یک سال حاکمیت طالبان: زن‌ستیزی، گرسنگی و سرکوب
م. روغنی
یک سال پیش در میان بهت جهانیان در کمتر از دوماه بدون مقاومت چشمگیر ارتش و در مواردی همکاری فرماندهان این نیرو با طالبان، دولت افغانستان سقوط کرد. نیروهای ائتلاف به ویژه آمریکایی‌ها با شرم‌ساری و شتاب زده از افغانستان گریختند. اشرف غنی و شماری از همراهانش فرار را بر قرار ترجیح دادند و جامعه مدنی این کشور با وجود آنکه بسیاری حکومت فاشیستی طالبان را در سال های ۱۹۹۶-۲۰۰۱ تجربه کرده بودند، به امید برقراری امنیت و رهایی از خرابکاری‌های این گروه تروریست و فساد گسترده تسلیم طالبان شدند.
دلایل داخلی و خارجی بازگشت طالبان را در مقاله “آیا بازگشت طالبان اجتناب‌پذیر بود؟” بیان کرده‌ام اما باید گفت که نفوذ مذهب در میان مردم افغانستان را به عنوان عامل مهم “تسلیم” و عدم مقاومت در برابر تروریسم مذهبی نمی‌توان کم اهمیت دانست. براساس نظر خواهی مرکز پژوهش‌های پیو (Pew) ۹۹٪ افغان ها با اجرای قوانین شرعی موافق و بیشتر آنها از اجرای تنبیه های بدنی استقبال کرده‌اند.(۱)
بزرگترین و مهم ترین بازنده تسلط گروه طالبان بر افغانستان را زنان این کشور تشکیل می‌دهند. در دوران ۲۰ ساله پسا طالبان، زنان این کشور بطور نسبی از حقوق اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بسیاری برخوردار شدند که به ویژه در شش ساله حکومت طالبان از آنان کاملا سلب شده بود:
پلیس شریعت طالبان در حال کتک زدن زنان در سال ۲۰۰۱
- بر پایه قانون اساسی مصوبه سال ۲۰۰۴، حداقل ۲۷٪ نمایندگان پارلمان (۶۴ نفر) این کشور به زنان اختصاص یافت. این در حالی است که در قانون اساسی دینی جمهوری ولایی به اختصاص درصد زنان نماینده در مجلس شورای اسلامی اشاره‌ای نشده و حضور نمایندگان زن در مجالس از ۶٪ (۱۸نماینده) تجاوز نکرده است. در قانون اساسی افغانستان بر برابری زن و مرد نیز تاکید شده بود.
- دختران افغان در پی رهایی از بنیادگرایی افراطی و زن ستیز طالبان توانستند در دبیرستان ها و دانشگاه وارد شوند و یا به مسابقات المپیک راه یابند. تجارت مستقل زنان در شهرهای بزرگ گسترش یافت. زنان در تشکیل سندیکاهای کشاورزی در برخی روستاها پیش گام شدند. بسیاری از آنان در شغل های دولتی بویژه آموزش و پرورش و حتی پلیس استخدام و در رسانه ها نیز فعال گردیدند. زنان با وجود تهدیدهای جانی از سوی تروریست های طالبان با جدیت تمام و بدون هراس از امکان سوء قصد به جان شان از حق قانونی خود دفاع و در انتخابات های مجلس اولیا شرکت می‌کردند.(۲)
- در دمکراسی شکننده پسا طالبان زنان از اجبار پوشیدن بورقه رهایی یافتند
گروهی از زنان کابل در پارک بابور در سال ۲۰۱۳
نقش زنان افغان در دست آوردهای بالا برجسته بوده است و این در حالی بود که فرهنگ به شدت مردسالار در افغانستان و قدرت نهادهای مذهبی و بطور نمونه ساخت و پاخت کرزای اولین رییس جمهور افغانستان با نهاد شورای علما و از جمله پشتیبانی از ” نظامنامه رفتار” مصوبه این شورا که حتی کتک زدن زنان را در صورت مطابقت با شریعت تائید می‌کرد، سدی در برابر احقاق حقوق بیشتر زنان می‌گردید. کرزای و متحدین آمریکاییش می‌کوشیدند با قربانی کردن بخشی از حقوق زنان طالبان را به مذاکره با دولت مرکزی ترغیب کنند.(۳)
- در زمینه آموزش دختران و زنان گام های بلندی برداشته شد. شمار دختران دبستانی تقریبا از صفر به ۲.۵ میلیون نفر و درصد زنان با سواد در طی یک دهه تقریبا دو برابر و به ۳۰٪ رسید.
