تلاش دولت ترامپ برای کاهش و تغییر شکل کمک‌های خارجی آمریکا، سیستم پیچیده جهانی که برای پیشگیری و مقابله با قحطی طراحی شده است را به‌شدت مختل کرده است.
سیستم بین‌المللی نظارت و امدادرسانی در برابر قحطی، که پیش از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید نیز در مقابله با بحران‌های گرسنگی در کشورهای در حال توسعه با دشواری روبه‌رو بود، اکنون به دلیل توقف ناگهانی کمک‌های خارجی آمریکا چندین ضربه سخت را متحمل شده است.
دستور توقف هزینه‌ها که ترامپ در ۲۰ ژانویه، هم‌زمان با آغاز دوره ریاست‌جمهوری خود صادر کرد، قرار است ۹۰ روز ادامه داشته باشد تا دولت او تمام برنامه‌های کمک خارجی را مورد بررسی قرار دهد. وزیر امور خارجه، مارکو روبیو، گفته است که یک استثنا برای تداوم کمک‌های اضطراری غذایی در نظر گرفته شده است.
با این حال، بسیاری از این کمک‌های اضطراری حداقل به‌طور موقت متوقف شده‌اند، زیرا سازمان‌های بشردوستانه منتظر شفاف‌سازی در مورد برنامه‌هایی هستند که اجازه ادامه فعالیت دارند. مشکل زمانی پیچیده‌تر شد که ترامپ این هفته تصمیم گرفت مهم‌ترین نهاد امدادرسانی دولت آمریکا، یعنی «آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده» (USAID) را تعطیل کند.
به گفته مارشیا وونگ، یکی از مقامات ارشد پیشین USAID که در جریان این وضعیت قرار گرفته است، حدود ۵۰۰ هزار تن مواد غذایی به ارزش ۳۴۰ میلیون دلار در حالت بلاتکلیفی قرار دارد و یا در مسیر حمل‌ونقل یا در انبارها نگهداری می‌شود، زیرا سازمان‌های بشردوستانه منتظر تأیید وزارت خارجه آمریکا برای توزیع آن هستند.
بر اساس گفته‌های امدادگران، کمک‌های نقدی آمریکا که برای تأمین مواد غذایی و سایر نیازهای اساسی در سودان و غزه اختصاص داده شده بود نیز متوقف شده است. همچنین، تأمین مالی آشپزخانه‌های داوطلبانه که با حمایت آمریکا در سودان برای تغذیه افرادی که دسترسی به کمک‌های سنتی ندارند فعالیت می‌کنند، نیز قطع شده است.
سازمان‌های بشردوستانه در پرداخت هزینه‌های عملیات غذایی اضطراری با موانع جدی مواجه شده‌اند. سوالات مربوط به برنامه‌هایی که اجازه ادامه فعالیت دارند، بدون پاسخ مانده است، زیرا مقاماتی که معمولاً به این پرسش‌ها پاسخ می‌دادند – یعنی مسئولان USAID – به مرخصی اجباری فرستاده شده‌اند. حداقل شش منبع این موضوع را تأیید کرده‌اند.
همچنین، شبکه هشدار زودهنگام قحطی (FEWS NET)، که یک نهاد آمریکایی بود و گزارش‌های منظم درباره امنیت غذایی منتشر می‌کرد تا از بروز قحطی جلوگیری شود، تعطیل شده است. توقف فعالیت این شبکه باعث شده است که سازمان‌های امدادی یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی خود را برای تشخیص مناطق نیازمند و نحوه توزیع کمک‌های بشردوستانه از دست بدهند.
علاوه بر این، دولت آمریکا دستور توقف کار را به دو تولیدکننده بزرگ مکمل‌های تغذیه‌ای صادر کرده است که این امر موجب کاهش عرضه مواد غذایی حیاتی برای کودکان مبتلا به سوءتغذیه شدید در سراسر جهان شده است.
