ايران امروز

آن‌ها سزاوار این انتخاب‌اند

هفته‌نامه ایرانیان / علی افشاری
اشاره: این چهارمین سالی است که هفته‌نامه «ایرانیان» اقدام به انتخاب «شخصیت ایرانی سال» می‌کند. نخستین انتخاب این نشریه (سه سال پیش) خانم سیمین بهبهانی و آقای فیروز نادری، به عنوان زن و مرد ایرانی سال، دومین انتخاب آن (دو سال پیش) استاد احسان یارشاطر، و سومین انتخاب (پارسال) «چهره همگانی» زن ایرانی بود. سال پیش، یک چنان انتخابی با توجه به این واقعیت صورت گرفت که سال گذشته در یک چنین روزهایی بخاطر اوج گرفتن جنبش زنان در ایران انتخاب یک چهره زن یا مرد بعنوان «شخصیت ایرانی سال» کاری تقریبا محال و نشدنی بود؛ زیرا به هر سو که می‌نگریستی «چهره» برجسته‌ای که پیش چشم هویدا می‌شد مجموع «زنان ایرانی» بودند. امسال هم ما، باز، با یک چنین وضعیتی روبرو هستیم؛ زیرا بخاطر گسترش و اوج‌گیری تلاش‌ها و مبارزات حق‌جویانه و آزادی‌خواهانه جوانان ایران، همه مشاوره‌ها و پرس و جوهای ما برای انتخاب یک چهره زن و یا مرد سال راه به جایی نبرد جز این که تقریبا تمامی کسانی که مورد مشاوره قرار گرفتند عقیده بر این داشتند که در حال حاضر «جوانان ایرانی» در خور نامگذاری به عنوان «شاخص‌ترین و تاثیرگذارترین‌های سال» هستند. در نتیجه ما بر آن شدیم که امسال «جوانان ایرانی» را در مجموع بعنوان «چهره همگانی» سال انتخاب کرده و به این ترتیب درودی بفرستیم به آنان و ادای احترامی بکنیم به همه جوانانی که برای رسیدن به آزادی و رفع تبعیض از جامعه ایرانی نه فقط از هیچ گونه تلاشی باز نمی‌‌ایستند بلکه جان و هستی خود را نیز در این راه هزینه کرده و از هر دو در می‌گذرند.

برای ترسیم چهره جوانان امروز ایران و عرضه شناختی بیشتر و دقیق‌تر از آن‌ها – که پایه‌های استدلال ما برای انتخابشان بعنوان «چهره همگانی» سال بوده است – از آقای علی افشاری، یکی از سرشناسان در میان فعالان دانشجویی و کنشگران سیاسی، درخواست کردیم مطلبی در این زمینه و به این مناسبت برای ما تهیه کنند که این درخواست مورد اجابت قرار گرفت و اکنون با ابراز تشکر و امتنان از ایشان، در اینجا از نظر شما می‌گذرد.


آن‌ها سزاوار این انتخاب‌اند

علی افشاری

آقای تقی مختار، سردبیر هفته‌نامه «ایرانیان»، در آخرین روز‌های سال ۸۹ به من اطلاع دادند که به دنبال شور و مشورت با جمعی از روشنفکران و فعالان سیاسی و اجتماعی، تصمیم گرفته‌اند مجموع «جوانان ایرانی» را از سوی هفته‌نامه خود به عنوان شاخص‌ترین و تاثیرگذارترین «چهره همگانی» سال ۱۳۸۹ انتخاب کرده و، طبق مرسوم هر ساله، در شماره ویژه نوروزی «ایرانیان» به جامعه ایرانیان معرفی کنند. و به همین مناسبت ایشان از من خواستند که در‌باره این انتخاب و دلایل شایستگی جوانان ایرانی برای احراز عنوان شاخص‌ترین و تاثیرگذارترین قشر جامعه در سالی که گذشت چند خطی بنویسم. از این رو سعی می‌کنم در این یادداشت مختصری در‌باره اهمیت جوانان در شرایط کنونی میهنمان و تلاش‌های موثر آنان بنویسم.

***

جوانان ایرانی نیز چون ‌دیگر همسالان‌شان در دنیا نیروی محرکه تغییر هستند‌. انرژی سرشار ‌جوانی آن‌ها را بسمت اثر‌گذاری در شکل‌دهی آینده سوق می‌دهد؛ آینده‌ای که متفاوت از امروز است‌. آنان نمی‌خواهند در برابر نگرش‌های نسل پیشین منفعل باشند بلکه سعی می‌کنند تا نقش خود را بر زمانه تثبیت کنند. از این رو امواج خروشان نیروی خلاق جوانی به حرکت در می‌آید و با در هم شکستن موانع شوری تازه در عالم می‌افکند‌. جوانان چهره جامعه و جمعیت را نو می‌کنند و این نو شوندگی تحرک و زندگی را در کالبد جامعه تداوم می‌بخشد.

