ايران امروز

طرحى در مبانى تئوريک ” اتحاد سياسى منصفانه”

دکتر اسفنديار طبرى
http://www.falsafeh.com

يکى از موضوع هاى مهم که نيروهاى اپوزيسيون در داخل و خارج از کشور را به "خود" مشغول نموده است، امر اتحاد در ميان اين نيروهاست. اما شايد به اين دليل که به مبحث در چارچوبى صرفن سياسى برخورد شده است، متاسفانه پيشرفت هاى چشم گيرى مشاهده نمى شود. هدف من در اين مختصر، پشتيبابى از يک گرايش مشخص سياسى در رابطه با مشکل اتحادها نيست. فقط اميدوارم که بتوان از ديدگاهى اخلاقى و فراسياسى ژرفاى بيشترى به اين بحث بخشيد. در اين طرح تئوريک نظر من اين است که از تئورى قراردادى جان رولز، که عدالت اجتماعى منصفانه نام دارد، مى توان به يک تئورى اتحاد سياسى منصفانه، که داراى برد و بعد اخلاقى است، رسيد. ׳

٭٭٭
به طور کلى مى توان از دو موضع متفاوت به يک تئورى اتحاد رسيد: ׳
از طريق همسازى ﴿coherence﴾ يا از طريق قراردادى. ׳
تئورى همسازى اتحاد را مى توان چنين فشرده کرد: افراد يا نيروهاى سياسى تلاش مى کنند با تبادل انديشه به يک توازن فکرى برسند. در اين مدل، افراد، که از خرد سياسى برخوردارند، بايد بتوانند آزادانه بيانديشند و هم چنين قابليت هاى انعطاف پذيرى و کناره گيرى از موضع سخت را داشته و با مواضع نرم ترى موافق باشند. با توجه به شرايط ضد دمکراتيک حاکم و ناهمسانى موجود کنونى ميان نيروهاى سياسى، تکيه و پافشارى بر يک تئورى همسازى اتحاد چندان واقع گرايانه نيست. از همين روست که در اينجا بر تئورى قراردادى اتحادها تاکيد مى کنم: ׳
يک قرارداد آن گاه منصفانه است، که طرفين آن در جايگاه نسبتن يکسانى باشند. چنين جايگاهى در تئورى قرارداد شرايط پيش از قرارداد يا شرايط اوليه نام دارد. از آنجا که وجود چنين شرايط يکسانى در عمل ممکن و شدنى نيست، طرفين قرارداد مى بايد به طور ذهنى و فرضى خود را در چنين شرايطى تصور کنند. ويژه نماى اصلى شرايط اوليه تئورى رولز براى احزاب و سازمان هاى اجتماعى " پوشش بى خبرى" است: هر نيروى اجتماعى که مايل به عقد قرارداد است، بايد بتواند خود را در آن شرايط اوليه اى تصور کند که فاقد هر گونه آگاهى درباره جايگاه اجتماعى و سياسى خود مى باشد: کمترين آگاهى از جايگاه، موقعيت و منافع خود و بيشترين آگاهى از جايگاه، وضع و منافع ديگران. در بخش قراردادى يک تئورى اتحاد سياسى منصفانه هدف اين است که به بيشينه اى ﴿ماکزيمومى﴾ از دگر خواهى ﴿altruism﴾ برسيم، که خود به خود به معنى کمينه ﴿مينيمال﴾ و کمينه گرى در هم ستيزى و ناسازگارى است. افزايش دگر خواهى ﴿کاهش خود خواهى﴾ از يک سو به معنى افزايش هميارى ﴿cooperation﴾ است و از سوى ديگر به مفهوم کاهش در شکل مشخصى از رقابت است، چرا که انگيزه و محرک اصلى رقابت، افزونى در منافع خودى است. هدف بايد اين باشد که به يک ايده اتحاد سياسى رسيد، که مورد پذيرش همه احزاب و جريان هاى سياسى باشد. اينکه همه ضرورت وجود اتحاد را درک نموده و باور دارند، نشان دهنده اين است که حداقلى از خرد سياسى شکل و قوام لازم را يافته است. مشکل اصلى وجود نوع و چگونگى اين اتحاد است. اين مشکل را شايد بتوان از راه صرفن سياسى البته با سختى هاى زيادى حل نمود. اما گرايش فراسياسى به هيچ وجه به مفهوم غير سياسى کردن اتحادها نيست، بلکه به اين معنى است که بر اساس پايبندى اخلاقى مى توان به يک قرارداد استوار سياسى رسيد. ׳

"ضرورت " وجود اتحاد، به خودى خود، بيان گر يک شرايط نخستين ابتدايى براى رسيدن به اتحاد سياسى است. اين اتحاد، اما، آن گاه مى تواند در واقعيت منصفانه باشد که افراد و نيروهاى سياسى در شرايطى نسبتن يکسان به موضوع اتحاد بنگرند. افراد و تشکيلات سياسى در چنين اتحادى، به دور از پيش داورى ها، " عامل اخلاقى" هستند. اين عوامل اخلاقى براى شرکت در اتحاد بايد فقط يک شرط اصلى را تامين نمايند: باور و پايبندى به ارزش هاى شناخته شده دمکراتيک ﴿حقوق بشر و اصول اخلاقى دمکراتيک مانند آشتى جويى، سازش، احترام به عقايد ديگران، دورى از نظرات و تمايلات پيش داورانه﴾. ׳
عوامل اخلاقى مى توانند در مرحله بعدى با اين پرسش روبرو شوند که آيا تصميم گيرى درباره اصول ديگرى براى ادامه چنين اتحادى لازم است يا نه و در صورت لزوم اين اصول کدامند ؟

٭٭٭٭٭
نوشتار در رابطه با همين بحث: ׳
http://www.falsafeh.com/et_edalat.htm
http://www.falsafeh.com/et_voelkerrecht_utopie_realism_farsi.htm