میزان نفت روسیه و ایران که در کشتی‌ها ذخیره شده، به بالاترین سطح خود در چند ماه اخیر رسیده است. تحریم‌های شدیدتر آمریکا تعداد خریداران را کاهش داده و در نتیجه تعداد کمتری از تانکرها برای تحویل محموله‌ها در دسترس هستند که این امر باعث افزایش هزینه‌های نفت خام شده است. به گفته منابع تجاری و تحلیلگران، این شرایط تجارت را مختل کرده است.
به گزارش رویترز، واشنگتن از اکتبر گذشته چندین دور تحریم علیه کشتی‌ها و نهادهایی که با نفت ایران و روسیه معامله می‌کنند، اعمال کرده است. این تحریم‌ها تجارت با واردکنندگان بزرگ مانند چین و هند را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
هفته گذشته، رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، کارزار “فشار حداکثری” خود علیه ایران را مجدداً احیا کرد. این کمپین شامل تلاش‌هایی برای کاهش صادرات نفت ایران به صفر است تا مانع از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای شود.
چالش ایران در جذب تانکرهای جدید
ایران، به عنوان یکی از اعضای اوپک، از زمان اعمال تحریم‌ها در سه‌ماهه چهارم سال گذشته، برای جذب کشتی‌های جدید به منظور جبران کمبود ظرفیت حمل‌ونقل با مشکل مواجه شده است. ژو مویو، تحلیلگر ارشد شرکت داده‌کاوی Kpler، با اشاره به این موضوع گفت که ایران برای تأمین نیازهای حمل‌ونقل نفتی خود با چالش‌های جدی روبه‌روست.
علاوه بر این، تصمیم شرکت بندری شاندونگ چین در ماه گذشته برای ممنوعیت ورود تانکرهای تحت تحریم به بنادر خود در استان شرقی این کشور، مشکل تخلیه این محموله‌ها را دوچندان کرده است. این استان محل فعالیت بسیاری از پالایشگاه‌های مستقل چینی است که از جمله خریداران اصلی نفت ایران و روسیه محسوب می‌شوند.
براساس گزارش شرکت کارگزاری کشتی Braemar ACM، از میان ۱۲۶ نفتکش غول‌پیکری (VLCC) که در حال حاضر در تجارت نفت خام ایران به چین فعال هستند، ۵۷ درصد آنها مشمول تحریم‌های آمریکا هستند.
افزایش ذخایر شناور نفت ایران
به دلیل افزایش صادرات ایران و کاهش تحویل به چین، حجم نفت ایران در ذخایر شناور بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون بشکه از ابتدای سال جاری افزایش یافته است. این برآورد بر اساس تحلیل سه مؤسسه تحقیقاتی ارائه شده است.
با این حال، محاسبات مربوط به حجم کلی نفت ایران در ذخایر شناور به دلیل روش‌های متفاوتی که تحلیلگران برای رهگیری ناوگان “سایه” استفاده می‌کنند، به‌شدت متغیر است.
بر اساس داده‌های Kpler، میزان نفت ایران در ذخایر شناور به بیش از ۲۵ میلیون بشکه رسیده است که این رقم بالاترین میزان در بیش از یک سال اخیر محسوب می‌شود. حدود ۸۰ درصد این محموله‌ها در آب‌های سنگاپور و مالزی شناور هستند.
در مقابل، اما لی، تحلیلگر ارشد مؤسسه Vortexa Analytics، حجم نفت خام و میعانات ایران در ذخایر شناور را ۷۳.۱ میلیون بشکه تا پایان ژانویه برآورد کرده است.
به گفته وی، صادرات ایران در ژانویه برای دومین ماه متوالی افزایش یافته و به ۱.۷۸ میلیون بشکه در روز رسیده است. این در حالی است که صادرات ایران در ماه نوامبر به کمترین میزان خود در دو سال گذشته، یعنی ۱.۴۵ میلیون بشکه در روز، کاهش یافته بود.
ریچارد برانز، رئیس بخش ژئوپلیتیک در مؤسسه مشاوره‌ای Energy Aspects، تأکید کرد که “روش‌هایی مانند خاموش کردن و جعل سیگنال‌های سیستم AIS و انجام انتقال کشتی‌به‌کشتی نشان می‌دهد که احتمالاً میزان بیشتری از نفت ایران به صورت شناور در حال حرکت است.”
افزایش قیمت نفت خام
با کمبود کشتی‌های غیرتحریمی برای انتقال نفت به چین، قیمت نفت خام افزایش یافته است.
بر اساس گزارش تجار، تخفیف برای نفت سبک ایران (Iranian Light) به ۵۰ سنت در هر بشکه در مقایسه با قیمت نفت شاخص ICE Brent کاهش یافته است که این مقدار به بالاترین حد چندساله خود رسیده است. این در حالی است که حدود دو ماه پیش، این تخفیف در حدود ۲.۵۰ دلار در هر بشکه بود. این قیمت برای یک محموله که قرار است در ماه مارس در استان شاندونگ تخلیه شود، محاسبه شده است.
وضعیتی مشابه ایران برای روسیه
در مورد نفت روسیه، تحریم‌های سخت‌تر که یک ماه پیش از سوی دولت بایدن اعمال شدند، هزینه‌ها را برای پالایشگاه‌های چین و هند افزایش داده‌اند. بر اساس گزارش سه منبع تجاری، در ماه مارس، قیمت نفت ESPO Blend روسیه به ۲ تا ۳ دلار بالاتر از قیمت نفت ICE Brent در بازار تحویل به چین (DES) رسیده است. این بالاترین میزان حق بیمه قیمتی در بیش از دو سال اخیر محسوب می‌شود.
علاوه بر این، هزینه‌های حمل‌ونقل نیز به شدت افزایش یافته است. به دلیل کمبود کشتی‌های موجود، هزینه حمل نفت از خاور دور روسیه به شمال چین در حال حاضر حدود ۴.۵ میلیون دلار است که تقریباً سه برابر هزینه‌های قبل از اعمال جدیدترین تحریم‌های آمریکا محسوب می‌شود. البته این هزینه نسبت به اوایل زمان اعلام تحریم‌ها که به ۷ میلیون دلار رسیده بود، کاهش یافته است.
بر اساس داده‌های Kpler، حجم نفت روسیه در ذخایر شناور در تاریخ ۲۷ ژانویه به ۸۸ میلیون بشکه رسید که این رقم نسبت به ۱۰ ژانویه (زمان اعلام تحریم‌ها) ۲۴ درصد افزایش داشته است.
با این حال، از اواخر ژانویه این حجم کاهش یافته است، زیرا صادرات نفت خام روسیه کاهش پیدا کرده و برخی از محموله‌ها تخلیه شده‌اند.
ژو از Kpler همچنین اشاره کرد که چندین کشتی که پیش‌تر در حمل نفت ایران فعال بودند، اکنون به تجارت نفت روسیه تغییر مسیر داده‌اند.