خوزستان، با برخورداری از منابع طبیعی غنی همچون نفت، گاز و پتروشیمی، نقشی کلیدی در اقتصاد ایران ایفا می‌کند. در‌حالی‌که این استان به‌دلیل منابع انرژی و صنعتی خود سهم بزرگی در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور دارد، شاخص فلاکت آن به‌دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی قابل‌توجه، همچنان بالا است.
در این مقاله به تحلیل وضعیت اقتصادی خوزستان و ارتباط آن با شاخص فلاکت می‌پردازیم و همچنین نقش حیاتی آموزش و تغییر سیاست‌های کلان را در توسعه پایدار و کاهش فلاکت مورد بررسی قرار می‌دهیم.
زیرساخت‌های سیاسی توسعه پایدار
زیرساخت‌های سیاسی توسعه پایدار شامل چندین مؤلفه کلیدی هستند:
۱. حاکمیت قانون: وجود قوانین شفاف، پایدار و عادلانه که از حقوق شهروندان و سرمایه‌گذاران حمایت کند.
۲. ثبات سیاسی: کاهش تنش‌های داخلی، جلوگیری از فساد و ایجاد محیطی قابل‌پیش‌بینی برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و اجتماعی.
۳. مشارکت مردمی: تقویت نهادهای دموکراتیک، مشارکت فعال جامعه مدنی و دسترسی آزاد به اطلاعات.
۴. حاکمیت کارآمد و پاسخگو: دولت باید شفاف، پاسخگو و توانمند باشد تا سیاست‌های توسعه‌ای را به‌درستی اجرا کند.
۵. عدم تمرکزگرایی: واگذاری اختیارات به سطوح محلی برای تصمیم‌گیری در حوزه‌های محیط‌زیست، اقتصاد و خدمات اجتماعی.
۶. روابط خارجی پایدار: دیپلماسی فعال برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری‌های منطقه‌ای.
در خوزستان، اجرای این زیرساخت‌ها می‌تواند به بهبود مدیریت منابع آب، کاهش نابرابری‌ها و توسعه پایدار کمک
تولید ناخالص داخلی (GDP) استان خوزستان
خوزستان، با سهم قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی ایران، در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۴.۸ درصد از GDP کشور را به خود اختصاص داده است. این استان به‌دلیل دارا بودن منابع غنی نفت و گاز، صنایع پتروشیمی و کشاورزی، نقش مهمی در اقتصاد ملی ایفا می‌کند. بااین‌حال، این تولید بالای اقتصادی مستقیماً به رفاه عمومی مردم استان منتقل نمی‌شود. سهم اصلی درآمد از صنایع نفتی به بودجه ملی منتقل می‌شود و بر توسعه زیرساخت‌های محلی و اشتغالزایی در استان تأثیری ندارد.
رتبه فلاکت و چالش‌های اجتماعی
شاخص فلاکت که ترکیبی از نرخ بیکاری و تورم است، نشان‌دهنده وضعیت معیشتی مردم استان است. با وجود تولید ناخالص داخلی بالا، استان خوزستان در رده‌های بالای شاخص فلاکت قرار دارد. نرخ بیکاری در این استان حدود ۱۵ درصد و نرخ تورم به‌طور متوسط بالاتر از میانگین کشوری است. این امر به افزایش نابرابری‌های اقتصادی، کاهش قدرت خرید مردم و مشکلات اجتماعی دیگر منجر شده است.
وجود رابطه معکوس میان GDP بالا و شاخص فلاکت بالا در خوزستان، نشان‌دهنده توزیع ناعادلانه ثروت و مشکلات مدیریت منابع است. تولید ناخالص داخلی استان عمدتاً از صنایع نفت و گاز تأمین می‌شود که بیشتر به بودجه ملی منتقل می‌شود و کمتر به توسعه محلی و رفاه مردم اختصاص می‌یابد. علاوه‌براین، فقدان زیرساخت‌های اجتماعی و آموزشی باعث شده است بسیاری از مردم استان از دسترسی به فرصت‌های شغلی و رفاهی محروم باشند.
