گفتمان تک‌بعدی “رئال پولیتیک”، تجاوز پوتین و بمب آقا!
“سیاست واقع‌گرا” (political realism) در روابط بین‌الملل با مخالفت‌های ایده‌آلیست‌ها و یا لیبرال‌ها روبروست که بر همکاری دولت‌ها تاکید دارند. “واقع‌گراها” بازیگران اصلی در سپهر جهانی را دولت‌ها به شمار می‌آورند که نگران “امنیت” خویشند و براساس منافع ملی‌شان برای دست‌یابی به ” قدرت” در تلاشند[۱]. بسیاری از این نظریه‌پردازان هنجارهای اخلاقی در روابط بین کشورها را مورد شک و تردید قرار می‌دهند و باور دارند که سیاست‌های داخلی در حوزه اقتدار و قانون شکل می‌گیرد اما روابط بین‌الملل گاهی با بی‌عدالتی همراه و در نتیجه دولت‌ها در موقعیت رویارویی با یکدیگر قرار می‌گیرند[۲].
“واقع گرایان” باور دارند که در روابط بین‌الملل “هرج و مرج” حاکم است و نهادهای جهانی همچون سازمان ملل و شورای امنیت در امان نگه داشتن کشورها از تجاوز دیگران ناتوانند. بر اساس این ناتوانی هر زمان توازن قوا میان کشورها به‌هم خورد احتمال رویارویی افزایش یافته و می‌تواند به جنگ بیانجامد.
به باور نگارنده این گفتمان کاملا یک جنبه‌نگرست زیرا شرایط داخلی از جمله تاریخی، اجتماعی و سیاسی کشورهای متجاوز و یا یاغی در عرصه بین‌الملل را نادیده می‌گیرد و تنها بر روابط بین‌الملل و “امنیت” کشورها تکیه می‌کند. این نگاه یک جنبه‌نگر را به ویژه در مورد تجاوز پوتین به اوکراین و اتمی شدن خامنه‌ایست‌ها می‌توان مشاهده کرد.
۱- تجاوز پوتین به اوکراین
در حالی که بسیاری بحران اوکراین را بدون اما و اگر، تجاوز پوتین به کشوری مستقل به شمار می‌آورند، “واقع‌گراها” همچون دیگرانی که برای پوتین شریک جرم می‌تراشند، گسترش ناتو به سوی شرق را عامل این تجاوز می‌سنجند. برای نمونه جان میرشِمر (John Mearsheimer) باور دارد که کشورهای غربی نقش مهمی در زمینه‌سازی این اشغال ایفا نموده در بازدارنگی روس‌ها ناکام مانده‌اند. این نظریه‌پرداز باور دارد که روابط دوستانه غرب با اوکراین و گسترش ناتو به سوی شرق زمینه حمله پوتین به این کشور را فراهم ساخت.[۳] خامنه‌ای نیز در فرصت‌های گوناگون آمریکا و ناتو را عامل جنگ در اوکراین سنجیده است.
واقعیت امر این است که پوتین برآمده از فرهنگ عظمت‌طلب و ملی‌گرای اکثریت روس‌هاست و میخائیل ششکین رمان‌نویس مشهور روس آن را در «روسیه نیازمند “استالین زدایی” است» به‌خوبی بیان داشته است. این دیکتاتور در تلاش است که امپراتوری گذشته روس را چه در زمان تزارها و چه دوران بلشویک‌ها دوباره زنده سازد. پوتینیست‌ها از استقلال جمهوری‌های اتحاد شوروی پس از فروپاشی به شدت نا خشنودند که در مقاله ”شمال قزاقستان هدف بعدی پوتینیسم؟” به آن پرداخته‌ام. اظهارات پوتین پیش و پس از حمله به اوکراین نیز شاهد این مدعاست و بیانگر این واقعیت است که گسترش ناتو به شرق و یا نازی‌زدایی از اوکراین تنها بهانه‌ای برای کشورگشایی این دیکتاتور بوده است.
۱- پوتین پیش از حمله با طرح این ادعا که اوکراینی‌ها و روس‌ها “یک مردم”اند می‌کوشید اشغال این کشور را توجیه کند. این در حالی است که این سرزمین در درازنای تاریخ در میان کشورهای گوناگون از جمله مغول‌ها، مشترک‌المنافع لیتوانیا و لهستان، امپراتوری مجار- اتریش و سرانجام امپراتوری روسیه دست به دست گشته بود. پوتین همچنین ادعا دارد که “اوکراین وجود خارجی نداشت تا اینکه بولشویک‌ها فرهنگ اوکراینی را خلق نمودند” که به باور متیو لنو (Matthew Lenoe) استاد تاریخ دانشگاه منچستر ادعایی جعلی است[۴].
