سازمان عفو بینالملل بیانیه مطبوعاتی
۵ دسامبر ۲۰۲۴ - ۱۵ آذر ۱۴۰۳
عفو بینالملل در یک گزارش بیسابقه که امروز منتشر شد، اعلام کرد تحقیقات این سازمان نشان داده است دلایل کافی برای این نتیجهگیری وجود دارد که اسرائیل علیه فلسطینیان در نوار غزه اشغالی مرتکب نسلکشی شده و این نسلکشی همچنان ادامه دارد.
گزارش «احساس میکنید که مادون انسان هستید؛ نسلکشی فلسطینیان در غزه به دست اسرائیل»، مستند کرده است که چگونه اسرائیل طی حمله نظامی خود به غزه، که پس از حملات مرگبار به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس آغاز شد، جهنم و ویرانی را به شکلی بیشرمانه، مداوم و با مصونیت کامل بر فلسطینیان در غزه نازل کرده است.
آنیس کالامارد، دبیرکل سازمان عفو بینالملل، گفت: «گزارش سازمان عفو بینالملل نشان میدهد اسرائیل اعمالی را که ذیل کنوانسیون نسلکشی ممنوع است، با قصد خاص نابودی فلسطینیان در غزه انجام داده است. این اعمال شامل کشتار، ایجاد صدمات جدی جسمی یا روحی و تحمیل عمدی شرایطی بر زندگی فلسطینیان در غزه است که برای نابودی فیزیکی آنها طراحی شده است. در همه ماههای گذشته، اسرائیل با فلسطینیان در غزه به عنوان گروهی مادونانسان که شایسته حقوق بشر و کرامت انسانی نیستند، رفتار کرده است و قصد خود را برای نابودی فیزیکی آنها نشان داده است.»
کالامارد در ادامه گفت: «یافتههای محکومکننده ما باید زنگی برای بیداری جامعه بینالمللی باشد: آنچه در حال وقوع بوده نسلکشی است و اکنون باید متوقف شود.»
کالامار تاکید کرد: «کشورهایی که در حال حاضر همچنان به انتقال سلاح به اسرائیل ادامه میدهند، باید بدانند که آنها دارند تعهد خود برای جلوگیری از نسلکشی را نقض میکنند و در خطر همدستی در جنایت نسلکشی هستند. همه کشورهایی که بر اسرائیل نفوذ دارند، بهویژه تامینکنندگان اصلی سلاح این کشور مانند ایالات متحده آمریکا و آلمان، و البته همچنین دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بریتانیا و سایرین، باید هم اکنون برای پایان دادن فوری به جنایات اسرائیل علیه فلسطینیان در غزه اقدام کنند.»
در دو ماه گذشته، بحران به ویژه در بخش شمالی غزه حاد شده است، جایی که جمعیت محاصره شده در میان بمبارانهای بیامان و محدودیتهای خفقانآور بر کمکهای بشردوستانه حیاتی، با گرسنگی شدید، آوارگی و نابودی روبرو هستند.
آگنس کالامار، دبیرکل عفو بینالملل
آنیس کالامارد گفت: «تحقیقات ما نشان میدهد اسرائیل در حالیکه کاملا از آسیبهای جبرانناپذیری که بر فلسطینیان در غزه وارد میکند، آگاه است، ماههاست بر ارتکاب اقدامات نسلکشی پافشاری میکند. اسرائیل با نادیده گرفتن هشدارهای بیشمار درباره وضعیت فاجعهبار انسانی و تصمیمات قانونی الزامآورِ دیوان بینالمللی دادگستری که این کشور را ملزم به اتخاذ اقدامات فوری برای امکان ارائه کمکهای بشردوستانه به غیرنظامیان در غزه میکرد، این کار را انجام داده است.»
کالامارد ادامه داد: «اسرائیل بارها استدلال کرده که اقداماتش در غزه قانونی است و با قصد نظامیاش برای ریشهکن کردن حماس، قابل توجیه است. اما قصد نسلکشی میتواند به موازات اهداف نظامی وجود داشته باشد و نیازی نیست که تنها قصد اسرائیل باشد.»