از یک سال پیش تا کنون شرایط زنان افغانستان به دوران شش ساله دولت طالبان (۱۹۹۶-۲۰۰۱) بازگشته و تمام دست آوردهای آنان در بیست سال پیش از آن نابود شده است.
- دختران از رفتن به دبیرستان و سپس دانشگاه محروم شدند. با این حال بر اساس برخی گزارش ها در میان مقامات طالبان در این مورد اختلاف نظر وجود دارد و حتی برخی از آنان فرصت طلبانه دخترانشان را برای آموزش به مدرسه‌ای مخفی در کابل و یا به پاکستان و قطر فرستاده‌اند.(۴)
سرکوب اعتراض زنان علیه منع ورود دختران به مدارس متوسطه
- با تسلط طالبان، حدود صد هزار زن در بخش دولتی بیکار شده‌اند. پیش از سقوط کابل ۸۰۲ هزار نیروی کار شاغل در کشور وجود داشت که ۱۴۰ هزار نفر آنان را زنان تشکیل می‌دادند. زیان مالی بیکاری زنان، برابر ۵٪ تولید ناخالص این کشور بوده است.(۵)
- وزارت زنان افغانستان به وزارت امر به معروف تبدیل شد.
- طالبان زنان را مجبور کرده است خود را از سر تا پا و گویندگان تلویزیون زن نیز باید چهره خود را بجز چشم ها بپوشانند.
- برپایه گزارش سازمان عفو بین الملل، بازگشت طالبان با سرکوب اعتراضات مسالمت آمیز، بازداشت های خودسرانه، شکنجه، ناپدید شدن قهری، احکام اعدامی که سریعا اجرا می‌شوند به برنامه روزانه این گروه تروریستی تبدیل شده است.(۶)
شکنجه دو خبرنگار که از یک تظاهرات فیلم تهیه کرده بودند
- با وجودی که امنیت در کشور تاحدودی بهبود یافته است اما در یک سال گذشته شمار ۷۰۰ نفر کشته و ۱۴۰۶ نفر مجروح شده‌اند که اکثر آنها در اثر حملات گروه داعش صورت گرفته است.
- سرکوب و تبعیض علیه اقلیت های قومی و دینی از جمله تاجیک ها و بویژه هزاره های شیعه گسترش یافته است و جابجایی اجباری صدها تن از آنان گزارش شده است.(۷)
- شمار پناهندگان افغانی با بازگشت طالبان به قدرت تشدید شده است. این شمار در سال جاری در جهان به حدود شش میلیون نفر می‌رسد که پس از سوریه و ونزوئلا سومین کشور پناهنده فرست جهان به شمار می‌آید. حدود پنج میلیون نفر نیز که بیشتر آنان زنان و کودکان بوده‌اند در ماه های پایانی ۲۰۲۱ در داخل افغانستان ناچار به جابجایی شده‌اند.(۸)
رفتار با پناهندگان افغانی در بسیاری از کشورهای جهان غیر انسانی و با نقض حقوق بشر توام است. از زمان بازگشت طالبان حدود نیم میلیون پناهنده تازه از افغانستان به ایران وارد شده‌اند.(۹) در جمهوری اسلامی افغان ها با نژاد پرستی، تبعیض و از جمله پرداخت دستمزدهای پایین مواجهند. برای چندین سال جوانان افغان از سوی سپاه قدس برای جنگ در سوریه فرستاده می‌شدند. گزارش هایی منبی بر کتک زدن آفغان ها از سوی مرزبانان ایرانی پس از بازگشت طالبان به قدرت در دست است.
