واکنش گسترده اعتراضی مردم بویژه جوانان کشور به مرگ مهسا امینی در بازداشتگاه «گشت ارشاد»، موجی از حرکت، نشاط و امید به تغییر را در فضای بسته کشور به راه انداخت. نسلی که گاه گمان می‌رفت به امر جمعی کم اعتناست نشان داد که نه تنها به سرنوشت و وضعیت موجود خود بی‌اعتنا نیست بلکه با رشادت نیز در صحنه اعتراض اجتماعی حاضر می‌شود.
ویژگی‌های اعتراضات اخیر نسبت به دی ۹۶ و آبان ۹۸ را شاید به‌طور خلاصه در طیف شرکت کنندگان، به میدان آمدن برخی از چهره‌های اصول‌گرا برای برچیدن گشت ارشاد و محکومیت حجاب اجباری، شخصیت، هماهنگی و هم صدایی مناطق قوی و مرکزی، خشونت محدودتر، حمایت گسترده حتی هنرمندان محافظه‌کار از اعتراضات، و بازتاب گسترده آن در سطح جهانی دانست.
تاکنون به‌جز واکنش‌های اولیه زهرا رهنورد و مهدی کروبی درباره مرگ مهسا امینی، شاهد واکنش دیگری از رهبران جنبش سبز نبوده‌ایم. البته محدودیت‌های حصر می‌تواند مانع به بیرون رسیدن واکنش‌ها و پیشنهادهای احتمالی آنها شده باشد. به فرض اینکه امکان صدور بیانیه از حصر یا زندان در روزهای اخیر همچنان وجود می‌داشته است اگر آقایان موسوی و کروبی، خانم رهنورد با همراهی احتمالی مصطفی تاجزاده توانسته بودند برای اعتراض به حجاب اجباری و همبستگی با خانواده مهسا امینی دعوت به اعتصاب عمومی کرده بودند، حرکت اعتراضی اخیر می‌توانست تا حدی از پراکندگی بیرون بیاید و بر خواست مشخصی مانند «برچیدن گشت ارشاد» یا «لغو قانون حجاب اجباری» تاکید کند و سرانجام بر پایان بدون خشونت این اعتراضات سر و سامانی بدهد.
البته حکومت‌های دیکتاتوری به ویژه با مشخصات حکومت دینی ایران، به راحتی و به سرعت در برابر خواست‌های معترضان کوتاه نمی‌آیند. اما به‌هرحال این اعتراضات تاثیر خود را در رفتارها و محاسبات آینده حکومت و رفتار نهادهای انتظامی مانند «گشت ارشاد» حتی اگر در کوتاه مدت برچیده نشوند، خواهد گذاشت. چنانکه برخورد با معترضان در خوزستان و اصفهان بعد از سرکوب‌های خونین ۹۶ و ۹۸ تا حدی از خشونت کمتر برخوردار بود.
در نبود چنین رهبری سمت و سو دهنده و رفتن این حرکت به سمت شعارهای رادیکال که از سوی برخی از تلویزیون‌های خارج کشور نیز تشویق می‌شود، می‌تواند به خشونت بیشتر و کمتر شدن تعداد تظاهر کنندگان بینجامد و احتمال سرکوب اعتراضات، کشته‌های بیشتر، دستگیری‌های گسترده‌تر و به اصطلاح «جمع کردن» آن از سوی حکومت با یک تظاهرات پایانیِ حکومتی بینجامد. همان سرنوشتی که کم و بیش در پایان جنبش سبز یا در دی ۹۶ و آبان ۹۸ شاهد بودیم.
باید به خطری که در کمین جنبش اعتراضی اخیر نیز هست بی‌توجه نباشیم. کسانی که از رساناهای خارج کشور یا در اتاق‌های کلاب‌هاوس وزنه‌ای بسیار سنگین‌تر از توان حرکت اخیر بر دوش مردم به‌ویژه جوانان معترض می‌گذارند در مورد جان و امنیت آنها مسئولیت دارند.
فراموش نکنیم که علیرغم گستردگی تظاهرات در سرتاسر کشور، رشادت معترضین و همبستگی اهل فرهنگ و هنر با اعتراضات و حتی همبستگی بخشی از جامعه سنتی با معترضین، جمعیت‌های تظاهرکننده چنانکه در ویدئوهای ارسالی دیده می‌شود بیش از دسته‌های چند صد نفره یا کمی بیشتر نیست. این درحالیست که برای عقب راندن سریع حاکمیت یا حتی سرنگونی آن برای کسانی که به دنبال آن هستند در یک کشور ۸۵ میلیونی جمعیتی بسیار بیشتر از آنچه می‌بینیم باید در سرتاسر کشور به خیابان‌ها بیایند.
■ با درود، شما به درستی بر نکاتی انگشت نهاده‌اید. از جمله نوشته‌اید «باید به خطری که در کمین جنبش اعتراضی اخیر نیز هست بی‌توجه نباشیم.» بنابراین باید همه کوشش آگاهانه صرف طرح شعار هایی شود که یک دستاورد حتی کوچک برای جنبش به ارمغان بیاورد. شاید بهترین شعار در این مرحله برچیدن گشت ارشاد و حجاب اجباری باشد که طیف گسترده‌تری از مردم می‌توانند با این شعار همراهی کنند و احتمال دستیابی به آن بیشتر است. البته اگر اکثریت کادر های سیاسی با در نظر گرفتن شرایط فعلی جنبش به درک این مهم رسیده باشند.
گیتی گرا
■ جناب فرخنده در باره بیگ‌بنگ یا انفجار بزرگ شنیده‌اید؟ در ایران این رخ داده! غیر قابل بازگشت است خشم مردم عمیق و ریشه‌سوز است و با سرکوب و دادن امتیازهای کوچک فروکش نخواهد کرد بالا و پایین می‌رود اما خاموش نمی‌شود. ملت ایران می‌خواهد کار را تمام کند. بی‌تردید سرکوب ملت جنگ داخلی خونین در پی دارد و ایران به آن سو می‌رود. دیر یا زود کار این رژیم یک سره خواهد شد. این قیام که بر آساس غریزه تاریخی ایرانیان که سر بزنگاه های تاریخی بروز و ظهور کرده هدایت می‌شود و نمی‌تواند زنانه و مردانه باشد این یک خیزش ملی است که بزودی نبرد نهایی را با آن اقلیت کوچک حاکم که گرد یک بیت بیمار و ظالم گرد آمده‌اند را آغاز می‌کند و آنها را کنار می‌زنند. شک نکنید.
با احترام بهروز فتحعلی
■ همانطور که امروز شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان از دانش آموزان و معلمان خواستند تا روز دوشنبه و چه شنبه اعتصاب کنند، اگر دیگر تشکل های صنفی مانند تشکل‌های بازایان و غیره نیز به این حرکت بپیوندند به سوی گسترده‌تر شدن این حرکت اعتراضی و افزایش جنبه مدنی و غیرخشونت آمیز آن پیش می‌رویم. اقدامی که هم به تداوم این جنبش و هم به نتیجه دادن آن و تاکید بر خواست های مشخص کمک می کند.
حمید فرخنده