رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفت: اگر وضع به همین منوال ادامه پیدا کند، امیدی برای دریاچه ارومیه نیست و وضع بدتر هم خواهد شد.
احد وظیفه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در توضیح دلایل ایجاد وضع فعلی تالاب انزلی اظهار کرد: تالاب انزلی منطقه‌ای کم‌عمق است و مانند خود دریا نیست. ساحل دریای خزر اتفاقاً در ساحل ایران نسبت به مثلاً ترکمنستان، روسیه یا قزاقستان بیشترین عمق را دارد. بخشی از دریا که بین ایران و آذربایجان قرار می‌گیرد و در غرب دریای خزر واقع شده، با نزدیک به هزار متر عمق، عمیق‌ترین نقطه آن است. بنابراین دریای خزر چندان کم‌عمق نیست؛ اما این تالاب که در بخش جلگه گیلان قرار گرفته، ژرفای بسیار کمی دارد.
او ادامه داد: این هم متأثر از کاهش آب دریای خزر است که چیزی در حدود ۲ متر از ارتفاع آن کم شده و هم از سوی دیگر فاضلاب در این تالاب ریخته می‌شود. متأسفانه چون تالاب تقریباً یک محیط نیمه بسته است، خشک شدن آن عوارض زیست‌محیطی خیلی شدیدی دارد؛ مطمئناً موجوداتی را که در آنجا زیست می‌کنند را از بین می‌برد، فضایی نامطبوع ایجاد می‌کند و به‌خصوص در فصل گرم می‌تواند حتی هوا را نیز ناخوشایند کند.
با ادامه این وضع، دریاچه ارومیه خشک خواهد شد
وظیفه در ادامه به وضعیت دریاچه ارومیه پرداخت و گفت: متأسفانه تغییر اقلیم شرایط ناگواری را بر کل کشورهای خاورمیانه تحمیل کرده است و اکوسیستم‌های طبیعی مثل دریاچه ارومیه بیشترین تأثیر را از این موضوع می‌گیرند. نمونه این را می‌توانید در دریاچه آرال ببینید که به چه وضعی افتاد و خشک شد. دریاچه ارومیه هم رفته‌رفته در حال دچار شدن به همان وضعیت است و اگر وضع همین‌گونه ادامه پیدا کند، مطمئناً خشک خواهد شد.
وی توضیح داد: اقلیم به سمت گرم شدن حرکت می‌کند و اقلیم گرم‌تر به معنای تبخیر بالاتر است. همچنین روند حرکت اقلیم به سمت کاهش بارندگی است. بنابراین ممکن است برای یک یا دو سال، بارش اوج بگیرد یا سال نرمالی از منظر بارش داشته باشیم، ولی به طور کلی روند کاهشی است و این روند کاهشی یعنی آب کمتری در اختیار ما قرار خواهد گرفت.
وی افزود: از سوی دیگر روند جمعیت و به تبع آن، برداشت آب افزایشی است. اگر شما برداشت آب، تبخیر و مصرف را در یک کفه ترازو و آب باران را در کفه دیگر بگذارید، روند اولی افزایشی و روند دومی کاهشی است؛ در نتیجه نامعادله‌ای شکل می‌گیرد که با گذشت هر سال تشدید می‌شود. این یعنی امیدی نیست.
وظیفه تذکر داد: بیشترین برداشت آب در حوضه ارومیه مربوط به کشاورزی است. سه محصول چغندر قند، یونجه و سیب بیشترین مصرف آب را در حوضه دریاچه ارومیه دارند و باید با محصولات کم‌آب‌برتر جایگزین شوند. مطمئناً به باغ‌های سیب دست نخواهند زد ولی اگر حداقل از افزایش بی‌رویه باغ‌های سیب یا باغ‌هایی که اخیراً در همه‌جای مناطق شیب‌دار کوهستان ایجاد کرده‌اند دست بکشند و کنترل کنند می‌توان به آینده امیدوار بود.
او ادامه داد: باید مدیریت مناسبی در کشاورزی آن حوضه صورت بگیرد و الگوی کشت منطقه تغییر کند. دست کم اگر محصولات پرآب بری مثل یونجه و چغندر قند با کشت‌های دیگری جایگزین شوند -که هم اقتصاد کشاورز را تأمین می‌کند و هم نیاز آبی کمتری دارند- تفاوت بزرگی ایجاد خواهد شد.
به گفته وی، علی‌رغم اینکه با حفر تونل زاب، مقداری آب را هم از حوزه زاب -که متعلق به دریاچه ارومیه نبود و به جایی دیگری می‌رفت- به دریاچه وارد کرده‌اند، همچنان کفاف این نیاز داده نمی‌شود. اگر به همین رفتار ادامه داده شود، امیدی نیست و وضع بدتر هم خواهد شد.
او تصریح کرد: در هر دهه تقریباً نیم درجه به دما اضافه می‌شود؛ یعنی اگه ۲۰ سال دیگر بگذرد، یک درجه به دمای میانگین کشور افزوده خواهد شد و این یک درجه افزایش دما یعنی ۶ تا ۷ درصد تبخیر بیشتر. ما تلاش می‌کنیم که مثلاً ۱۰ درصد آب دریاچه را اضافه کنیم و البته بعد با گذشت ۲۰ سال، دما یک درجه بالاتر می‌رود، توان تبخیر ۷ درصد افزایش می‌یابد و این آب تبخیر می‌گردد.