مارک مور، مدیرعامل شرکت Mana Nutrition در ایالت جورجیا، که یکی از این دو تولیدکننده است، می‌گوید: «ما همان موضوعی هستیم که تقریباً همه بر سر آن توافق دارند – اینکه کودکان خردسال که دچار گرسنگی شدید هستند و به کمک‌های اضطراری نیاز دارند، باید حمایت شوند. این مسئله یک اغراق، حدس‌وگمان یا تحلیل غیرواقعی نیست؛ بلکه یک حقیقت محض است که بدون کمک‌های USAID، صدها هزار کودک مبتلا به سوءتغذیه ممکن است جان خود را از دست بدهند.»
وزارت خارجه آمریکا به درخواست‌ها برای اظهار نظر در مورد این گزارش پاسخی نداده است.
ذخایر غذایی در حالت تعلیق
درگیری‌های مسلحانه شمار زیادی از مردم را به سمت گرسنگی شدید سوق داده است و ایالات متحده بزرگ‌ترین کمک‌کننده منفرد در این حوزه محسوب می‌شود. آمریکا در پنج سال گذشته ۶۴.۶ میلیارد دلار کمک بشردوستانه ارائه کرده است که حداقل ۳۸ درصد از مجموع کمک‌های ثبت‌شده در سازمان ملل را تشکیل می‌دهد.
بر اساس گزارش جهانی بحران‌های غذایی ۲۰۲۴، در سال ۲۰۲۳ تقریباً ۲۸۲ میلیون نفر در ۵۹ کشور و منطقه با کمبود شدید مواد غذایی مواجه بودند که زندگی یا معیشتشان را به خطر انداخته بود.
حتی پیش از توقف کمک‌های آمریکا، سیستم جهانی مقابله با قحطی تحت فشار سنگینی قرار داشت که عمدتاً ناشی از جنگ‌ها و بی‌ثباتی‌های سیاسی بود، موضوعی که رویترز در سلسله گزارش‌هایی در سال گذشته به آن پرداخته بود. اما توقف این کمک‌ها، سازمان‌های بشردوستانه‌ای را که برای کاهش گرسنگی شدید تلاش می‌کنند، با بحرانی دو‌جانبه روبه‌رو کرده است. از یک سو، برنامه‌هایی که برای جلوگیری از قحطی گسترده طراحی شده‌اند، مختل شده‌اند و از سوی دیگر، برنامه‌های اضطراری که مستقیماً جان انسان‌ها را نجات می‌دهند، متوقف شده‌اند.
در میان کمک‌های غذایی که در وضعیت بلاتکلیف قرار دارند، نزدیک به ۳۰ هزار تن مواد غذایی برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به سوءتغذیه در سودان قحطی‌زده در نظر گرفته شده بود، به گفته دو امدادگر حاضر در این کشور. برخی از این مواد غذایی در انبارهای گرم نگهداری می‌شوند و در معرض فاسد شدن قرار دارند.
یکی از این امدادگران گفت که عدس، برنج و گندم از جمله اقلامی هستند که در این محموله‌ها وجود دارند و این میزان غذا برای حداقل ۲ میلیون نفر به مدت یک ماه کافی خواهد بود. برخی از این اقلام تاریخ انقضای کوتاهی دارند و تا پایان دوره ۹۰ روزه توقف کمک‌ها که ترامپ تعیین کرده است، غیرقابل مصرف خواهند شد.
همچنین میلیون‌ها بسته غذایی غنی از مواد مغذی که توسط شرکت‌های Mana Nutrition و Edesia Nutrition در ایالت رود آیلند برای کمک‌های اضطراری سازمان ملل تولید شده‌اند، در انبارها مانده‌اند. این بسته‌ها برای کشورهای سودان، اتیوپی، یمن، جمهوری دموکراتیک کنگو و سایر مناطق بحران‌زده در نظر گرفته شده بودند.
ناوین سالم، مدیرعامل شرکت Edesia، می‌گوید: «ما محصولاتی تولید نمی‌کنیم که فقط داشتنشان خوب باشد؛ ما غذاهایی تولید می‌کنیم که برای کودکان مبتلا به سوءتغذیه حکم پنی‌سیلین را دارند.»