عفو بینالملل اقدامات اسرائیل در غزه را از نزدیک و در کلیت آن، با در نظر گرفتن تکرار و وقوع همزمان آنها، و بر اساس تاثیر فوری و همچنین پیامدهای تجمعی و تقویتکننده متقابل آنها، بررسی کرد. این سازمان، میزان و شدت تلفات و ویرانیها را در طول زمان در نظر گرفت. همچنین اظهارات علنی مقامات را تجزیه و تحلیل کرد و دریافت که اعمال ممنوعه اغلب در آغاز از سمت مقامات بلندپایه مسئول تلاشهای جنگی، اعلام شده یا درخواست اجرای آنها داده شده است.
آنیس کالامارد گفت: «با در نظر گرفتن زمینه پیشینی سلب مالکیت، آپارتاید و اشغال نظامی غیرقانونی که این اعمال در بستر آن انجام شده است، ما تنها به یک نتیجه معقول رسیدیم: قصد اسرائیل نابودی فیزیکی فلسطینیان در غزه است، چه به موازات نابودی حماس، چه به عنوان وسیلهای برای دستیابی به هدف نظامیاش که نابودی حماس است.»
کالامارد اضافه کرد: «جنایات فجیعی، از جمله کشتار عمدی دستهجمعی و گروگانگیری که ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس و دیگر گروههای مسلح علیه اسرائیلیها و قربانیان دیگر ملیتها انجام دادند، به هیچ عنوان نمیتواند نسلکشی اسرائیل علیه فلسطینیان در غزه را توجیه کند.»
نظام حقوق بینالملل تصدیق میکند که برای تائید اینکه نسلکشی رُخ داده است، لازم نیست مرتکبان نسلکشی در تلاشهای خود برای نابودی گروه محافظتشده، چه بهطور کامل چه به شکل جزئی، موفق شده باشند. به این ترتیب، ارتکاب اعمال ممنوعه به قصد نابودی گروه مورد هدف برای تائید اینکه نسلکشی رُخ داده، کافی است.
گزارش عفو بینالملل، موارد نقض حقوق بینالملل از سوی اسرائیل در غزه را در طی نه ماه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا اوایل ژوئیه ۲۰۲۴ به تفصیل بررسی کرده است. این سازمان با ۲۱۲ نفر، از جمله قربانیان و شاهدان فلسطینی، مقامات محلی در غزه و کارکنان بخش درمانی مصاحبه کرد، تحقیقات میدانی انجام داد و طیف گستردهای از شواهد بصری و دیجیتالی، از جمله تصاویر ماهوارهای را تحلیل کرد.
عفو بینالملل همچنین اظهارات مقامات ارشد دولتی و نظامی اسرائیل و نهادهای رسمی این کشور را تحلیل کرد. این سازمان، در چندین نوبت، یافتههای خود را با مقامات اسرائیلی به اشتراک گذاشت اما تا زمان انتشار این گزارش، هیچ پاسخ معناداری دریافت نکرد.
مقیاس و شدت بیسابقه
اقدامات اسرائیل پس از حملات مرگبار حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، جمعیت غزه را به آستانه فروپاشی رسانده است. حمله نظامی بیرحمانه اسرائیل تا ۷ اکتبر ۲۰۲۴ بیش از ۴۲ هزار فلسطینی، از جمله بیش از ۱۳ هزار و ۳۰۰ کودک، را کشته و بیش از ۹۷ هزار نفر دیگر را زخمی کرده است. بسیاری از این قربانیان، در حملات مستقیم یا حملات بدون تمایزگذاری (نقض عمدی اصل تمایز بین نظامیان و غیرنظامیان) هدف قرار گرفتهاند که اغلب خانوادههای چندنسلی را به طور کامل از بین برده است. این حملات باعث ویرانی بیسابقهای شده است که به گفته کارشناسان در سطح و سرعتی رخ داده که در هیچ درگیری نظامی دیگری در قرن ۲۱ مشاهده نشده است، کل شهرها را با خاک یکسان کرده و زیرساختهای حیاتی، زمینهای کشاورزی و اماکن فرهنگی و مذهبی را نابود کرده است. به این ترتیب، بخشهای وسیعی از غزه غیرقابل سکونت شده است.
