ايران امروز

فضای روانی انتخابات

محمدجواد غلامرضا کاشی
نقل از وبلاگ: محمدجواد غلامرضا کاشی

با ثبت نام کاندیداهای انتخابات مجلس، کلید رقابت‌های انتخاباتی روشن شد. هر یک از جناح‌های سیاسی مساله‌ای را به عنوان مساله محوری در میان نهاده است و تلاش دارد فضای روانی انتخابات را تحت تاثیر آن قرار دهد. جناح اصولگرا، بر سر در خود، خطر اصلاح طلبان را کوبیده است. به ویژه آنکه اعلامیه نهضت آزادی مبنی بر تقاضای نظارت بین المللی، مستمسک خوبی به دست داده است تا این جناح به یک موضع تهاجمی نیز دست یابد.

محوریت بخشیدن به خطر اصلاح‌طلبان، تنازعات درونی را به حاشیه می‌برد.

مقوله نظارت بین‌المللی، برای بسیاری از اقشار اجتماعی، پذیرفته نیست، به علاوه بسیاری از تعارض‌های درون سیستم را می‌توان به مدد آن پوشانید و به مدد آن تولید انسجام کرد. بنابراین برای جناح اصولگرا یک فرصت خوب برای تولید قدرت پیدا شده است. نظارت بین‌المللی، همان خط قرمز خطرناکی است که دوباره تمایز خودی و غیر خودی را معنی‌دار کرده است. جناح اصلاح طلب، پیش از این این مرز را درنوردیده است. اینک در یک موقعیت حساس، این اطلاعیه این فرصت را تولید کرده است که مرز مذکور موضوعیت پیدا کند و اصلاح‌طلبان تحت فشار قرار گیرند.

اصلاح‌طلبان به محاکمه سختی فراخوانده شده‌اند: باید تکلیف خود را با اعلامیه مذکور روشن کنند: آیا به راستی آنان نیز خواهان نظارت بین‌المللی‌اند؟ پاسخ مثبت به این سوال، به کلی با استراتژی دوری از برخی تندروی‌ها و به حداقل رسانیدن دامنه منازعات برای بازگشت به قدرت تعارض دارد. به علاوه تیغ تیز رد صلاحیت‌ها پیش‌ رو است و به محض پاسخ مثبت، اصل مشارکت در بازی بلاموضوع می‌شود.

اما اگر پاسخ منفی نیز بدهند و تلاش کنند مرزبندی قاطع و روشنی با اعلامیه مذکور کنند، با بسیاری از شعارها و جبهه‌سازی‌های پیشینی در تعارض می‌‌افتد.

جناح اصول‌گرا اینک جناح اصلاح طلب را در یک دام تبلیغاتی اسیر می‌بیند و تلاش دارد با همین نقطه عزیمت، تعارضات درونی را نیز به حداقل برساند.

اما جناح اصلاح طلب، عملکرد سه ساله دولت مستقر را بر سر در خود قرار داده، و از آن یک موضع هجومی علیه رقیب خود ساخته است. اگر جبهه مقابل یکپارچه از وضع موجود و دولت مستقر دفاع کنند، ممکن است بخشی مهم از فرصت و جاذبه خود در انتخابات را از دست دهند، اما اگر بین خود و عملکرد سه ساله دولت مستقر فاصله بیاندازند، این جناح به خواست خود مبنی بر ایجاد شقاق در جبهه رقیب واصل شده است.

جناح اصولگرا، در نزاعی که پیش رو است، به دامنه رد صلاحیت‌ها هم چشم دارد. این امید وجود دارد که دامنه رد صلاحیت‌ها چنان باشد که جبهه اصلاح‌طلب از امکان ظهور با چهره‌های شناخته شده محروم بماند و به این ترتیب خیلی فرصتی برای ظهور قدرتمند در صحنه نداشته باشد.

اما اعلامیه نهضت، به رغم دشواری پیشین برای اصلاح‌طلبان، فرصتی نیز تولید کرده است. اینک دستگاه‌های نظارتی در یک فشار روانی قرار گرفته‌اند. اگر محدوده رد صلاحیت‌ها و اعمال محدودیت‌ها از حد و اندازه‌هایی بگذرد که انگ عدم انتخابات سالم معنی‌دار به نظر آید، آنگاه حربه تبلیغاتی خطرناکی تولید خواهد شد که مقوله ضرورت نظارت بین‌المللی را به زیان‌ها خواهد انداخت و آنگاه معلوم نیست قدرتی که می‌توان با طرح تابوی نظارت بین‌المللی در حال حاضر تولید کرد، در انتخابات بعدی هم موثر افتد.

پیچیدگی مولفه‌های مذکور چنان است که به درستی نمی‌توان چشم انداز هفته‌های آتی را پیش‌بینی کرد. ممکن است اصولگرایان صحنه تبلیغاتی را ببازند و یکباره صحنه انتخابات به یک ائتلاف ناگفته و نانوشته و از پیش طراحی نشده جناح‌های مختلف علیه دولت بدل شود. در این صورت اگر دولت موفق شود، به یک پیروزی افسانه‌ای واصل شده است و اگر موفق نشود یک شکست قاطع غیر قابل جبران نصیب او خواهد شد.

ممکن است اصلاح طلبان در موضع انتخاباتی بلاموضوع شوند. مثلاً با رد گسترده چهره‌های اثرگذار و یا شقاق‌های گسترده درونی. در این صورت نتیجه انتخابات را باید در تعارض میان جناح‌های درونی اصولگرا جستجو کرد و در این صورت، تنازعات سیاسی پس از مجلس را باید در این مدار مورد مطالعه قرار داد. ممکن است اصلاح‌طلبان، بتوانند یک پیروزی قاطع نمادین در انتخابات مجلس به دست آورند، در آنصورت سناریوی تکرار ماجرای دوم خرداد در انتخابات آتی، موضوع اصلی تنازعات سیاسی در فضای پس از انتخابات مجلس خواهد بود.

فضای روانی انتخابات، پیچیدگی‌های بدیع خود را یافته است و همین بداعت‌هاست که می‌تواند قطع نظر از نتیجه، نوید یک افق جدید در انتخابات پیش روی باشد.