اهمیت آموزش در کاهش فلاکت و رشد اقتصادی
آموزش یکی از عوامل کلیدی در کاهش فلاکت اقتصادی و رشد پایدار است. در بسیاری از کشورها و استان‌ها، توسعه آموزش و مهارت‌آموزی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی کاهش نرخ بیکاری و ارتقای سطح درآمد محسوب می‌شود. در خوزستان، آموزش می‌تواند با افزایش مهارت‌های شغلی، به تقویت صنایع غیرنفتی، بهبود فرصت‌های شغلی و تقویت اشتغالزایی پایدار کمک کند.
آموزش و مهارت‌محوری: در خوزستان باید برنامه‌های آموزشی به‌سمت مهارت‌محوری حرکت کند تا جوانان بتوانند در صنایع غیرنفتی، کشاورزی پایدار و گردشگری مشغول به کار شوند. تقویت آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای به کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغالزایی کمک خواهد کرد.
آموزش به‌عنوان محرک توسعه اجتماعی: با ارتقای سطح تحصیلات و آگاهی اجتماعی، مردم استان می‌توانند در فرایندهای اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های اجتماعی مشارکت بیشتری داشته باشند. این امر می‌تواند به کاهش فساد و مدیریت منابع به‌شکل بهینه منجر شود.
نیاز به اصلاحات ساختاری برای توسعه پایدار
برای دستیابی به توسعه پایدار در خوزستان، نیاز به اصلاحات ساختاری و حکمرانی کارآمد است. این اصلاحات باید شامل موارد زیر باشد:
تمرکززدایی و تخصیص منابع به استان: درصد بیشتری از درآمدهای نفت و گاز استان باید در بودجه استانی سرمایه‌گذاری شود تا به پروژه‌های توسعه‌ای، زیرساخت‌های اجتماعی و اشتغالزایی پرداخته شود.
حمایت از صنایع غیرنفتی: بخش‌هایی همچون کشاورزی پایدار، صنایع تبدیلی، و گردشگری باید تقویت شوند تا وابستگی به منابع طبیعی کاهش یابد و اشتغال پایدار ایجاد شود.
تقویت زیرساخت‌های اجتماعی: بهبود وضعیت بهداشت، آموزش و خدمات عمومی باید در اولویت قرار گیرد تا کیفیت زندگی مردم استان ارتقا یابد و نابرابری‌های اجتماعی کاهش یابد.
پیشنهادات برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی
برای متوازن شدن رشد و توسعه پایدار در خوزستان، پیشنهادات زیر ضروری است:
افزایش مشارکت مردمی در تصمیم‌گیری‌ها: ایجاد نهادهای مردمی و بخش خصوصی برای نظارت بر سیاست‌های توسعه‌ای و اقتصادی استان.
تقویت حکمرانی محلی: دادن اختیارات بیشتر به مدیریت استانی برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و اجتماعی، به‌طوری‌که تصمیمات نزدیک به نیازهای واقعی مردم اتخاذ شود.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های محیط‌زیستی: مقابله با بحران ریزگردها و مدیریت منابع آب به‌عنوان یکی از بزرگترین چالش‌های زیست‌محیطی استان، از اهمیت بالایی برخوردار است.
نتیجه‌گیری
خوزستان با برخورداری از منابع طبیعی غنی، پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی و اشتغالزایی دارد، اما مدیریت نادرست منابع و توزیع نامناسب ثروت موجب شده است این استان در کنار تولید ناخالص داخلی بالا، با مشکلات اجتماعی و اقتصادی عمده‌ای مواجه باشد. به‌منظور دستیابی به توسعه پایدار و متوازن در خوزستان، ضروری است اصلاحات حکمرانی، تمرکز بر صنایع غیرنفتی، تقویت زیرساخت‌های اجتماعی و ارتقای سطح آموزش در اولویت قرار گیرد. این راهبردها نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش فلاکت منجر خواهد شد، بلکه پایداری اجتماعی را نیز در استان تضمین می‌کند.
منبع: روزنامه پیام ما