وی افزود: «میلیون‌ها بسته از این غذاهای حیاتی فاسد خواهند شد، در حالی که شاهد مرگ کودکان بر اثر گرسنگی خواهیم بود.»
اگرچه این بسته‌های غذایی برای نجات کودکان از گرسنگی حیاتی هستند، سازمان‌های امدادی همچنان در ابهام به سر می‌برند که آیا اجازه دارند به توزیع این کمک‌ها ادامه دهند یا خیر. این سازمان‌ها نمی‌دانند کدام برنامه‌های امدادی از دستور توقف هزینه‌ها معاف خواهند شد و آیا خواهند توانست این معافیت‌ها را دریافت کنند، زیرا بیشتر کارکنان USAID به مرخصی اجباری فرستاده شده‌اند.
از دست دادن فرمان هدایت
در بلندمدت، تعطیلی شبکه هشدار زودهنگام قحطی (FEWS NET) به‌طور جدی توانایی جهان را در پیش‌بینی، پیشگیری و مقابله با بحران‌های ناامنی غذایی تضعیف خواهد کرد.
این شبکه در سال ۱۹۸۵ توسط دولت آمریکا، پس از وقوع قحطی‌های ویرانگر در شرق و غرب آفریقا، تأسیس شد. بودجه آن توسط آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID) تأمین می‌شد و مدیریت آن بر عهده شرکت Chemonics International مستقر در واشنگتن دی‌سی بود. مأموریت FEWS NET این بود که به سیاست‌گذاران آمریکایی در مورد بحران‌های گرسنگی که نیازمند واکنش بشردوستانه هستند، هشدارهای زودهنگام ارائه دهد. این شبکه با استفاده از داده‌های نهادهای دولتی آمریکا، دانشمندان و سازمان‌های بشردوستانه، مجموعه‌ای از گزارش‌های مستمر درباره امنیت غذایی منتشر می‌کرد. USAID و سایر سازمان‌های بشردوستانه از این گزارش‌ها برای تصمیم‌گیری در مورد ارسال کمک‌های غذایی استفاده می‌کردند.
پژوهشگرانی که داده‌های مربوط به ناامنی غذایی و قحطی را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنند، می‌گویند FEWS NET یک ابزار حیاتی در تلاش‌های جهانی برای مقابله با گرسنگی است. این شبکه در مقایسه با سامانه طبقه‌بندی مراحل امنیت غذایی (IPC)، که یک نهاد تحت حمایت سازمان ملل است و وضعیت ناامنی غذایی را در ده‌ها کشور گزارش می‌دهد، چابک‌تر و پربازده‌تر عمل می‌کند.
در بیشتر مناطقی که IPC فعالیت می‌کند، لازم است که گزارش‌های این سازمان با تأیید مقامات محلی و سایر نهادهای بشردوستانه همراه باشد. این روند می‌تواند زمینه‌ساز دخالت‌های سیاسی شود و هشدارهای این سازمان را به تأخیر بیندازد یا حتی مختل کند، چنان‌که یک تحقیق اخیر رویترز نشان داده است.
اما FEWS NET نیازی به روندهای وقت‌گیر جلب توافق جمعی ندارد، به همین دلیل محققان می‌گویند این شبکه سریع‌تر و کارآمدتر عمل می‌کند. در سال ۲۰۲۴، FEWS NET بیش از ۱۰۰۰ گزارش و هشدار در مورد ناامنی غذایی در ۳۴ کشور منتشر کرد، در حالی که IPC فقط ۷۱ گزارش در ۳۳ کشور ارائه داد.
IPC از اظهار نظر درباره تعطیلی FEWS NET خودداری کرده است. فرانک نیاکایرو، سخنگوی این سازمان، گفت: «تأثیرات این تعطیلی بر آینده این ابتکار هنوز مشخص نیست.»
در تاریخ ۲۷ ژانویه، شرکت Chemonics، که مدیریت FEWS NET را بر عهده دارد، از USAID دستور توقف فعالیت دریافت کرد. دو روز بعد، وب‌سایت FEWS NET از دسترس خارج شد و دسترسی عمومی به هزاران گزارش این شبکه که با مالیات شهروندان آمریکایی تأمین شده بود، قطع شد.
