ايران امروز

آینده مبهم نیروهای کرد سوریه

خبرگزاری رویترز

جاناتان اسپایسر، تووان گومروکچو و مایا گبیلی
استانبول/دمشق، ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵

خلاصه:
- مذاکرات پیچیده درباره سرنوشت نیروهای تحت رهبری کردها در جریان است.
- طرفین، طبق گفته منابع، صبر و انعطاف بیشتری از خود نشان می‌دهند.
- توافق احتمالی می‌تواند به خروج برخی نیروها از سوریه و ادغام برخی دیگر در وزارت دفاع منجر شود.
- مسائل دشوار بسیاری همچنان باقی مانده است.

مذاکره‌کنندگان در تلاش‌اند تا درباره یکی از حساس‌ترین مسائل آینده سوریه، یعنی سرنوشت نیروهای کرد که آمریکا آن‌ها را متحدان کلیدی در مبارزه با داعش می‌داند اما ترکیه آن‌ها را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌شمارد، به توافقی دست یابند.

دوازده منبع مطلع، از جمله پنج منبع مستقیما دخیل در این گفت‌وگوهای فشرده در هفته‌های اخیر، به رویترز گفته‌اند که مذاکره‌کنندگان دیپلماتیک و نظامی از ایالات متحده، ترکیه، سوریه و «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) بیش از آنچه در اظهارات علنی آن‌ها نمایان است، صبر و انعطاف نشان داده‌اند.

این تلاش‌ها ممکن است زمینه‌ساز توافقی در ماه‌های آینده شود که بر اساس آن، برخی نیروهای کرد مناطق ناآرام شمال شرق سوریه را ترک کرده و برخی دیگر تحت نظر وزارت دفاع جدید سوریه قرار گیرند. این مطلب را شش منبع به رویترز اعلام کرده‌اند.

با این حال، بسیاری از مسائل دشوار همچنان حل‌نشده باقی مانده‌اند، از جمله چگونگی ادغام نیروهای مسلح و آموزش‌دیده «نیروهای دموکراتیک سوریه» در ساختار امنیتی سوریه و مدیریت مناطق تحت کنترل آن‌ها که شامل میادین کلیدی نفت و گندم است.

مظلوم عبدی، فرمانده «نیروهای دموکراتیک سوریه»، در مصاحبه‌ای با شبکه سعودی الشرق نیوز در روز سه‌شنبه گفت: «خواسته اصلی ما اداره غیرمتمرکز است»؛ موضوعی که ممکن است چالشی برای رهبری جدید سوریه باشد که پس از برکناری بشار اسد در ماه گذشته خواستار بازگرداندن تمام کشور تحت حاکمیت دولت مرکزی است.

عبدی تأکید کرد که «نیروهای دموکراتیک سوریه» قصد انحلال ندارد و افزود که این نیروها مایل به پیوستن به وزارت دفاع و عمل کردن بر اساس قوانین آن هستند، اما به‌عنوان «یک بلوک نظامی».

مرهف ابوقصره، وزیر دفاع جدید سوریه، روز یکشنبه در مصاحبه با رویترز این رویکرد را رد کرد و گفت: «اینکه نیروهای دموکراتیک سوریه به‌عنوان یک بلوک باقی بماند، درست نیست.»

شورشیان سابق که اکنون در دمشق قدرت را در دست دارند، گفته‌اند که خواستار ادغام تمام گروه‌های مسلح در نیروهای رسمی سوریه تحت فرماندهی واحد هستند. «نیروهای دموکراتیک سوریه» در پاسخ به درخواست رویترز برای اظهارنظر، به مصاحبه فرمانده خود ارجاع داد.

اینکه کردها چه میزان خودمختاری حفظ خواهند کرد، به گفته دیپلمات‌ها و مقامات درگیر، احتمالاً به سیاست‌های دولت جدید آمریکا تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بستگی دارد، که هنوز موضع‌گیری عمومی درباره حمایت از متحدان کرد خود نکرده است.

ترامپ درباره برنامه‌های خود، از جمله برنامه برای حدود ۲۰۰۰ نیروی آمریکایی مستقر در سوریه، اظهارنظری نکرده است و نماینده‌ای از طرف او نیز به درخواست برای توضیح پاسخی نداده است.