وی گفت: دریاچه ارومیه بسیار کم‌عمق است ولی مساحت گسترده‌ای دارد؛ در نتیجه تبخیر بسیار زیادی در این حوضه صورت می‌گیرد. سالانه نزدیک به چهار میلیارد متر مکعب توان تبخیر دریاچه است. یعنی چهار میلیارد متر مکعب آب باید به دریاچه وارد شود تا سطح آن ثابت بماند.
انتقال آب به تهران بسیار هزینه‌بر است و آینده‌ای نامطمئن دارد
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در واکنش به اظهارات استاندار تهران مبنی بر انتقال آب از دریای عمان به تهران و اختصاص بخشی از بودجه شهرداری به طرح‌های انتقال آب به تهران بیان کرد: وقتی که انتقال آب انجام می‌گیرد حتماً توسعه هم به دنبال آن خواهد آمد و نمی‌توانید توسعه را در همین‌جا متوقف کنید.
وی افزود: وقتی که آب منتقل شود خواهند گفت پس دیگر مانعی نیست و می‌توانیم یک شهرک چند میلیونی نیز به گوشه‌ای از شهر اضافه کنیم؛ یعنی اساساً مسائل برای آینده بزرگتر می‌شود و چالش بیشتری ایجاد می‌گردد. اگر فرضاً با انتقال یک خط لوله، مشکل امروز تهران را حل کنیم ۲۰ یا ۳۰ سال بعد چه خواهد شد؟ آیا می‌توان توسعه‌های بعدی را همین‌جا متوقف کرد؟ مسلماً خیر. به خاطر همین است که کارشناسان معتقدند اساساً انتقال آب بین حوضه‌ای مشکلی را حل نمی‌کند.
وظیفه ادامه داد: همین الان که خط لوله یزد و اصفهان درحال تأسیس است احتمالاً برخی از زمین‌هایی که در نقاط بیابانی آن منطقه بوده‌اند، ارزش پیدا کرده‌اند و شاید حتی برنامه‌هایی برای تغییر کاربری شان در جریان باشد و این به‌خاطر رسیدن آب و به تبع آن، توسعه است. این موضوع، ناترازی یا نامعادله را برای آینده تشدید می‌کند.
وی گفت: همه کشورهای عربی حوزه جنوب خلیج فارس، توسعه شهرهای مدرن خود را عمدتاً از راه شیرین‌سازی آب به انجام می‌رسانند، زیرا اساساً رودخانه‌ای ندارند که از آب سطحی برداشت کنند. مقداری از آب مصرفی این‌ها از چاه و عمده آن از شیرین‌سازی تأمین می‌شود؛ اما از آنجا که شهرها ساحلی هستند، آب در همان نقطه به مصرف می‌رسد و هزینه‌ای برای انتقال صرف نمی‌شود.
وظیفه خاطرنشان کرد: اما تهران را در نظر بگیرید که جنوب آن در ارتفاع ۱۲۰۰ متری و شمالش در ارتفاع ۱۸۰۰ متری است. پمپاژ آب از سطح خلیج فارس یا اقیانوس هند به این ارتفاع کاری بسیار دشوار و انرژی‌بر است؛ بنابراین قیمت تمام شده بسیار بالا خواهد بود و اگر قرار باشد این هزینه از جیب شهروندان پرداخت شود، شاید در حال حاضر توان آن برای مردم وجود نداشته باشد. این کار، بسیار پرچالش، هزینه‌بر و با آینده‌ای نامطمئن است و بهتر است راهکاری دیگر اندیشیده شود.
به گفته او، اگر اکنون آب را به فلات مرکزی ایران منتقل کنند، نمی‌توانند جلوی توسعه را بگیرند و اگر توسعه‌ای که اینجا رخ داده، قبلاً رخ نداده بود به احتمال زیاد مشکلی نداشتیم.
میزان مصرف آب شرب، با ذخیره آب پشت سدها همخوانی ندارد
وظیفه در توضیح سهم مردم از مدیریت مصرف آب گفت: رفتار مردم نباید زیاده‌روی در مصرف آب باشد. هر فرد می‌داند که چگونه آب را معقولانه مصرف کند. مثلا مدت استحمام را از پانزده دقیقه به پنج دقیقه کاهش دهد. عادت مصرف را باید تغییر داد. ما باید بدانیم که در سرزمینی کم‌آب زندگی می‌کنیم.
وی تأکید کرد: بعد از هوا، دومین تأمین‌کننده حیات ما آب است و بدون آن، هیچ نداریم. امنیت غذایی ما با آب تأمین می‌شود. این را باید در ذهنمان داشته باشیم. اگر تک‌تک ما حس تعلق به جمع را در خود پرورش دهیم، الگوی رفتارمان عوض خواهد شد. در این شرایط کم‌آبی که سدهای ما تقریباً خالی شده‌اند، می‌بینیم مردم با شلنگ پیاده‌رو را می‌شویند، درحالی‌که نیازی به این کار نیست.