محمد، که در مارس ۲۰۲۴، همراه خانوادهاش از شهر غزه به رفح گریخت و دوباره در ماه مه ۲۰۲۴ آواره شد، مبارزه آنها برای زندهماندن در شرایط وحشتناک را این چنین توصیف کرد: «اینجا در دیر البلح، شبیه یک آخرالزمان است ... در حالی که بمباران هرگز متوقف نمیشود، شما باید از فرزندانتان در برابر حشرات و گرما محافظت کنید، اینجا هیچ آب تمیز و هیچ توالتی وجود ندارد، اینجا احساس میکنید که مادون انسان هستید.»
شرایط زندگی که اسرائیل بر غزه تحمیل کرده، ترکیبی مرگبار از سوتغذیه، گرسنگی و بیماریها ایجاد کرده و فلسطینیها را در معرض مرگی تدریجی و حسابشده قرار داده است. اسرائیل همچنین صدها فلسطینی اهل غزه را تحت بازداشتهای بدون حق ملاقات و تماس با بیرون از زندان، شکنجه و سایر بدرفتاریها قرار داده است.
در نگاه به این مسائل به صورت موردی و مجزا، برخی از اقدامات اسرائیل که عفو بینالملل بررسی کرده، مصداق نقضهای جدی قوانین بینالمللی بشردوستانه یا حقوق بشر بینالملل بوده است. اما با نگاه جامعتر به تصویر بزرگ کارزار نظامی اسرائیل و تاثیر تجمیعی سیاستها و اقدامات آن، قصد نسلکشی تنها نتیجه منطقی است که میتوان از این اقدامات گرفت.
قصد نابودی
عفو بینالملل برای اثبات قصد خاص اسرائیل برای نابودی فیزیکی فلسطینیان در غزه، الگوی کلی رفتار اسرائیل در غزه را تجزیه و تحلیل کرد، اظهارات مقامات دولتی و نظامی اسرائیل، بهویژه در بالاترین سطوح، مبتنی بر انسانزدایی از فلسطینیها و نسلکشی آنها را بررسی کرد و بستر سیستم آپارتاید اسرائیل، محاصره غیرانسانی غزه و اشغال نظامی غیرقانونی ۵۷ ساله سرزمین فلسطین را هم در نظر گرفت.
عفو بینالملل پیش از رسیدن به نتیجهگیری، ادعاهای اسرائیل مبنی بر اینکه ارتش این کشور به شکل قانونی حماس و سایر گروههای مسلح را در سراسر غزه هدف قرار داده و ویرانی بیسابقه و ممانعت از ارسال کمکهای بشردوستانه نتیجه رفتار غیرقانونی حماس و سایر گروههای مسلح، مانند قراردادن جنگجویان در میان جمعیت غیرنظامی یا انحراف کمکها و سواستفاده از آن بود، بررسی کرد. این سازمان نتیجه گرفت که این ادعاها معتبر نیستند. حضور نیروهای حماس در نزدیکی یا داخل یک منطقه پرجمعیت، اسرائیل را از تعهداتش مبنی بر اتخاذ تمام اقدامات احتیاطی ممکن برای آسیب ندیدن غیرنظامیان و اجتناب از حملات بدون تمایزگذاری یا نامتناسب مبرا نمیکند.
تحقیقات عفو بینالملل نشان داد که اسرائیل به صورت مکرر این تعهدات را زیرپا گذاشته و بر اساس قوانین بینالمللی جنایات متعددی مرتکب شده است که نمیتوان بر مبنای اقدامات حماس، برای آنها هیچ توجیهی یافت. عفو بینالملل همچنین هیچ شواهد و مدارکی مبنی بر اینکه انحراف کمکها از سوی حماس بتواند محدودیتهای شدید و عمدی اسرائیل بر کمکهای بشردوستانه حیاتی را توضیح دهد، نیافت.