اندرو ناتسیوس، استاد دانشگاه تگزاس A&M که بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ رئیس USAID بود، این وضعیت را چنین توصیف کرد: «تعطیلی FEWS NET مانند این است که فرمان یک خودرو را بردارید. حتی اگر خودرو سالم باشد، بدون فرمان، نمی‌دانید به کدام سمت خواهد رفت.»
FEWS NET همواره در ارزیابی بحران‌های شدید گرسنگی در سراسر جهان نقش کلیدی داشته است. این شبکه منبع داده‌ای مهم برای IPC و سیستم جهانی کمک‌های بشردوستانه محسوب می‌شد و گزارش‌های تحلیلی آن نشان می‌داد که چگونه جنگ‌ها و سایر بحران‌ها بر ناامنی غذایی تأثیر می‌گذارند. این شبکه همچنین IPC را تحت فشار قرار می‌داد تا در برابر موانع سیاسی سریع‌تر اقدام کند.
الکس دو وال، مدیر اجرایی بنیاد جهانی صلح در مدرسه فِلِچِر دانشگاه تافتس، گفت: «با تعطیلی FEWS NET، مهم‌ترین بخش سیستم IPC از بین می‌رود.»
در دسامبر گذشته، رویترز گزارش داد که دولت سودان تلاش کرده است نتیجه‌گیری IPC درباره قحطی در دارفور را به تعویق بیندازد. اما FEWS NET، که پیش‌تر تأیید کرده بود قحطی در این منطقه آغاز شده است، کمیته بررسی قحطی IPC را تحت فشار گذاشت تا علیرغم مخالفت مقامات سودانی، جلسه‌ای برای ارزیابی وضعیت تشکیل دهد. در نهایت، IPC اعلام کرد که قحطی در کمپ زَمزم در شمال دارفور آغاز شده است.
اما رویکرد صریح و بی‌پرده FEWS NET در واشنگتن همیشه مورد استقبال قرار نگرفته است. در دسامبر، این شبکه گزارشی منتشر کرد که پیش‌بینی می‌کرد تا اوایل ۲۰۲۵ قحطی در شمال غزه رخ دهد. پس از انتشار این گزارش، جک لیو، سفیر وقت آمریکا در اسرائیل (اکتبر ۲۰۲۳ - ژانویه ۲۰۲۴)، این ارزیابی را «غیرمسئولانه» خواند. پس از آن، FEWS NET گزارش را از وب‌سایت خود حذف کرد و اعلام کرد که این هشدار «تحت بررسی مجدد» قرار دارد و نسخه به‌روزشده آن در ژانویه منتشر خواهد شد.
با تعطیلی USAID، که تأمین مالی اصلی FEWS NET را بر عهده داشت، کارمندان این شبکه امیدی به ازسرگیری فعالیت‌های آن ندارند.
کریس نیوتن، تحلیلگر ارشد هشدارهای زودهنگام و امنیت غذایی در گروه بین‌المللی بحران مستقر در بروکسل، گفت: «مرگ FEWS NET یک خلأ عظیم در گزارش‌های مربوط به بحران‌های بشردوستانه ایجاد خواهد کرد.»
او هشدار داد که این اتفاق تلاش‌ها برای پایان دادن به قحطی در سودان و پیشگیری از آن در سایر مناطق بحرانی را تضعیف خواهد کرد و ممکن است منجر به فروپاشی شبکه گسترده‌ای از تأمین‌کنندگان داده شود که برای درک خطرات بشردوستانه در سطح جهانی حیاتی هستند.
نیوتن افزود: «در دهه ۲۰۰۰، قحطی در حال ناپدید شدن از جهان بود. اما اکنون، با از دست دادن این ابزار حیاتی، بازگشت آن احتمالاً سرعت خواهد گرفت، به‌ویژه زمانی که گرسنگی به‌طور فزاینده‌ای به ابزاری در جنگ‌ها و سیاست‌ها تبدیل شده است.»
خبرگزاری رویترز