هر توافقی همچنین به این بستگی دارد که آیا رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از تهدید خود برای عملیات نظامی علیه «یگان‌های مدافع خلق»(YPG) که هسته اصلی ائتلاف «نیروهای دموکراتیک سوریه» هستند، صرف‌نظر می‌کند یا خیر.

آنکارا YPG را به‌عنوان شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (PKK) می‌داند که از سال ۱۹۸۴ علیه دولت ترکیه شورش کرده و از سوی ترکیه و آمریکا به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده است.

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، این ماه گفت که «باید به مقامات جدید سوریه فرصت داده شود تا به اشغال و ترور YPG پایان دهند»، اما مشخص نکرد که آنکارا تا چه مدت منتظر خلع سلاح YPG خواهد ماند پیش از آنکه عملیات نظامی خود را آغاز کند.

یک منبع وزارت خارجه ترکیه اعلام کرد که خلع سلاح گروه‌های مسلح و خروج «جنگجویان تروریست خارجی» برای ثبات و تمامیت ارضی سوریه ضروری است و هرچه این امر زودتر انجام شود، بهتر است.

این منبع گفت: «ما این انتظار خود را با شدیدترین لحن ممکن در تماس‌های خود با ایالات متحده و دولت جدید در دمشق بیان می‌کنیم.»

مذاکرات فشرده

یک دیپلمات ارشد آمریکایی به رویترز گفت که مقامات ایالات متحده و ترکیه از زمانی که شورشیان تحت رهبری هیئت تحریر الشام (HTS)، یکی از گروه‌های پیشین وابسته به القاعده، در ۸ دسامبر با حمله‌ای برق‌آسا از مقر خود در شمال غربی قدرت بشار اسد را سرنگون کردند، در حال انجام مذاکراتی «بسیار فشرده» هستند.

این دیپلمات افزود که دو کشور دیدگاه مشترکی درباره نتیجه نهایی دارند، از جمله این باور که تمامی جنگجویان خارجی باید از خاک سوریه خارج شوند و مذاکره‌کنندگان ترکیه «احساس فوریت بسیار بالایی» برای حل‌وفصل مسائل دارند.

با این حال، این دیپلمات که مانند برخی دیگر از منابع به دلیل حساسیت مذاکرات خواستار ناشناس ماندن بود، اظهار داشت که این مذاکرات «بسیار پیچیده» هستند و زمان‌بر خواهند بود.

به گفته مقامات طرفین، مذاکرات موازی نیز میان ایالات متحده با «نیروهای دموکراتیک سوریه» و هیئت تحریر الشام، ترکیه با هیئت تحریر الشام، و «نیروهای دموکراتیک سوریه» با هیئت تحریر الشام در حال انجام است.

کردها که بخشی از یک گروه قومی بدون دولت هستند و در عراق، ایران، ترکیه، ارمنستان و سوریه پراکنده‌اند، از معدود برندگان درگیری‌های سوریه تا پیش از سقوط اسد بودند. آن‌ها کنترل مناطق عمدتاً عرب‌نشین را به دست آوردند زیرا ایالات متحده در کازار خود علیه داعش با آن‌ها همکاری کرد. اکنون آن‌ها نزدیک به یک‌چهارم خاک سوریه را در اختیار دارند.

اما سقوط اسد، جناح‌های کرد سوری را در وضعیت دشواری قرار داده است، چراکه گروه‌های مسلح تحت حمایت ترکیه در شمال شرق پیشروی کرده و حاکمان جدید سوریه در دمشق نیز روابط دوستانه‌ای با آنکارا دارند.

ترکیه که به‌صورت مستقیم از برخی گروه‌های شورشی علیه اسد حمایت می‌کرد، به یکی از تأثیرگذارترین بازیگران در سوریه پس از سقوط اسد تبدیل شده است. اگرچه ایالات متحده و ترکیه، HTS را به دلیل سابقه ارتباط با القاعده یک گروه تروریستی می‌دانند، اما باور بر این است که آنکارا نفوذ قابل‌توجهی بر این گروه دارد.