این سازمان در تحلیل خود، همچنین استدلالهای جایگزین را مد نظر قرار داده است، از جمله این که اسرائیل بیملاحظه عمل کرده یا صرفا خواسته حماس را نابود کند و اهمیت نداده که در جریان پیگیری این هدف، ضرورتا باید فلسطینیها را نیز نابود کند، و این امر نشان دهنده بیتوجهی بیرحمانه به زندگی فلسطینیهاست و نه قصد نسلکشی.
با این حال، صرف نظر از اینکه اسرائیل نابودی فلسطینیها را همچون وسیلهای برای نابودی حماس میبیند یا آن را صرفا به عنوان یک پیآمد جانبی قابل قبول در جریان پیگیری هدف نابودی حماس میبیند، این دیدگاه که فلسطینیها قابل قربانیکردن بوده و شایسته توجه نیستند، به خودی خود شاهدی بر قصد نسلکشی است.
بسیاری از اعمال غیرقانونی که عفو بینالملل مستندسازی کرده است، پس از آن انجام شده که مقامات اجرای آنها را درخواست کرده بودند. این سازمان ۱۰۲ بیانیه را که مقامات دولتی و نظامی اسرائیل و دیگر مقامات، بین ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴، صادر کردهاند و در آنها از فلسطینیها انسانزدایی کرده و اقدامات نسلکشی یا سایر جنایات علیه آنها را درخواست یا توجیه کردهاند، بررسی کرد.
از میان اینها، عفو بینالملل ۲۲ بیانیه را یافته است که مقامات ارشد مسئول مدیریت حمله صادر کردهاند و در آن درخواست یا توجیه اقدامات نسلکشی مشاهده میشود و شواهد مستقیمی از قصد نسلکشی ارائه میدهد. این ادبیات به صورت مکرر از جمله از سوی سربازان اسرائیلی در میدان تکرار شده است، آنطورکه محتوای صوتی و تصویری که عفو بینالملل راستیآزمایی کرده، سربازانی را نشان میدهد که خواستار «محو» غزه یا غیرقابل سکونت کردن آن هستند و تخریب خانهها، مساجد، مدارس و دانشگاههای فلسطینی را جشن میگیرند.
کشتار و ایجاد صدمات جدی جسمی یا روحی عفو بینالملل با بررسی نتایج تحقیقات خود درباره ۱۵ حمله هوایی اسرائیل به نوار غزه بین ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۲۰ آوریل ۲۰۲۴ که دستکم ۳۳۴ غیرنظامی، از جمله ۱۴۱ کودک، را کشت و صدها نفر دیگر را زخمی کرد، اقدامات نسلکشی شامل کشتار و وارد کردن صدمات جدی روحی و جسمی به فلسطینیها در غزه را مستندسازی کرده است. عفو بینالملل هیچ شواهدی مبنی بر اینکه هیچیک از این حملات به یک هدف نظامی انجام شده باشد، پیدا نکرد.
در یک نمونه روشنگر، در ۲۰ آوریل ۲۰۲۴، یک حمله هوایی اسرائیل خانه خانواده عبدالعال در محله الجنینه در شرق رفح را نابود کرد و سه نسل از فلسطینیان، از جمله ۱۶ کودک را در حالی که خواب بودند، کشت.
در حالی که این موارد تنها بخشی کوچک از حملات هوایی اسرائیل را نشان میدهند، اما در عینحال نشاندهنده الگوی گستردهتری از حملات مستقیم مکرر به غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی یا حملات عمدا بدون تمایزگذاری بین نظامیان و غیرنظامیها هستند. این حملات همچنین به روشهایی طراحی و انجام شدهاند که به کشته و مجروح شدن شمار بسیار زیادی از جمعیت غیرنظامی منجر شود.
