«خودکفایی در تولید برنج»؛ این جدیدترین سناریوی دولت برای تامین امنیت غذایی کشور است؛ سناریویی که با توجه به بحران آبی استان‌های مختلف بیشتر شبیه به یک رویا و تکرار تجربه دولت دهم در اصرار به خودکفایی گندم می‌ماند. با این حال وزیر جهاد کشاورزی اخیرا در جلسه شورای اداری رودسر خودکفایی برنج را اولویت اصلی وزارتخانه متبوع خود عنوان کرد.
به گزارش تجارت‌نیوز، به‌رغم شکست دولت نهم در حفظ خودکفایی محقق‌شده‌ی گندم در زمان دولت اصلاحات، وزارت جهاد کشاورزی وقت با سماجت بر اجرای یک تجربه شکست‌خورده، بخش عظیمی از منابع آبی کشور را به حوزه کشاورزی انتقال داد. گرچه عمر این دولت به برگزاری جشن خودکفایی گندم قد نداد، اما به هر ترتیب این رویا در آذر ۱۳۹۵ محقق شد.
شاید در نگاه اول رسیدن به خودکفایی گندم یک دستاورد بزرگ تلقی شود، ولی باید توجه داشت همین اتفاق باعث شده سهم بخش کشاورزی ایران از منابع آبی به بیش از ۹۳ درصد برسد، در حالی که متوسط مصرف جهانی آب در بخش کشاورزی ۷۰ درصد برآورد می‌شود. این آمار در برخی از کشورهای توسعه‌یافته شاخص ۳۰ درصد را نشان می‌دهد.
به عبارتی بخش مهمی از منابع آبی محدود در ایران هدر رفت تا ایران بتواند در تولید گندم خودکفا شود. حالا دولت همین رویا را برای برنج دارد و وعده داده که می‌خواهد در تولید برنج خودکفا شود.
اقلیم ایران ظرفیت خودکفایی برنج را دارد؟
هنوز زمان زیادی از تجربه اتلاف قابل‌توجه منابع آبی در راستای خودکفایی گندم نمی‌گذرد که به نظر می‌رسد این بار قرعه «خودکفایی» به نام برنج درآمده است. اما آیا شرایط موجود، از جمله اقلیم ایران اجازه خودکفایی برنج را می‌دهد، یا باز هم ذخایر آبی قربانی رویاپردازی سیاست‌مداران می‌شود؟
بحران بی‌آبی در ایران اکنون به مرحله‌ای رسیده که مردم استان‌های مختلف گاه و بی‌گاه برای دسترسی به آب شرب هم با مشکل مواجه می‌شوند، اما اصرار بر خودکفایی در حوزه کشاورزی باعث شده تا همواره دولتمردان روی محصولاتی دست بگذارند که اتفاقاً آب‌بری فراوانی دارند.
با توجه به مصرف سرانه ۳۶ کیلوگرمی برنج در ایران، نیاز سالانه کشور به این محصول سه میلیون تُن است که در حال حاضر دو میلیون و ۲۵۰ هزار تن آن در داخل تامین می‌شود. بدین ترتیب وزارت کشاورزی برای برگزاری جشن خودکفایی برنج، باید سالانه حداقل ۷۵۰ هزار تُن برنج دیگر تولید کند.
اگر برای محاسبه میزان آب مورد نیازِ تولید هر کیلو برنج، آمار مسئولان وزارت نیرو (۳۴۰۰ لیتر) را مبنا قرار دهیم، می‌توان گفت که در حال حاضر ۷٫۶۵ میلیارد مترمکعب از منابع آبی کشور صرف تولید برنج می‌شود؛ بدین ترتیب برای تحقق خودکفایی برنج، این رقم باید تا ۱۰٫۲ میلیارد مترمکعب افزایش یابد.
در رابطه با اینکه خودکفایی برنج شدنی است یا خیر؟ دبیر انجمن برنج ایران به ایلنا گفته است که به دلیل محدودیت منابع آبی و ناتوانی در افزایش واحد سطح زیر کشت امکان خودکفایی وجود ندارد.
به گفته جمیل علیزاده‌شایق زمانی که امکان افزایش تولید وجود ندارد، فقط با اصلاح مصرف و کاهش ضایعات می‌توان به خودکفایی در بخش تولید رسید.
اصرار بر خودکفایی با اذعان به خشکسالی
در این بین شرایط اقتصادی هم مهیای خودکفایی نیست. آن‌طور که آمار سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نشان می‌دهد انواع برنج ایرانی در مقایسه با سه ماه قبل رشد ۲۵ تا ۲۶ درصدی داشته و هر کیلوگرم برنج طارم در ابتدای دهه دوم بهمن در استان تهران تا ۸۰ هزار تومان هم پیش رفته است.
وزیر کشاورزی که خود بر کاهش ۲۰ درصدی تولید برنج ناشی از خشکسالی در سال جاری اذعان دارد و آن را دلیل افزایش قیمت این محصول عنوان می‌کند، مشخص نیست چگونه قرار است به خودکفایی در تولید برنج اولویت دهد؛ آیا برای این فرآیند سرنوشتی بهتر از خودکفایی گندم می‌توان متصور شد؟