مقام‌های تمام طرف‌ها نگران‌اند که عدم دستیابی به آتش‌بس و توافق سیاسی بلندمدت در شمال شرق، می‌تواند سوریه را در شرایطی که به دنبال بازیابی خود از جنگ داخلی ۱۳ ساله است، بی‌ثبات کند. این جنگ صدها هزار کشته، میلیون‌ها آواره برجای گذاشته و کشورهای مختلفی از جمله روسیه، ایران و اسرائیل را درگیر کرده است.

ده‌ها نفر از ماه دسامبر تاکنون در شمال سوریه در درگیری‌های میان نیروهای «نیروهای دموکراتیک سوریه» تحت رهبری کردها و متحدان ترکیه، و همچنین در حملات هوایی ترکیه به مناطق مرزی کشته شده‌اند.

عدم حل مسئله سرنوشت جناح‌های کرد در سوریه همچنین می‌تواند تلاش‌های اولیه برای پایان دادن به شورش PKK در ترکیه را تضعیف کند.

سازمان ملل هشدار داده است که در صورت عدم یافتن یک راه‌حل سیاسی برای شمال شرق سوریه، «پیامدهای فاجعه‌باری» برای سوریه و منطقه به دنبال خواهد داشت.

مبادلات احتمالی

حمایت ایالات متحده از نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) همواره منبع تنش میان این کشور و متحد ناتویی آن، ترکیه، بوده است.

واشنگتن، «نیروهای دموکراتیک سوریه» را شریک کلیدی در مقابله با داعش می‌داند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، هشدار داده است که داعش ممکن است از این دوره برای بازسازی توانایی‌های خود در سوریه استفاده کند. «نیروهای دموکراتیک سوریه» همچنان مسئول نگهداری ده‌ها هزار بازداشتی مرتبط با این گروه است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، روز چهارشنبه اعلام کرد که ترکیه قدرت «درهم کوبیدن» تمام تروریست‌ها در سوریه، از جمله داعش و شبه‌نظامیان کرد، را دارد.

ترکیه خواستار انتقال مدیریت اردوگاه‌ها و زندان‌هایی است که بازداشتی‌های داعش در آن نگهداری می‌شوند به دولت جدید سوریه و پیشنهاد داده است که در این زمینه کمک کند. همچنین از «نیروهای دموکراتیک سوریه» خواسته است که تمامی جنگجویان خارجی و اعضای ارشد پ.ک.ک را از مناطق تحت کنترل خود اخراج کند و باقی‌مانده نیروها را به شکلی که ترکیه بتواند نظارت کند، خلع سلاح کند.

مظلوم عبدی، فرمانده «نیروهای دموکراتیک سوریه»، در مصاحبه‌ای با رویترز در ماه گذشته نشان داد که در برابر برخی خواسته‌های ترکیه انعطاف نشان می‌دهد و گفت که اگر ترکیه با آتش‌بس موافقت کند جنگجویان خارجی، از جمله اعضای پ.ک.ک، سوریه را ترک خواهند کرد.

پ.ک.ک در بیانیه‌ای به رویترز در روز پنجشنبه اعلام کرد که در صورت حفظ کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» بر شمال شرق سوریه یا نقش قابل‌توجه آن در رهبری مشترک، حاضر به ترک این منطقه است.

عمر اونهن، آخرین سفیر ترکیه در دمشق، به رویترز گفت که چنین اطمینان‌هایی احتمالاً برای آنکارا کافی نخواهد بود، به‌ویژه در زمانی که «نیروهای دموکراتیک سوریه» برای بقا و حفظ خودمختاری در سوریه تلاش می‌کند.

روز چهارشنبه در آنکارا، اسعد حسن الشیبانی، وزیر خارجه سوریه، گفت که حضور گسترده «نیروهای دموکراتیک سوریه» با حمایت ایالات متحده دیگر توجیهی ندارد و دولت جدید اجازه نخواهد داد که خاک سوریه منبعی برای تهدید ترکیه باشد. در کنار او، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، اعلام کرد که زمان آن رسیده است که وعده‌های ضدتروریسم عملی شوند.