این نیروی تحول‌خواه سرمایه هر جامعه‌ای است که سودای پیشرفت و حرکت به جلو را دارد. اما در کشور‌هایی مثل ایران که ساختار سیاسی و نظام قانونی معیوبش راه هر گونه تحول را بسته‌اند و تنها می‌خواهند فرامین سلطان ولایی و خواست تمامیت خواهانه حاکمیت در جامعه جاری شود‌، نه تنها جوانان قدر نمی‌بینند بلکه د‌ر خط مقدم سرکوب و بد‌رفتاری قرار می‌گیرند. جوانان نیروی اصلی بر هم زننده آرامش دیکتاتور‌ها در تاریخ معاصر جهان بوده‌‌اند. در اکثر نهضت‌های رهایی‌بخش‌ و جنبش‌های آزادی‌خواهانه در قرن بیستم و بیست و یکم جوانان با حمایت از حقوق مردم و از خود‌گذشتگی پیشگام مبارزه گشته‌اند و بخش عمده ارتش تغییر مثبت را تشکیل داده‌اند. اگر چه پارادایم پیر‌سالاری کماکان بر عرصه سیاسی حاکم است اما جوانان در ایران نقش و منزلت ویژه‌ای دارند و مورد توجه و احترام اکثریت جامعه هستند. دلایل مختلفی باعث اثرگذاری جوانان در جامعه پر تلاطم کنونی ایران است‌. نخست افزونی و پر شماری چشمگیر این رده سنی است که به آن مزیت ویژه‌ای می‌بخشد. اگر به لحاظ گذر عمر، جوان را در بین رده سنی ۱۵ تا۳۰ سال تعریف کنیم آنگاه جوانان در حدود ۶۰ درصد از جمعیت کنونی ایران را تشکیل می‌دهند. یعنی از جمعیت قریب به ۷۵ میلیونی ایران ۲۸ ملیون آن جوان هستند. از این جمعیت ۲۸ میلیونی در حدود چهار میلیون دانشجو هستند. لذا ۱۴ درصد از جمعیت جوان ایران را بخش نخبه و فرهیخته آن تشکیل می‌دهد. بنا بر این به لحاظ تعداد نفرات جامعه جوان برتری چشمگیری بر دیگر رده‌های سنی دارد‌. این ویژگی سرمایه و توانمندی خاص جامعه ایران است که متاسفانه تمامیت خواهی‌، ناکارآمدی و فساد اقتصادی اجازه شکوفایی به آن نمی‌دهد. اصطکاک و برخورد جوانان در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، جنسیتی و اقتصادی با حکومت، باعث می‌شود جوانان نا‌گزیر به تقابل با حاکمیت و نظام سیاسی کشیده بشوند. بیماری مزمن اقتصاد ایران و ناتوانی حکومت در حل بحران‌های افتصادی، بیکاری و عدم برخورداری از رفاه و زندگی آرام را به معضل اصلی جوانان تبدیل کرده است. از سوی دیگر شکاف فزاینده بین نظام ارزشی حکومت با ارزش‌های فرهنگی گوناگون مورد نظر جوانان‌، به رسمیت شناخته شدن آزادی‌های فرهنگی و سبک‌های زندگی متنوع و عدم دخالت در حوزه خصوصی افراد را در جایگاه مطالبه اصلی جوانان قرار داده است.

امروزه تلقی جوانان از نوع زندگی، ارزش‌ها، مذهب و اصول فرهنگی تغییر پیدا کرده است. دیگر هویت‌های فراگیر و ابر‌گفتمان‌ها برای آن‌ها جاذبه ندارد بلکه گسترده‌تر شدن حوزه خصوصی و تمایزات هویتی، فردیت و پذیرش پارادایم تکثر‌گرایی فرهنگی و اجتماعی مورد توجه است.

دستیابی به دموکراسی‌، رعایت حقوق بشر و تحقق مطالبات تاریخی ملت ایران قدیمی‌ترین و فراگیر‌ترین خواست جوانان ایرانی است. همچنین پایان‌‌بخشی به تبعیضات جنسیتی و تحقق جامعه انسانی که جنسیت موجبی برای نابرابری و نفی کرامت افراد نشود‌، جایگاه مهمی در فعالیت‌های جوانان دارد.

با این توصیفات نگاهی به کارنامه فعالیت جوانان در سال ۱۳۸۹ نشان می‌دهد که آن‌ها سزاوار بوده‌اند تا به عنوان چهره سال انتخاب شوند.