تحمیل شرایط زندگی برنامهریزی شده برای نابودی فیزیکی این گزارش، اینکه اسرائیل چگونه عمدا شرایطی را با قصد نابودی فلسطینیها در طول زمان بر زندگی آنها در غزه تحمیل کرده، مستندسازی کرده است. این شرایط از طریق سه الگوی رفتاری همزمان تحمیل شدهاند که تاثیرات ویرانگر یکدیگر را بهطور مکرر تشدید کردهاند: آسیب رساندن و تخریب زیرساختهای حیاتی و سایر امکانات و تجهیزات ضروری برای بق ای جمعیت غیرنظامی؛ استفاده مکرر از دستورات گسترده، خودسرانه و گیجکننده «تخلیه» دستهجمعی برای آوارگی اجباری تقریبا تمام جمعیت غزه؛ و مسدود کردن یا جلوگیری از ارائه خدمات ضروری، کمکهای بشردوستانه و انتقال سایر تدارکات حیاتی به داخل غزه و نقاط مختلف آن.
پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل غزه را به طور کامل محاصره کرد و برق، آب و سوخت این منطقه را قطع کرد. در ۹ ماه مورد بررسی در این گزارش، اسرائیل محاصره خفقانآور و غیرقانونی غزه را حفظ کرد، دسترسی به منابع انرژی را به شدت کنترل کرد، از تسهیل دسترسی بشردوستانه معنادار در داخل غزه ممانعت کرد و واردات و تحویل کالاهای حیاتی و کمکهای بشردوستانه را به ویژه به مناطق شمال نوار غزه، مسدود کرد. آنها به این ترتیب، بحران انسانی موجود را تشدید کردند.
این امر، همراه با آسیب گسترده به خانهها، بیمارستانها، تاسیسات آب و فاضلاب و زمینهای کشاورزی غزه و آوارگی اجباری دستهجمعی، باعث افزایش فاجعهبار گرسنگی شد و به شیوع بیماریها با نرخ هشداردهندهای منجر شد. این تاثیر به ویژه بر کودکان خردسال و زنان باردار یا شیرده شدید بود و پیآمدهای درازمدت پیشبینیشده برای سلامتی آنها داشت.
اسرائیل بارها و بارها فرصت داشت وضعیت بشردوستانه در غزه را بهبود ببخشد، با این حال بیش از یک سال است که به صورت مکرر از برداشتن گامهایی که به وضوح امکان انجامش را داشت خودداری کرده است، اقداماتی مانند گشودن نقاط دسترسی کافی به غزه یا برداشتن محدودیتهای سختگیرانه بر آنچه میتواند وارد این باریکه شود یا جلوگیری آنها از انتقال کمکها به نقاط داخل غزه، در حالی که وضعیت بهطور فزایندهای بدتر شده است.
اسرائیل از طریق دستورات «تخلیه» مکرر خود، نزدیک به ۱.۹ میلیون فلسطینی یعنی ۹۰٪ از جمعیت غزه را در شرایطی غیرانسانی به مناطقی که ناامن هستند و همیشه در حال کوچک شدن هستند، آواره کرده است. شماری از آوارهشدگان، تا ده بار مورد این جابهجاییها قرار گرفتهاند. این امواج متعدد آوارگی اجباری، بسیاری را بیکار کرده و دچار آسیبهای روانی عمیق کرده است، بهویژه از آنجا که نزدیک به ٪۷۰ از ساکنان غزه، پناهندگان یا فرزندان پناهندگانی هستند که اسرائیل شهرها و روستاهایشان را در جریان نکبت ۱۹۴۸، پاکسازی قومی کرد.
علیرغم اینکه شرایط بهسرعت برای زندگی انسانی نامناسب شد، مقامات اسرائیلی از در پیش گرفتن اقداماتی که میتوانست غیرنظامیان آواره شده را محافظت کند و اطمینان حاصل کند که نیازهای اساسی آنها برآورده میشود امتناع کردند، که نشان میدهد اقدامات آنها عمدی بوده است.
آنها به آوارگان اجازه بازگشت به خانههای خود در شمال غزه یا نقل مکان موقت به سایر مناطق فلسطین اشغالی یا اسرائیل را ندادند و همچنان بسیاری از فلسطینیها را از حق اینکه بر اساس قوانین بینالمللی به مناطقی که در سال ۱۹۴۸ از آن آواره شده بودند، بازگردند، محروم کردند. اسرائیل این کار را با آگاهی به اینکه هیچ جای امنی برای فرار فلسطینیها در غزه وجود ندارد، انجام داد.