مظلوم عبدی به الشرق نیوز گفت که با احمد الشرع رهبر عملی سوریه، ملاقات داشته و دو طرف توافق کرده‌اند کمیته‌ای نظامی مشترک برای تصمیم‌گیری در مورد چگونگی ادغام «نیروهای دموکراتیک سوریه» با وزارت دفاع تشکیل دهند. وی این دیدار با الشرع، که ریاست هیئت تحریر الشام (HTS) را بر عهده دارد، مثبت ارزیابی کرد.

مرهف ابوقصره، وزیر دفاع سوریه، روز یکشنبه رهبران «نیروهای دموکراتیک سوریه» را به «تعلل» در این مسئله متهم کرد و گفت: «تثبیت تمام مناطق تحت حاکمیت دولت جدید ... حق دولت سوریه است.»

یک مقام وزارت دفاع گفت که رهبری جدید معتقد است ادامه فعالیت «نیروهای دموکراتیک سوریه» به‌عنوان یک بلوک مستقل می‌تواند خطراتی همچون بی‌ثباتی و حتی کودتا را به همراه داشته باشد.

ساختار سیاسی غیرمتمرکز و مسائل مرتبط

مظلوم عبدی استدلال کرد که یک ساختار غیرمتمرکز، وحدت سوریه را تهدید نخواهد کرد و تأکید کرد که «نیروهای دموکراتیک سوریه» خواهان نوع فدرالیسمی که در عراق برقرار شده نیست؛ جایی که کردها دولت منطقه‌ای خود را دارند.

برخی مقامات سوری و دیپلمات‌ها بر این باورند که «نیروهای دموکراتیک سوریه» احتمالاً باید کنترل بخش قابل‌توجهی از اراضی و درآمدهای نفتی که در طول جنگ به دست آورده را به عنوان بخشی از هرگونه توافق سیاسی واگذار کند.

در مقابل، جناح‌های کرد ممکن است در یک ساختار سیاسی غیرمتمرکز، تضمین‌هایی برای حفظ زبان و فرهنگ خود دریافت کنند. بسام القوطلی، رئیس حزب کوچن لیبرال سوریه که از حقوق اقلیت‌ها حمایت می‌کند اما در این مذاکرات دخیل نیست، چنین نظری را مطرح کرده است.

یک منبع ارشد کرد سوری اذعان کرد که احتمالاً نیاز به انجام برخی مصالحه‌ها وجود دارد، اما جزئیات بیشتری ارائه نداد.

عبدی به الشرق نیوز گفت که «نیروهای دموکراتیک سوریه» آماده است مسئولیت منابع نفتی را به دولت جدید واگذار کند، به شرطی که ثروت به‌طور عادلانه بین تمام استان‌ها توزیع شود.

ایالات متحده خواستار «گذار مدیریت‌شده» نقش «نیروهای دموکراتیک سوریه» شده است.

آینده نیروهای آمریکایی و نقش ترامپ

یک دیپلمات آمریکایی گفت که برکناری اسد درها را برای واشنگتن باز می‌کند تا در نهایت خروج نیروهای خود از سوریه را در نظر بگیرد، هرچند این مسئله به ادامه مشارکت متحدان کرد آمریکا در تلاش‌ها برای مقابله با هرگونه احیای داعش بستگی دارد.

بازگشت ترامپ به کاخ سفید در روز دوشنبه امیدهایی را در ترکیه برای دستیابی به یک توافق مطلوب‌تر افزایش داده است، با توجه به روابط نزدیکی که او در دوره اول ریاست‌جمهوری خود با اردوغان برقرار کرد.

ترامپ از نقش اردوغان در سوریه تمجید کرده و او را «یک فرد بسیار باهوش» خوانده و گفته است که ترکیه «کلید آنچه در آنجا اتفاق می‌افتد» را در دست دارد.

اونهن، سفیر سابق ترکیه، گفت: «آمریکایی‌ها «نیروهای دموکراتیک سوریه» را رها نخواهند کرد، اما آمدن شخصی غیرقابل پیش‌بینی مانند ترامپ نیز آن‌ها را تا حدی نگران می‌کند.»