۲- پوتین پس از تجاوز، در نشست با کارآفرینان جوان، خود را با پتر کبیر، تزار سده هیجدهم، تشبیه کرد و وی را ستود. تزار روس به مدت ۲۱ سال جنگید و سرزمین‌هایی از بالتیک و دریای سیاه را تصرف کرد اما پوتین این تصرفات را باز پس‌گیری نامیده افزود: “به نظر می‌رسد که باز پس‌گیری و تقویت آن به عهده ما گذاشته شده است”. اشاره او به حضورش در تجاوز به اوکراین بود[۵].
۳- به باور روزنامه دیلی تلگراف، توکایف رئیس جمهور قزاقستان، متحد روسیه در پیمان نظامی شانگهای و چندین نهاد اقتصادی مشترک، در کنفرانس اقتصادی سن پیترزبورگ پوتین را با بیان اینکه کشورش استقلال دونباس را به رسمیت نمی‌شناسد، تحقیر کرد. پوتین با عصبانیت در حالی که لب‌هایش را می‌فشرده با لحنی تهدید آمیز گفته است: “اتحاد جماهیر شوروی روسیه تاریخی است و اتفاقی که برای اوکراین افتاد می‌تواند تکرار شود.”[۶] چند روز پس از آن روسیه انتقال نفت قزاقستان را که از خط لوله‌ای در دریای خزر می‌گذشت، مسدود کرد.
۴- پوتین پس از تقاضای پیوستن سوئد و فنلاند به پیمان دفاعی ناتو این کشورها را تهدید به مداخله کرد اما در روز چهارشنبه ۳۱ جون پس از آنکه تهدیدهای روسیه مردم و دولت این دو کشور را از این درخواست منصرفت نساخت، در عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان گفت ما با پیوستن این دو کشور به ناتو “هیچ مشکلی” نداریم[۷]!
در واقع مشکل این دیکتاتور عظمت‌طلب با ناتو در باره کشورهایی است که پیش ازاین بخشی از اتحاد شوروی بوده‌اند و عضویت آنها در این پیمان بازسازی امپراتوری گذشته را برای روس‌ها غیرممکن ساخته و می‌سازد.
اظهارات اخیر هنری کیسینجر وزیر امور خارجه آمریکا در دولت‌های نیکسون و فورد در مورد نقش ناتو نیز جالب توجه است. وی از جمله “واقع‌گرایانی” است که در سال ۲۰۱۴ به سیاست‌های آمریکا در قبال روسیه و گسترش ناتو به سوی شرق انتقاد داشت اما به‌تازگی و با گذشت بیش از ۱۰۰ روز از تجاوز پوتین به اوکراین در مصاحبه با نشریه “اسپکتیتر” گفته است ناتو با افزوده شدن فنلاند و سوئد تقویت خواهد شد و امکان دفاع از کشورهای بالتیک را ایجاد خواهد کرد[۸]!
۲- بمب آقا
در حالی که تقریبا تمام کشورهای جهان، از دست‌یابی خامنه‌ایست‌ها به سلاح هسته‌ای نگرانند و کشورهای ۵+۱ می‌کوشند خامنه‌ای را به اجرای مجدد برجام راضی کنند، کنت والتز (Kenneth Waltz) عضو هیات علمی چند دانشگاه در آمریکا و متخصص روابط بین‌الملل و یکی از نظریه‌پردازان مشهور “رئال پولیتیک” باور داشت که ” .. [دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای] بهترین نتیجه ممکن است و می‌تواند ثبات را در خاورمیانه برپا سازد.”![۹]
والتز باور دارشت که تنش در منطقه خاورمیانه در پی عدم توازن قدرت نظامی ایجاد شده است و آن ناشی از انحصار اسرائیل در داشتن سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه است. بنابراین ایجاد این توازن یعنی دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای به این ناپایداری خاتمه می‌هد.[۱۰]
وی همچنین در دفاع از اتمی شدن ایران از جمله از دشمنی اسرائیل نسبت به ایران سخن می‌راند. اما نسبت به این واقعیت ناآگاه است که جمهوری اسلامی از آغاز بنا را بر دشمنی با اسراییل قرار داد که در کنار غرب و آمریکاستیزی بخشی از هویت این رژیم را تشکیل می‌دهد.
