رأی بیرون کشد. دراین راستا سعیدی گفته است که وظیفه ذاتی سپاه “مهندسی معقول و منطقی انتخابات” است. با توجه به این واقعیت حاکمیت با تمام توان از پیروزی یک نامزد غیر خودی جلوگیری خواهد کرد بنابراین باید سود زیان شرکت در انتخاباتی که نتیجه نهایی آن از پیش معلوم است را واکاوی نمود.
- شرکت در این انتخابات به معنی بازی در زمین حاکمیت است که تعیین نامزدها، شروط بازی و انتخاب داور و کمک داورهایش را به‌عهده دارد. در این بازی تیم مقابل کلیه امکانات تبلیغی مالی و رسانه‌ای را در اختیار دارد و در صورت اتهام‌زنی‌ها و بی‌اخلاقی نیز از حاشیه امنیتی برخوردار است. افزون براین اگر در دقایق پایانی مسابقه حاکمیت احساس کند که نامزد “ارزشی”اش بازنده است به احتمال زیاد با کمک نیروهای غیبی نتیجه را “بطور منطقی مهندسی” خواهد کرد. اما درعین حال اصولگرایان برای رویارویی با نامزد اصلاح‌طلبان احتمالا با نامزد و یا نامزدهای میانه‌روتر که در میان طبقه متوسط دارای جایگاهی است به انتخابات ورود کنند و میدان را در اختیار تندروها قرار ندهند.
نتایج شرکت در چنین انتخاباتی برای اصلاح‌طلبان فاجعه‌بار است چرا که این جناح نه تنها به گرم کردن تنور انتخاب و مشروعیت بخشی به انتخابات حاکمیت یاری می‌رساند بلکه اعتماد رأی دهندگان را حتی‌المقدور در میان مدت نیز از دست خواهد داد.
- در برابر شرکت نکردن در انتخابات نیز دارای زیان‌هایی است. از یک سوی انتخابات بدون شرکت فعال اصلاح‌طلبان با رقابت در میان دو و یا سه جناح اصولگرا برگزار خواهد شد. در این انتخابات باند احمدی‌نژاد از شانس بهتری برخوردار است چراکه با ریخت پاش پول، وعده‌های سرخرمن فراوان و دستبرد به شعارهای اصلاح‌طلبان می‌تواند رأی بیشتری دست و پا کند و برای حداقل ۴ سال دیگر سیاست‌های عوام‌گرایانه، مرتجعانه و تنش‌افزای اصولگرایان را به پیش برد. البته در این حالت احتمال می‌رود که “مهندسی” انتخابات از حالت “منطقی” خارج شود و به رویارویی آشکار اصولگرایان نیز بیانجامد.
در این میان روزنامه آرمان از برگزاری گردهمایی بزرگ اصلاح‌طلبان در روزهای ۲۷-۲۸ دی‌ماه خبر داده است که دست یابی به یک موضع جمعی در میان اصلاح‌طلبان در باره انتخابات را در دستور کار داده است. باید دید این جناح چه راهی را در پیش خواهد گرفت.
۲۳ دی ۱۹۹۱