پاسخگویی برای نسلکشی
آنیس کالامارد گفت: «قصور شدید و شرمآور جامعه بینالمللی در فشار آوردن به اسرائیل برای پایان دادن به جنایات فجیعش در غزه، ابتدا با تاخیر در فراخوان برای آتشبس و سپس با ادامه انتقال سلاح به این کشور، لکه ننگی بر وجدان جمعی ما بوده و خواهد ماند.»
کالامارد ادامه داد: «دولتها باید از تظاهر به ناتوانی در پایان دادن به این نسلکشی دست بردارند، نسلکشی که در نتیجه دههها مصونیت اسرائیل از مجازات برای نقض حقوق بینالملل ممکن شده است. دولتها باید از ابراز تاسف یا ناراحتی صرف فراتر روند و اقدامات بینالمللی جدی و پایدار در این باره انجام دهند، هرچند که اذعان به نسلکشی ممکن است برای برخی از متحدان اسرائیل ناخوشایند باشد.»
کالامار گفت: «احکام بازداشت دیوان کیفری بینالمللی (ICC) برای بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق اسرائیل به اتهام جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت که ماه گذشته صادر شد، برای قربانیان، امید واقعی برای عدالتی که مدتها انتظارش میرفت میآفریند. دولتها باید با دستگیری و تحویل افراد که دیوان کیفری بینالمللی تحت تعقیب قرار داده، احترام خود را به تصمیم دادگاه و اصول حقوق بینالملل جهانی نشان دهند.»
کالامار همچنین گفت: «ما از دفتر دادستان دیوان کیفری بینالمللی میخواهیم که اضافهکردن نسلکشی به فهرست جنایاتی را که این دیوان در حال تحقیق درباره آن است، به فوریت بررسی کند و از همه کشورها میخواهیم که از هر راه قانونی برای بردن مرتکبان به پیشگاه عدالت استفاده کنند. هیچکس نباید اجازه داشته باشد مرتکب نسلکشی شود و مصون از مجازات باقی بماند.»
عفو بینالملل همچنین خواستار آزادی بدون قید و شرط تمام گروگانهای غیرنظامی و بازخواست و پاسخگو کردن حماس و سایر گروههای مسلح فلسطینی مسئول جنایات مرتکب شده در ۷ اکتبر است.
این سازمان همچنین از شورای امنیت سازمان ملل میخواهد تحریمهای هدفمندی علیه مقامات اسرائیلی و حماس اعمال کند که بیشترین نقش را در ارتکاب جنایات بینالمللی دارند.
پیشزمینه
۷ اکتبر ۲۰۲۳، حماس و سایر گروههای مسلح، موشکهایی را به صورت بیرویه به جنوب اسرائیل شلیک کردند، به آنجا حمله کردند و کشتار جمعی عمدی و گروگانگیری انجام دادند، ۱۲۰۰ نفر از جمله بیش از ۸۰۰ غیرنظامی را کشتند و ۲۲۳ غیرنظامی را ربودند و ۲۷ سرباز را اسیر کردند. گزارش آتی عفو بینالملل بر جنایاتی که حماس و سایر گروههای مسلح در طول این حمله مرتکب شدند، متمرکز خواهد بود.
از اکتبر ۲۰۲۳، عفو بینالملل تحقیقات مفصلی در مورد نقضها و جنایات متعدد بینالمللی که نیروهای اسرائیلی مرتکب شدهاند، انجام داده است، از جمله در مورد حملات مستقیم به غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی و حملات بدون تمایزگذاری که صدها غیرنظامی را کشته است و همچنین سایر حملات غیرقانونی و مجازات جمعی جمعیت غیرنظامی. این سازمان از دفتر دادستان دیوان کیفری بینالمللی خواسته تحقیقات خود در مورد وضعیت کشور فلسطین را تسریع ببخشد. کارزار این سازمان برای آتشبس فوری ادامه دارد.