خمینی فردی کاملا یهودستیز بود، اسرائیل را “غده سرطانی”[۱۱] نامید و جنگ ایران و عراق را به مدت ۸ سال با شعار “راه قدس از کربلا می‌گذرد” ادامه داد. خامنه‌ای نیز مدت کوتاهی پس از آغاز ولایت فقیهی‌اش، با اشاره به باورهای خمینی مبنی بر نابودی اسرائیل با رویکردی کاملا ایده ئولوژیک از “استنفاذ فلسطین ....؛ یعنی محو دولت اسرائیل “[۱۲] سخن راند.
سپاه قدس بازوی نظامی‌ایدئولوژیک ولی فقیه، از زمان تشکیل با سازمان‌دهی گروه‌های تروریستی در لبنان، عراق، سوریه، غزه، یاری رساندن به حوثی‌های یمن و ترور در کشورهای گوناگون به بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی در این کشورها دامن زده است.
فعالیت‌های بی‌ثبات کننده خامنه‌ایست‌ها در منطقه و رویکرد جمهوری اسلامی نسبت به اسرائیل سبب نزدیکی دشمنان پیشین گردیده و امروزه از جمله از امکان تشکیل “ناتوی عربی” علیه جمهوری ولایی سخن به میان می‌آید و گویا هدف آن مهار فعالیت‌های مخرب سپاه قدس در خاورمیانه است.
در این شرایط دست‌یابی خامنه‌ای به سلاح هسته‌ای اگر به جنگ خانمان‌سوزی در منطقه نیانجامد بی‌تردید مسابقه تسلیحاتی اتمی را برخواهد انگیخت و کشورهای دیگری برای دست‌یابی به این سلاح تشویق خواهند شد، در نتیجه برخلاف باورهای والتز، عدم توازن نظامی در منطقه برجای خواهد ماند.
افزون براین خامنه‌ایست‌ها با تکیه بر سلاح هسته‌ای و بازدارندگی ناشی از آن در تشکیل “تمدن اسلامی” جسورتر خواهند شد.
امروزه شعار خلع سلاح هسته‌ای و جلوگیری از گسترش آن در جهان اگر چه ایده‌آل اما از نظر اخلاقی کاملا قابل دفاع است. تحقق این خواست از جمله می‌تواند دیکتاتورهای دارنده این سلاح و در پی دست‌یابی به آن را از قلدری، باج‌خواهی، کشورگشایی و بلند پروازی‌های ایده ئولوژیک در سطح جهان باز دارد.
تیرماه ۱۴۰۱
mrowghani.com
—————————————-
[۱] - Political Realism in International Relations, Stanford Encyclopedia of Philosophy, May 24,2017
[۲] - همان جا
[۳] - Sabrina Nelson, Russia-Ukraine War: The Realist Perspective, The MCGILL INTERNATIONAL REVIEW, Apr 22, 2022
[۴] - Fact-checking Putin’s claims that Ukraine and Russia are one people, University of Rochester, March 3, 2022
[۵] - سارا رینزفورد، پوتین و پترکبیر: رهبر روسیه خود را به تزار قرن ۱۸ تشبیه می‌کند، بی‌بی‌سی فارسی، ۱۱ ژوئن ۲۰۲۲
[۶] - دیلی تلگراف: پوتین، قزاقستان را به سرنوشت اوکراین تهید کرد، ایران امروز، ۱۹،۰۶،۲۰۲۲
[۷] - پوتین: روسیه با پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو مشکلی ندارد، رادیو فردا، سه شنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۱
[۸] - تحلیل هنری کیسینجر: سه نتیجه ممکن برای جنگ پوتین، گویا نیوز، اول جولای ۲۰۲۲
[۹] - Kenneth N. Waltz, Why Iran should get the bomb, Nuclear balancing would mean stability, Foreign Affairs, July/August 2012.
[۱۰] - همان جا
[۱۱] - اظهارات خمینی در مورد “نابودی اسرائیل”، رادیو فردا چهارم دی‌ماه ۱۳۹۷
[۱۲] - خامنه‌ای، در دیدار شرکت کنندگان در اولین کنگرانس اسلامی فلسطین، ۱۳/۰۹/۱۳۶۹