- برپایه گزارش سازمان ملل، اقتصادافغانستان کاملا ناپایدار است. این گزارش نظام بانکی کشور را درحال فروپاشی توصیف می‌کند. حدود ۲۰ میلیون نفر از مردم افغانستان در معرض گرسنگی‌اند.
- دورنمای برسمیت شناخته شدن این دولت قرون وسطایی از سوی جامعه جهانی بدون چشم انداز روشنی است بویژه آنکه بر رویکردهای زن ستیزانه و تن ندادن به تشکیل یک دولت فراگیز اصرار می‌ورزد. البته برخی از کشورها از جمله روسیه، چین، ایران و قطر نمایندگان دیپلماتیک طالبان را در کشور شان پذیرفته‌اند که به معنی برسمیت شناختن نیست. خرابکاری های مداوم داعش در این کشور توان اطلاعاتی و نظامی طالبان را در رویارویی موثر با این گروه تروریستی مورد تردید قرار می‌دهد و حضور الظواهری در کابل در لحظه قتل او از سوی پهباد آمریکا، حاکی از رابطه طالبان با گروه تروریستی القاعده است که جامعه جهانی بویژه همسایگان این کشور را نگران ساخته است.
- حتی مذاکرات دولت چین نیز که با اشتهای فراوان در پی استخراج معادن مس افغانستان است هنوز به نتیجه نرسیده است. طالبان در پی مبادله نفت با خشگ بار با روسیه است اما صادرات محصولات نفتی از ایران به افغانستان ادامه یافته است. بی تردید مبادلات تجاری با کشور های غرب ستیز نمی‌تواند اقتصاد فشل طالبان را نجات و گرسنگی گستره در این کشور را التیام بخشد. ۷۰٪ بودجه این کشور پیش از بازگشت طالبان از راه کمک های خارجی تامین می‌شد که هم اکنون به صفر رسیده است.
- باید امید داشت اوج گیری مخالفت های داخلی با پیش گامی زنان، انزوای دیپلماتیک و اقتصادی این دولت افراطی اسلام گرا و جنگ قدرت در رهبری طالبان به تسلط جناح های میانه روتر بیانجامد و این دولت را ناچار سازد تا حدودی حقوق ابتدایی زنان افغانستان را رعایت و از فشارهای وحشیانه بر جامعه مدنی و اقلیت های قومی و دینی بکاهد.
مرداد ۱۴۰۱
mrowgahni.com
——————————————
1- 99% people in Afghanistan favour making Sharia the law of the land, most favour corporal penalties. Pre - Taliban Pew Research shows, OpIndia, 17 August 2021
2- Quentin Sommerville, Risky climate for women candidates in Afghan elections, BBC, 16 Sept. 2010
3- Associated Press in Kabul, Hamid Karzai backs restrictive code for women, The Gurardian, 6 Mar. 2012
4- Emma Graham-Harrison, Hypocrisy or a reason for hope? Tje Taliban who send their girls to school, The Guardian, Aug. 14, 2022
5- احمد شفایی، بازگشت طالبان به قدرت؛ اقتصاد افغانستان چگونه سقوط کرد؟ بی بی سی، مرداد ۱۴۰۱
6- یک سال حکومت طالبان؛ از آزار و سرکوب تا شکنجه، دویچه وله، ۲۴/۵/۱۴۰۱
7- Tawaguddin Azimi, Afghan Refugee Crisis and the Taliban Takeover: An Overview, The Migration News
8- همان جا
9- Maziar Motamedi, What does the future hold for Afgan refugees in Iran? Aljazeera, 12 June 2022