جنبش سبز و اعتراضات خیابانی برای دموکراسی و آزادی در ابتدای سال فروکش کرد اما در ماه‌های پایانی سال همگام با برخاستن موج دموکراسی‌خواهی در منطقه‌، خیزش دوباره‌ای پیدا کرد. جوانان در تمامی فراز و نشیب‌های این جنبش حضور موثری داشتند. حتی در دوران رکود، دانشگاه‌ها آن‌ها کماکان فعال بودند و علی‌رغم فضای سنگین امنیتی به برپایی اعتراضات و نقادی حاکمیت ادامه دادند. ۱۶ آذر نقطه اوج این تحرکات بود. ترفند‌ها و تدابیر مختلف حکومت اعم از اختناق‌، اخراج از تحصیل‌، زندان و‌... نتوانست جلوی حرکت دانشجویان در بزرگداشت روز دانشجو و حمله به دشمنان آزاد‌اندیشی و حقیقت‌طلبی را بگیرد. در تمامی اعتراضات‌، جوانان حضور برجسته‌ای داشتند و بخش فعال‌تر معترضین را تشکیل می‌دادند. جوانان از منظر پرداخت هزینه پیشگام بودند. شهید ژاله صانع و محمد مختاری به آن‌ها تعلق داشتند و اساسا قریب به اتفاق تمام جان باختگان جنبش سبز از جوانان هستند. در بین زندانیان سیاسی و بازداشت شدگان راهپیمایی‌ها باز جوانان در صدر قرار دارند.

‌چهره‌‌های شاخص جمعیت چند صد نفره زندانیان سیاسی جوان عبارتند از بهاره هدایت‌، مجید توکلی‌، بهروز جاوید تهرانی‌، روناک صفار‌‌زاده، مسعود باستانی‌، عاطفه نبوی‌، زینب جلالیان‌، احمد آقایی، ضیاء نبوی‌، مجید دری‌، مهدیه گلرو‌، علی ملیحی‌، اسدی زید‌آبادی‌، شبنم مددزاده‌، آرش صادقی‌، حبیب‌الله لطیفی‌، محمد پو‌رعبدالله‌ و احسان عبده تبریزی‌.

در بین افراد سیاسی که در سال ۸۹ اعدام شدند حسین خضری‌، فرزاد کمانگر و شیرین علم‌هولی به طیف سنی جوان تعلق داشتند.

در جنبش زنان و فعالیت‌های هویت‌طلبانه قومی‌، کار‌های روزنامه‌نگاری‌، و تلاش اقلیت‌های دینی برای آزادی مذاهب در ایران نیز جوانان نقش پر رنگی دارند.

فعالیت‌های آوانگارد جوانان و استقبال آن‌ها از پرداخت هزینه برای آزادی و سرافزاری کشور تنها محدود به حوزه سیاست نیست بلکه در حوزه ادبیات و بخصوص غزل‌های پست مدرن‌، شاعران جوان تلاش در‌ خوری دارند تا قالب جدید و متناسب با زمانه برای شعر فارسی ارائه دهند. موسیقی زیر زمینی دیگر میدانی است که در آن کشمکش جوانان با حاکمیت جریان دارد. ارائه گونه‌های جدیدی از موسیقی‌های تلفیقی و به میدان آمدن خوانندگان جدید موسیقی رپ و پاپ در ایران نشان می‌دهد که جوانان ایرانی نه تنها در برابر سیاست‌های محدود کننده فرهنگی حکومت تسلیم نشده‌اند بلکه با ابتکار عمل سد‌ها را شکسته و میدان را در دست گرفته‌اند.

به این مجموعه باید تلاش‌های خاموش جوانان ایرانی در‌ نقاط مختلف کشور را افزود که هدف مشترک فردای بهتر برای میهن‌، سیمای انسانی‌‌تر جامعه و زدودن بند‌های استبداد را دنبال می‌کنند.

البته جنبش دانشجویی بخش سازمان یافته و کیفی جامعه جوان ایران را تشکیل می‌دهد. تلاش‌های دانشجویان در شکستن فضای اختناق‌، دفاع از حقوق ملت و تقویت جنبش دموکراسی‌خواهی موقعیت ویژه جوانان را نشان می‌دهد.

‌آرمانگرایی و نداشتن تعلقات گروهی و جناحی باعث شده است که اعتماد مردم ایران به جوانان و بویژه دانشجویان بیشتر باشد. ایثار و از خود‌گذشتگی جوانان نیز در جای خود باعث افزایش منزلت آنان شده است.

اهمیت جایگاه جوانان در ایران آنقدر زیاد است که حاکمیت نیز سعی می‌کند در فرصت‌های مختلف با به میدان آوردن نیرو‌های بسیجی و یا نشست‌های حکومتی با دانشجویان وانمود کند که از حمایت جوانان برخوردار است.

از این رو با در نظر گرفتن این مسایل‌، انتخاب هفته‌نامه «ایرانیان»، چاپ واشنگتن، انتخابی بجا و درست بوده است.

نوروز بر همه هموطنان گرامی مبارک باد.